به گزارش گروه علمی ایرنا، این همایش که امروز و فردا (۱۲ و ۱۳ دی) در پژوهشگاه صنعت نفت و به همت انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری برگزار می‌شود، در قالب سخنرانی و برگزاری نشست‌های تخصصی همچنین ارائه مقاله و گفت‌وگوی آزاد دانشجویی به موضوع مهاجرت به ویژه مهاجرت علمی، مهاجرت‌های نخبگان و مهاجرت‌های تحصیلی می‌پردازد.
مسعود صفایی مقدم، استاد دانشگاه شهید چمران اهواز و دبیر علمی این همایش، مصطفی معین، استاد پیشین دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری و رئیس همایش، پروفسور یوسف ثبوتی، استاد و موسس دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، حمیرا وفایی استاد دانشگاه علوم پزشکی شیراز و رئیس پیشین سازمان نظام پزشکی استان فارس و حمید بورد مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران و معاون وزیر نفت در آیین افتتاحیه این همایش سخنرانی خواهند کرد.
بعد از مراسم افتتاحیه و امروز سه نشست تخصصی در همایش پیش بینی شده است؛ مبانی نظری مهاجرت نخبگان علمی ایران امروز با دبیری مسعود صفایی مقدم و با حضور خسرو باقری (استاد دانشگاه تهران)، علیرضا پارساپور (استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران)، محمد توکل (استاد دانشگاه تهران)، حسین شیخ رضایی (استادیار موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران) و محمود مهرمحمدی (استاد پیشین دانشگاه تربیت مدرس) اولین نشستی است که از ساعت ۱۰ تا ۱۲ برگزار می‌شود.
نشست بعدی نقش سیاست‌های آموزش عالی در مهاجرت نخبگان علمی ایران امروز است که دبیری آن را جعفر توفیقی (وزیر پیشین علوم و استاد دانشگاه تربیت مدرس) برعهده دارد. حمیدرضا آراسته (استاد دانشگاه خوارزمی)، علی جعفریان (استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران)، محسن رنانی (استاد دانشگاه اصفهان)، ابراهیم صالحی (استاد دانشگاه مازندران) و یداله مهرعلی زاده (استاد دانشگاه شهید چمران اهواز) نیز در این نشست دیدگاه‌های خود را پیرامون موضوع بیان می‌کنند.
نشست بعدی نیز با نام وضعیت اجتماعی و اقتصادی ایران و تاثیر آن بر مهاجرت نخبگان برنامه‌ریزی شده است. دبیری این نشست را هادی خانیکی (استاد دانشگاه علامه طباطبائی) برعهده دارد و ماندانا تیشه یار (استادیار دانشگاه علامه طباطبائی)، رسول صادقی (دانشیار دانشگاه تهران)، محمد فاضلی (جامعه‌شناس و پژوهشگر توسعه)، عبدالمحمد کاظمی‌پور (استاد دانشگاه الترا کانادا) و علی نقی مشایخی (استاد دانشگاه صنعتی شریف) در این نشست نکات و نظرهای خود را با علاقه‌مندان در میان می‌گذارند.
برنامه‌های دومین روز همایش
این همایش در دومین روز نیز میزبان سه نشست تخصصی و یک گفت‌وگوی آزاد دانشجویی است. نشست اول به نام دایاسپورای ایرانی و نقش نخبگان فکری و علمی در توسعه پایدار به دبیری مقصود فراستخواه (استاد موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی) و با حضور علی خورسندی (دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی)، بهرام صلواتی (مدیر پیشین رصدخانه مهاجرت ایران)، میرعلیرضا مهنا (رئیس پیشین کانون دانش‌آموختگان دانشکده فنی دانشگاه تهران)، حمیدرضا نمازی (استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران) برگزار می‌شود.
نشست دوم نیز به نام نقش مدیریت و سیاست های ملی در مهاجرت یا جذب نخبگان ایرانی به دبیری ضیا هاشمی (دانشیار دانشگاه تهران)، با سخنرانی کیومرث اشتریان (دانشیار دانشگاه تهران)، سمیه توحیدلو (استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، طاهره خزایی (استادیار دانشگاه تهران)، فریدون رحیم زاده (عضو هیات‌علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی)، محمدحسین شریف زادگان (استاد دانشگاه شهید بهشتی)، علی اکبر صالحی (استاد دانشگاه صنعتی شریف) و مجتبی لشکربلوکی (رئیس هیات‌مدیره مدیریت سرمایه دایموند) به این موضوع می‌پردازد.
گفت وگوی آزاد دانشجویی با نام روایت از درون میدان، چرا ماندم و چرا رفتم؟ به دبیری میترا فردوسی برنامه دیگر این همایش است.
مهاجرت نخبگان در فرهنگ ملی و اسلامی نشست بعدی همایش است که به دبیری خسرو باقری و با سخنرانی آیت‌الله سروش محلاتی (استاد حوزه)، بابک شمشیری (استاد دانشگاه شیراز)، علیرضا صادق‌زاده (دانشیار دانشگاه تربیت مدرس) و مسعود صفایی مقدم به واکاوی این موضوع می‌پردازد.
بخش بعدی این همایش ارائه مقالات است که دبیری آن را یداله مهرعلی‌زاده برعهده دارد و مهتاب پورآتشی (عضو هیات علمی موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی)، محمدحسین سلطان زاده (استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)، ندا شفیعی (عضو هیات‌علمی سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران)، نگین فلاح حقیقی (عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات فناوری‌های نوین)، حسین نصیری (پژوهشگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی) و زهرا هیبت‌اله پور (مدیر اجرایی سازمان مدیریت صنعتی خوزستان) مقالات خود را در موضوعات مرتبط در آن ارائه می‌دهند.
آیین اختتامیه نیز پنجشنبه (۱۳ دی) از ساعت ۱۶ و بعد از پخش مستند رویای پراکنده آغاز می‌شود. حسین سیمایی صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری و محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همچنین محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور در این مراسم صحبت می‌کنند.
یادکردی از شادوران جعفر میلی منفرد، وزیر پیشین علوم، تحقیقات و فناوری همچنین استاد تمام مهندسی برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر و قرائت بیانیه پایانی نیز آخرین برنامه‌های این همایش در پایان روز پنجشنبه است.
محورهای همایش
مهاجرت اگرچه پدیده‌ای تاریخی و کهن است، در جهان کنونی و ایران امروز مفهوم و ابعادی نو یافته و زمینه‌ها و ساحت‌های متعددی را در برگرفته است. رویکردهای جدید حوزه سیاست و نظریه‌پردازی‌های سیاستی، عمدتاً بر ماهیت چندوجهی مهاجرت و ضرورت انجام مطالعات میان رشته‌ای در این زمینه تأکید دارد. در این میان وجه اخلاقی مهاجرت و به ویژه در حوزه مهاجرت نخبگان برجسته شده است.
ناگفته پیداست عوامل زیادی در تبدیل موقعیت‌های معمولی به موقعیت‌های دشوار یا به تعبیر دیگر موقعیت‌های آکنده از تعارض در وظایف اخلاقی، دخیل هستند. از جمله این عوامل به خصوص در کشورهای مهاجرفرست، سیاستگذاری‌های حاکم بر نظام علم و فناوری و چگونگی حکمرانی و اخلاق‌مداری است. به این اعتبار رویکرد اخیر در مطالعه مهاجرت که بر ماهیت اخلاقی مهاجرت، به ویژه مهاجرت نخبگان استوار است، ما را به تحلیل فرایند شکل‌گیری شرایط دشوار و نحوه عملکرد عوامل تاثیرگذار بر این شرایط و همینطور نحوه عمل ذهن در چنین شرایطی و در نهایت ارائه رهنمودها و پیشنهادهایی جامع و کارگشا فرا می‌خواند.
این نگاه جدید علاوه بر این که بر رسالت اخلاقی پژوهشگران در پرداختن به موضوع مهاجرت و مهاجرت نخبگان تأکید فراوانی دارد، دریچه جدیدی در مطالعه این موضوع فراروی سیاستگذاران و برنامه‌ریزان و پژوهشگران قرار می‌دهد و آن واکاوی مساله مهاجرت نخبگان از منظر اخلاق و بر اساس منطق اخلاق است. مطالعه مهاجرت نخبگان علمی از منظر اخلاق به گسترش دامنه سؤالات نظریه‌پردازان سیاستی مهاجرت کمک می‌کند و می‌تواند به کاهش آثار منفی مواضع سیاسی تقلیل‌گرایانه، یاری رساند.
بر اساس مطالعات گوناگون که در یک دهه گذشته پیرامون مسائل ایران انجام شده، مهاجرت، به‌ویژه مهاجرت نخبگان علمی یکی از مسائل و دغدغه‌هایی است که برنامه‌ریزان، سیاست‌سازان و سیاستگذاران باید به آن توجه کنند.
انجمن ایرانی اخلاق در علم و فناوری، همایش مهاجرت نخبگان علمی در ایران امروز را با مشارکت استادان، پژوهشگران و صاحب‌نظران را از منظر اخلاق و در چهار سطح خرد (فردی)، میانی، کلان و جهانی برگزار کرده است. در این فرایند در سطح خرد انگیزه‌ها و اهداف مهاجرین؛ در سطح میانی، سیاست‌ها و رویکردهای نهادهای درگیر، از جمله نهادهای علمی و دانشگاهی؛ در سطح کلان، سیاست‌ها و رویکردهای حاکمیتی و در سطح جهانی، سیاست‌ها و رویکردهای نظام جهانی، به عنوان عواملی که مهاجرت نخبگان ایرانی را رقم می‌زنند از منظر اخلاقی بررسی خواهد شد.
برخی پرسش‌هایی که همایش در پی پاسخ آنهاست؛
کدام ارزش‌ها در تصمیم نخبگان برای مهاجرت نقش انگیزاننده و پیشران دارند و نسبت این ارزش‌ها با اخلاق، به‌ویژه اخلاق علمی، چیست؟
شخصیت و سیمای اخلاقی جامعه مهاجرین علمی ایرانی (دارای گذرنامه ایرانی) چه مختصاتی دارد و در طول زمان چگونه تغییر کرده است؟
انتخاب چه رویکردها و سیاست‌هایی به‌ویژه از منظر اخلاقی، در بخش علم و فناوری و نهاد دانشگاه، تحکیم‌کننده و پایدارساز حفظ و نگهداشت سرمایه‌های انسانی است؟
چگونه می‌توان بین عوامل زمینه‌ساز مهاجرت در خارج از نظام علم و فناوری، نظیر عوامل اقتصادی (مثل حقوق و دستمزد)، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی؛ و اخلاقی بودن و/یا اخلاقی شدن انتخاب برای مهاجرت نخبگان علمی ایران رابطه برقرار نمود؟
از منظر پاسداشت و ترویج بنیان‌های اخلاقی و منزلت‌های علمی در قبال نهادهای علمی یا سرمایه‌های انسانی، چه آسیب‌های مهمی در سیاست‌گذاری و/یا در عمل حکمرانی، وجود داشته است؟
جهانی‌شدن به‌ویژه در علم و فناوری، تا چه اندازه در مهاجرت سرمایه انسانی موثر بوده است و آیا منشورها یا پروتکل‌های اخلاقی مکفی در نسبت کشورهای جنوب و شمال، یا پیشرفته و کمتر پیشرفته در حوزه علم و فناوری وجود دارد؟