تاکنون به ابعاد مختلف تمدن رود نیل از مومیایی های فرعون ها گرفته تا کتاب مردگان و پیشرفت‌های پزشکی پرداخته شده است. امروز می‌خواهیم به بررسی جشن سال نو در مصر باستان بپردازیم.

سال نو در فرهنگ‌های مختلف با روش‌های گوناگون جشن گرفته می‌شود. در کریسمس شاهد تزیین کردن یک درخت کاج و دادن هدیه‌های مختلف هستیم. در جشن نوروز نیز چیدن سفره هفت سین و دادن عیدی جلب توجه می‌کند. طبیعتا در مصر باستان هم مردم برای جشن سال نو کارهای مختلفی را انجام می‌دادند. برخی از آنها شبیه جشن‌های ما هستند و برخی دیگر نیز کاملا متقاوت و عجیب به‌نظر می‌رسند.

نگاهی به جاذبه‌های جشن سال نو مصر باستان

جشن سال نو در فرهنگ مصر باستان Wepet-Renpet خوانده می‌شد که می‌توان آن را به‌معنی گشایش سال دانست. در این جشن افراد به دوستان و اعضای خانواده خود هدیه می‌دادند. چنین رسمی هنوز هم در مصر حفظ شده است. گرچه یکی از آیین‌های مهم این جشن بیرون آوردن مجسمه‌های خدایان و قرار دادن آنها در مقابل نور آفتاب بود. مردم مصر باستان باور داشتن که با اینکار خدایان مجددا زنده می‌شوند.

تاریخ جشن سال نو

جشن سال نو در مصر باستان تاریخ ثابتی نداشت و زمان آن هر سال تغییر می‌کرد. حتی گاهی ممکن بود در طول یک سال تقویمی چندبار جشن سال نو برگزار شود. در کتیبه‌های باستانی نوشته شده که حتی در یک سال سه‌بار این جشن برگزار شد. بیایید نگاهی دقیق‌تر به Wepet-Renpet داشته باشیم.

تقویم مصری‌ها ۳۶۵ روزه بود. هرچند آنها سال کبیسه نداشتند. همین نیز سبب می‌شود که به مرور زمان تاریخ جشن سال نو تغییر کند و در فصل‌های مختلف بیفتد. تقویم مصر باستان حدود ۴۸۰۰ سال پیش ایجاد شد. در آن زمان تاریخ جشن سال نو همزمان با انقلاب تابستانی (تقریبا ۱ تیر ماه) انتخاب شده بود. چنین زمانی به سیل سالیانه در رود نیل نزدیک بود.

سیل باعث می‌شد که آب از بستر رود نیل خارج شده و زمین‌های اطراف را سیراب کند. در نتیجه بهترین فرصت برای رشد گیاهان و کشاورزی بود و می‌توانست به‌خوبی نشانگر آغاز سال نو و جان‌گرفتن دوباره زمین باشد. در زمان پادشاهی میانه مصر (حدود ۲۰۳۰ تا ۱۶۴۰ پیش از میلاد) جشن سال نو به انقلاب زمستانی (تقریبا ۱ دی) نزدیک شده بود.

ظاهرا بعدها باورهای مردم مصر تغییر کرده است. چراکه در معبد خنوم در الاقصر تصاویر مربوط به سه جشن سال نو به‌چشم می‌خورد. اولین جشن در روز اول سال برگزار می‌شد و جشن‌های بعدی به‌ترتیب به تولد امپراتور روم و ظاهر شدن ستاره شباهنگ تعلق داشت.

آیین‌های جشن سال نو در مصر باستان

در جشن سال نو مردم مصر باستان ابتدا به پرستش خدایان رو می‌آوردند و سپس یاد مردگان را گرامی می‌داشتند. از آنجایی که کتاب مردگان مصر جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ این کشور داشت و تمام تلاش‌های مردم برای رسیدن به جایگاهی خوب در جهان دیگر محدود می‌شد، خدایان حضور پررنگی در تمام جنبه‌های تمدن رود نیل داشتند.

همچنین مردم مجسمه‌های خدایان را روی سقف خانه می‌گذاشتند تا در اثر تابش نور آفتاب جانی دوباره گیرند. علاوه بر این، افراد سعی می‌کردند با قربانی کردن حیوانات و قرار دادن مواد غذایی در معابد به خدایان احترام بگذارند. پس از آن نوبت به برگزاری جشن در نزدیکی اهرام مصر می‌رسید. در نزدیکی اهرام مراسم رقص و موسیقی برگزار می‌شد تا حس همبستگی افراد تقویت شود. گروهی نیز دستاوردهای فرعون در طول سالی که گذشت را برای مردم شرح می‌دادند.

پس از پایان جشن‌های عمومی مردم مصر باستان سراغ جشن‌های خانوادگی می‌رفتند. در این جشن‌ها نیز رقص، شادی و غذا خوردن بخش‌های جدانشدنی بودند. همچنین افراد به اعضای خانواده و دوستان خود هدیه می‌دادند. گاهی این هدیه شامل گل و غذا و گاهی نیز شامل مجمسه‌های کوچک خدایان می‌شد.

جالب اینجاست که مردم مصر باستان هدیه خاصی برای سال نو داشتند. آنها نوعی فلاسک خاص را برای سال نو سفارش می‌دادند. این فلاسک از سرامیک لعاب‌دار ساخته شده بود و روی آن از خدایان خواسته می‌شد که سال خوبی را برای دریافت‌کننده هدیه (با اسم شخص) رقم بزنند.

ظرفیت این فلاسک‌ها کوچک بود و چندان برای نوشیدنی مناسب نبودند. به‌نظر می‌رسد که مردم مصر باستان این فلاسک‌ها را با روغن معطر، عطر یا آب رود نیل پر می‌کردند. آنها محتوای داخل فلاسک را هدیه مناسبی برای آغاز سال نو به‌حساب می‌آوردند.