تسنیم: طبق جدیدترین آمارها، اکنون نرخ باسوادی در مناطق شهری ۹۲ درصد و در مناطق روستایی ۸۳.۵ درصد است و درصد باسوادی در مردان بالاتر از زنان است.

۷ دی در تقویم کشور به نام روز سوادآموزی ثبت شده است، امام خمینی (ره) در تاریخ ۷ دی ماه ۱۳۵۸ فرمان تشکیل نهضت سوادآموزی را صادر کرد.

به مناسبت ۷ دی روز نهضت سوادآموزی در این مطلب مروری را بر ۴۵ سال فعالیت سوادآموزی در ایران داشتیم.

طبق گزارش منتشر شده از مرکز آمار ایران در تابستان سال ۱۴۰۳، نرخ باسوادی در جمعیت بالای ۶ سال کشور در سال ۱۳۹۶، ۸۷ درصد بود که در سال ۱۴۰۲ به ۹۰ درصد رسیده است.

با این حال طبق آمار اعلام شده سازمان نهضت سوادآموزی میزان باسوادی در جامعه هدف این سازمان گروهی سنی ۱۰ تا ۴۹ سال کشور، ۹۷ درصد است.

طبق اعلام مرکز آمار ایران، نرخ باسوادی در مناطق شهری ۹۲ درصد و مناطق روستایی ۸۳.۵ درصد است.

جمعیت بازماندگان از تحصیل در گروه سنی ۱۵ تا ۱۷ سال (دوره متوسطه دوم) از جمعیت سه میلیون و ۶۳۲ هزار و ۲۲۸ نفری دانش‌آموزان، ۵۸۵ هزار و ۸۰۷ نفر است.

سهم بازماندگان از تحصیل در دوره ابتدایی ۲ درصد، متوسطه اول ۵.۲۳ درصد و متوسطه دوم ۱۶.۱۲ درصد است.

هم اکنون ۹۹۲ هزار و ۵۲۱ دانش‌آموز به دلایل مختلفی همچون فقر، مسائل فرهنگی همچون ممانعت خانواده‌ها از ادامه تحصیل دختران، رفتن به بازار کار و بی انگیزگی برای درس خواندن به دلیل عدم تطابق آموزش مدارس با نیاز‌های واقعی افراد از مدارس غایب هستند.

در حالی که درصد سواد در کشور از ۴۷.۵ درصد در سال ۱۳۵۵ به ۹۷ درصد رسیده است، باسوادی زنان ۲.۵ برابر رشد کرده است و میزان سواد در روستا‌ها نیز به‌طور چشمگیری افزایش یافته است.

طی ۴۵ سال گذشته، ۱۱ میلیون نفر سواد آموخته و مدرک دریافت کرده‌اند، اما همچنان به گفته عبدالرضا فولادوند، رئیس سازمان نهضت سوادآموزی، ۱۸ میلیون بی‌سواد و کم‌سواد در گروه سنی بالای ۶ سال در کشور وجود دارد. ایران همچنین توانسته است ۹۲۰ هزار اتباع افغانستانی و عراقی را در حوزه سوادآموزی آموزش دهد؛ آن هم در شرایطی که نهاد‌های بین‌المللی آنگونه که به مهاجران در سایر کشور‌ها کمک می‌کنند به ایران کمک نکرده‌اند.

عبدالرضا فولادوند توضیح داده است: کمک‌هایی که یونسکو در ترکیه به مهاجران سوری دارد بسیار بیشتر است و در ایران کمک‌های اندک همراه با تبلیغات بسیار زیاد انجام می‌شود. اکنون حدود ۷۰۰ هزار اتباع خارجی را در مدارس روزانه داریم و ۴۰۰ هزار دانش‌آموز سوری در ترکیه تحت پوشش سازمان ملل قرار گرفته‌اند و ۶۲ هزار معلم برای آنها استخدام شده است؛ در حالی که کمترین کمک به آموزش و پرورش ایران صورت گرفته و تنها یک درصد هزینه آموزش اتباع را تامین می‌کنند.

وضعیت فعالیت نهضت سوادآموزی و ریشه‌کنی بیسوادی در کشور در شرایطی که همچنان جمعیت قابل توجهی از دانش‌آموزان معادل ۹۹۲ هزار و ۵۲۱ نفر بازمانده از تحصیل هستند، محل پرسش است. اکنون که بیش از ۱۲ سال از ادغام و تجمیع نهضت در آموزش و پرورش گذشته است، قرار بود اهداف سازمان نهضت سوادآموزی مبنی بر ریشه‌کنی بی‌سوادی طی برنامه توسعه پنجم کشور به پایان برسد که عملاً این امر محقق نشده است.

رئیس سازمان نهضت سوادآموزی از تغییر مأموریت‌ها و ایجاد نظام آموزش بزرگسالان در کشور خبر می‌دهد. با این حال، او معتقد است که آموزش بزرگسالان دشوارتر از آموزش رسمی است؛ زیرا تشویق و ترغیب بزرگسالان برای ثبت‌نام در مدارس و تداوم حضور در کلاس درس بسیار دشوار است. در دنیا برای آموزش بزرگسالان نیروی متخصص تربیت می‌شود، اما در ایران این اقدام به‌طور کامل صورت نگرفته است.

او همچنین به تغییر تعریف سواد اشاره کرده و بیان داشته است که یونسکو به آموزش سواد عاطفی، ارتباطی، سلامت، مالی، رایانه، انرژی، علمی و ... توجه دارد و ایران نیز باید به سمت این آموزش‌ها در نظام آموزش بزرگسالان حرکت کند.

حیدر تورانی عضو پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش می‌گوید: «در بیشتر کشورها، هدف از نظام آموزش بزرگسالان آماده کردن افراد برای ورود به بازار کار به منظور دستیابی به اهداف اقتصادی و اجتماعی، تربیت شهروندانی با صلاحیت، پاسخگویی به نیاز‌های عصر حاضر، برطرف کردن شکاف‌های تحصیلی، برقراری عدالت اجتماعی در حوزه آموزش، رشد شخصیتی بزرگسالان و توسعه مشارکت آنها در جامعه است.»

او با اشاره به آموزش بزرگسالان در کشوری مانند استرالیا بیان می‌کند: «اگرچه کشور‌های زیادی با پدیده بزرگسالان بیسواد روبرو هستند، اما استرالیا مثالی خوبی از این کشور‌ها است که با وجود موفقیت‌های قابل توجه در شاخص‌های توسعه انسانی مثل بهداشت، تعلیم و تربیت و اقتصاد، با پدیده بیسوادی بومیان این کشور‌ها که از قدیم الایام در این کشور می‌زیستند، روبرو است.

در سال ۲۰۰۹ برآورد شده است نزدیک به ۳۵ درصد از جمعیت بزرگسالان بومی و بزرگسالان جزیره استریت تورس استرالیا کم سواد یا بی‌سواد هستند، البته دولت آموزش را به سرعت در سیاست‌ها و برنامه‌های آموزشی اعمال کرده است و بر اساس گزارش دولت فدرال از هر چهار بزرگسال جمعیت بومی استرالیا، یک نفر در دوره آموزش فنی و حرفه‌ای شرکت کرده‌اند.»

به نظر می‌رسد حتی با راه اندازی نظام آموزش بزرگسالان بازهم با موضوع بیسوادی و کم سوادی در کشور مواجه خواهیم بود و تغییر محسوسی در شرایط ایجاد نخواهد شد مگر آنکه ورودی‌های بیسوادی بسته شود و میزان دانش‌آموزان بازمانده از مدرسه کاهش یابد از سوی دیگر آموزش‌های ارائه شده متناسب با نیاز افراد بزرگسال باشد.