در سال‌های اخیر، اکوسیستم استارتاپی ایران با چالشی جدی به نام مهاجرت بنیان‌گذاران و نیروهای کلیدی مواجه شده است. این روند نه‌تنها به کاهش نوآوری و کارآفرینی در کشور منجر می‌شود، بلکه سرمایه‌های انسانی و مالی قابل‌توجهی را نیز از دسترس اقتصاد ملی خارج می‌کند.
به گزارش اقتصادآنلاین، بر اساس گزارش رصدخانه مهاجرت ایران، ۶۷ درصد از نیروهای متخصص و کلیدی شرکت‌های دانش‌بنیان وارد فرآیند مهاجرت شده‌اند.
همچنین، در سال ۲۰۲۱، کانادا ۸۰ ویزا و انگلستان ۳۰ ویزا برای کسب‌وکارهای ایرانی صادر کرده‌اند که این ارقام در سال ۲۰۲۲ به ترتیب به ۳۰ و ۱۴ کاهش یافته است. این آمارها نشان‌دهنده تمایل بالای کارآفرینان ایرانی به ترک کشور و ادامه فعالیت در محیط‌های بین‌المللی است.
دلایل مهاجرت بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها
تحولات اقتصادی و نوسانات ارزی: بازگشت تحریم‌ها در سال ۱۳۹۷ و نوسانات شدید ارزی، ثبات اقتصادی را مختل کرده و برنامه‌ریزی بلندمدت را برای استارتاپ‌ها دشوار ساخته است. این شرایط بسیاری از کارآفرینان را به فکر انتقال کسب‌وکار خود به کشورهایی با اقتصاد پایدارتر انداخته است.
بروکراسی‌های سخت و سنگین: موانع اداری و قوانین پیچیده، فرآیند راه‌اندازی و توسعه استارتاپ‌ها را در ایران با مشکلات متعددی مواجه کرده است. این بروکراسی‌ها انگیزه کارآفرینان را کاهش داده و آن‌ها را به جستجوی محیط‌های کسب‌وکاری ساده‌تر در خارج از کشور سوق می‌دهد.
نبود حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری: کمبود سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر وعدم حمایت‌های مالی مناسب، توسعه استارتاپ‌ها را محدود کرده و آن‌ها را به دنبال جذب سرمایه در بازارهای بین‌المللی وادار می‌کند.
محدودیت‌های اینترنتی و فیلترینگ: اعمال محدودیت‌های اینترنتی و فیلترینگ، دسترسی به بازارهای جهانی و ارتباط با مشتریان بین‌المللی را برای استارتاپ‌ها دشوار کرده و آن‌ها را به فکر مهاجرت به کشورهایی با دسترسی آزاد به اینترنت می‌اندازد.
مقاصد محبوب برای مهاجرت استارتاپی‌ها
کشورهایی مانند کانادا، آمریکا، آلمان و هلند به دلیل ارائه برنامه‌های مهاجرتی ویژه برای استارتاپ‌ها و فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب، به مقاصد جذابی برای کارآفرینان ایرانی تبدیل شده‌اند. این کشورها با ارائه تسهیلات و حمایت‌های مالی، فرصت‌های بهتری برای رشد و توسعه کسب‌وکارها فراهم می‌کنند.
تأثیرات منفی مهاجرت بر اکوسیستم استارتاپی ایران
مهاجرت گسترده بنیان‌گذاران و نیروهای کلیدی، منجر به کاهش نوآوری، افت کیفیت محصولات و خدمات، و از دست رفتن فرصت‌های شغلی در داخل کشور می‌شود. این روند می‌تواند به تضعیف اقتصاد دیجیتال و کاهش رقابت‌پذیری ایران در سطح منطقه‌ای و جهانی منجر شود.
چطور مهاجرت را کاهش دهیم؟
بهبود ثبات اقتصادی: اتخاذ سیاست‌های اقتصادی پایدار و کاهش نوسانات ارزی می‌تواند اعتماد کارآفرینان را به آینده کسب‌وکارهایشان افزایش دهد.
کاهش بروکراسی و تسهیل قوانین: ساده‌سازی فرآیندهای اداری و حذف موانع قانونی می‌تواند محیط کسب‌وکار را برای استارتاپ‌ها جذاب‌تر کند.
افزایش حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری: تشویق سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در استارتاپ‌ها و ارائه تسهیلات مالی می‌تواند به رشد و توسعه آن‌ها کمک کند.
رفع محدودیت‌های اینترنتی: ایجاد دسترسی آزاد و پایدار به اینترنت، امکان ارتباط با بازارهای جهانی و توسعه کسب‌وکارهای دیجیتال را فراهم می‌کند.
مهاجرت بنیان‌گذاران استارتاپ‌ها و نیروهای کلیدی، زنگ خطری برای آینده اکوسیستم استارتاپی ایران است. با شناسایی و رفع موانع موجود، می‌توان از خروج سرمایه‌های انسانی و مالی جلوگیری کرده و زمینه را برای رشد و توسعه پایدار کسب‌وکارهای نوپا در کشور فراهم کرد.