قول هم می‌دهیم اگر زد و روزی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، پیش از توسعه کامل زیرساخت‌های اینترنت اشیا در ایران، اصطلاح و نام معادلی (مثلاً: شبکه جهانی به هم پیوسته چیزها) برای آن ساخت، ما بازهم تا اطلاع ثانوی از همین «اینترنت اشیا»ی خودمان در مطالب تولیدی استفاده کنیم!
ما را مِس کنید لطفاً!
«کوین اشتون» فناور انگلیسی‌تبار مؤسسه آمریکایی ماساچوست کاملاً حق داشت وقتی اواخر دهه۹۰ میلادی می‌گفت فناوری مورد نظرش می‌تواند مثل اینترنت و حتی خیلی بیشتر از آن زندگی بشر و اصلاً بشریت را دچار تغییر و تحول کند. ایده‌اش هم این بود که با ایجاد پیوند میان فناوری RFID (استانداردهای جهانی شناسایی فرکانس رادیویی و حسگرها) و اینترنت، می‌شود وسایل مختلف کار و زندگی را به هم مرتبط و یا کنترل کرد. این ایده از دهه۷۰ میلادی مطرح شده و با عناوین دیگری مثل «محاسبات فراگیر» یا «اینترنت جاسازی‌شده» از آن یاد شده بود اما وقتی توسط «اشتون» به صورت کامل‌تر مطرح و بعد در چند شرکت اجرایی شد، به «اینترنت اشیا» معروف شد. انتخاب این عنوان برای پدیده‌ای که بدون اینترنت هم می‌تواند سبب ارتباط و اتصال میان اشیا شود (مثل کنترل یک وسیله برقی در خانه با تلفن همراه) اگرچه انتخاب خوبی نیست ولی این را هم باید پذیرفت که درواقع اینترنت سبب شد این فناوری چندوجهی از سال۲۰۱۰ گسترش، توسعه، توانایی و همچنین محبوبیت بیشتری پیدا کند. ضمن اینکه دست‌کم در چند سال اخیر، این اینترنت است که بیشتر از هر فناوری دیگری زمینه ارتباط میان وسایل و دستگاه‌های مختلف ساخته دست بشر با یکدیگر را فراهم می‌کند. بنابراین امروزه تعریف ساده اینترنت اشیا این است: «شبکه‌ای از میلیاردها شئ و وسیله در سراسر دنیاست که به‌واسطه حسگرها، نرم‌افزارها و سایر فناوری‌ها به منظور اتصال و تبادل داده با سایر دستگاه‌ها و سیستم‌ها از طریق اینترنت با یکدیگر در ارتباط هستند». طبیعی است وقتی اینترنت را رکن و پایه اینترنت اشیا فرض کنیم، باید این را هم بپذیریم که باوجود همه ظرفیت‌ها و توانایی‌هایی که این پدیده در اختیار انسان می‌گذارد، چالش‌ها و مشکلاتی را هم همراه خودش دارد. ازجمله مسئله «امنیت سایبری» که دغدغه همه صنایع، مراکز تحقیقاتی، علمی و امنیتی است و غفلت کردن از آن می‌تواند سبب شود روزی از اینترنتی شدن اشیا و همه شئونات زندگی، پشیمان شویم . آن هم در حد: از طلاگشتن پشیمان گشته‌ایم، مرحمت فرموده ما را مِس کنید!
یا ۷ سال آزگار
اگر از اینترنت اشیا و متصل شدن وسیله‌های مختلف به یکدیگر حرف می‌زنیم ذهنتان فقط سراغ این تصویر تبلیغاتی که مثلاً چراغ گازتان را از آن طرف شهر در خانه خاموش کنید تا غذایتان نسوزد، نرود. جهان اینترنت اشیا بسیار گسترده‌تر از این حرف‌هاست. کاربردهای صنعتی در حوزه‌های مختلف، بهداشت و درمان، سلامت عمومی و همچنین ایمنی و امنیت عمومی ازجمله حوزه‌هایی هستند که در جهان امروز، روی گسترش اینترنت اشیا حساب باز کرده‌اند.
خوشبختانه مثل خود اینترنت، اینترنت اشیا هم با فاصله کمی از جدی شدن بحث آن در جهان، در ایران نیز سروکله‌اش پیدا شد. معرفی آن و آغاز اولین فعالیت‌های -آزمایشی و کوچک- اینترنت اشیا در کشورمان، به اوایل دهه۸۰ برمی‌گردد که یکی از چهره‌های پیشگام و مؤثر در اینترنت اشیا یعنی «رضا راجی» و تعداد کمی از فعالان این عرصه سبب شناخته شدن و پا گرفتن آن در میان ایرانیان شدند.
همزمان دکتر جلالی، استاد برق دانشگاه علم‌وصنعت هم در حوزه فناوری اطلاعات، اینترنت و کاربردهای دنیای دیجیتال تلاش زیادی برای گسترش آگاهی‌های ما در زمینه اینترنت اشیا به خرج داد. با این تلاش‌ها از سال‌های ۹۳ و ۹۴ خورشیدی بود که توجه بخش‌های دولتی و خصوصی ایران به این موضوع جلب شد. یک سال بعد هم قراردادی برای هوشمندسازی سیستم‌های برقی میان وزارت نیرو و مرکز تحقیقات مخابرات ایران امضا شد.
منتها شواهد نشان می‌دهد مانند بسیاری از طرح و برنامه‌هایی که برای آن‌ها قرارداد هم امضا می‌شود، روند اجرایی شدن کارها طولانی بوده است به طوری که حدود ۱۵سال طول می‌کشد تا برای قراردادی که بسته شده پژوهش‌های جدی انجام و پروژه در نظر گرفته شود و سندهای لازم و... نیز تدوین شوند. یک نمونه‌اش اینکه شورای عالی فضای مجازی سند «الزامات حاکم بر اینترنت اشیا در شبکه ملی اطلاعات» را سال۱۳۹۷ به تصویب رساند و ابلاغ کرد اما تا سال۱۴۰۲ را ما می‌دانیم که گزارشی از پیشرفت‌های کار و اینکه به کجا رسیده منتشر نشده بود! از سال گذشته تا امسال هم هیچ رد و نشانه‌ای از چنین گزارشی در اینترنت پیدا نمی‌شود. فقط در گفته‌های چند کارشناس که هفته پیش درباره این سند حرف زده بودند آمده است: « براساس متن سند، لازم بود وزارت ارتباطات با کمک وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت صنعت، معدن و تجارت، نسبت به شناسایی استانداردهای بین‌المللی اقدام نموده و نظام ملی استاندارد در حوزه اینترنت اشیا را با همکاری سازمان ملی استاندارد تدوین کند».
چه توقعی داریم؟
وقتی همه می‌دانیم ایران با وجود نیروی کار متخصص فراوانی که در زمینه‌های مختلف فناوری اطلاعات و مهندسی دارد به دلیل مشکلات اقتصادی و سیاسی در سطح بین‌المللی و همچنین عدم مدیریت صحیح داخلی با موانع رشد و توسعه‌ای زیادی روبه‌رو است، پس باید این را هم بپذیریم که لازم است خیلی فوری‌تر از آنچه تصورش می‌رود با ورود درست و حساب شده به عرصه‌های فناورانه نوین و همگام کردن کشور با آن‌ها، راه‌های تازه‌ای را برای بهبود اوضاع اقتصادی و جایگاه ایران در عرصه‌های بین‌المللی پیدا کنیم. بنابراین هیچ توجیهی ندارد که با وجود گذشت ۶ سال از تدوین و ابلاغ سند الزامات حاکم بر اینترنت اشیا، هنوز هم خبری از به سرانجام رسیدن و نرسیدنش در دست نباشد!
آمار و ارقام و گزارش‌های جهانی حکایت از این دارند که قرار است تا سال۲۰۲۵ بیش از ۲۰ میلیارد دستگاه و وسیله مختلف به اینترنت متصل شوند. «فرهاد سنجری‌فرد» مدیرکل توسعه صنعت سازمان فناوری اطلاعات ایران می‌گوید: «پیش‌بینی شده در ایران و تا سال۱۴۰۵ بیش از ۲۰۰ میلیون شئ به اینترنت اشیا متصل شوند» این یعنی، چه متولیان ما تا یکی دو سال دیگر تکلیف سند الزامات اینترنت اشیا و... را مشخص کرده و چه نکنند، این پدیده راه خودش را می‌رود و تأثیراتش را بر جامعه، صنعت، اقتصاد و... ما می‌گذارد. در این صورت ما می‌مانیم، فناوری و تغییرات سریع جهانی که صنعت و اقتصاد ما را درمی‌نوردند در حالی که کارشناسان می‌گویند هنوز ۴۰درصد یا بیشتر از تجهیزات فناورانه‌ای که در ایران تولید یا به کار گرفته می‌شود، از حداقل الزامات و استانداردهای امنیتی برخوردار نیستند!
آن وقت چطور توقع داریم در روزگار اینترنت اشیا و یکه‌تازی هوش مصنوعی، یکباره ۹۰درصد جایگاه‌های سوختمان با یک حمله سایبری از کار نیفتند؟