به گزارش ایرنا، کم کم آخرین لحظه‌های آذرماه را ورق می‌زنیم در حالی چند ساعت تا طولانی ترین شب سال «یلدا» فرصت باقی مانده که شهروندان در تدارک برای برگزاری یک دورهمی به مناسبت پاسداشت این سنت دیرینه و کهن هستند.
سنتی که یادگاری به جای مانده از ایران باستان بوده و قصه‌های کهن و لذت‌بخش مادربزرگ را به یادمان می‌آورد، شادی و سرور با چاشنی آجیل و خشکبار و خرما و در نهایت هندوانه‌های سرخ و شیرین را در ذهن‌مان ترسیم کند؛ خاطره‌هایی که اکنون دیگر سادگی گذشته را ندارند اما هنوز محکم و استوار بر فرهنگ، ادبیات و رسوم ما ایرانیان بویژه مردم سیستان و بلوچستان تنه می‌زنند.
جشن شب یلدا جشنی است که از هفت هزارسال پیش تاکنون در میان ایرانیان برگزار می‌شودشب یلدا بازه زمانی بین غروب آفتاب آخرین روز فصل پاییز یعنی ۳۰ آذر تا طلوع آفتاب در اولین روز فصل زمستان یعنی یکم ماه دی است، در نیمکره شمالی شب یلدا با انقلاب زمستانی مصادف است.
از این شب به بعد طول شب‌ها کوتاه و طول روزها بلند می‌شود، به همین خاطر بلندترین شب سال لقب گرفته است.
جشن شب یلدا جشنی است که از هفت هزارسال پیش تاکنون در میان ایرانیان برگزار می‌شود و در ایران و سرزمین‌های هم فرهنگ مجاور، از شب آغاز زمستان با نام «شب چله» یا «شب یلدا» نام می‌برند.
خانواده‌های ایرانی در شب یلدا، معمولا شامی فاخر و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه و انار را مهیا و دور هم سرو می‌کنند، در این جشن سرو تنقلات، شاهنامه‌خوانی، قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای فامیل و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ رایج است.
آداب و رسوم منطقه سیستان در شب یلدا
پژوهشگر میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان با بیان اینکه شب چِله نخستین شب زمستان و درازترین شب سال است، بیان کرد: ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام از جمله ماندگاران این کهن دیار آن را خجسته می‌دارند و این شب را جشن می‌گیرند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحیه آنان را تضعیف نکند و در کنار یکدیگر از نعمات خداوند قدردانی کنند.
محمدعلی ابراهیمی افزود: سیستان و بلوچستان با توجه به تاریخ کهن، تمدن ریشه‌دار و فرهنگ گرانسنگ آن در زمینه میراث معنوی و مجموعه‌ای از آیین‌ها و مراسم سنتی ارزشمندی است که در طول سالیان دراز سینه به سینه و از نسلی به نسل بعد برایمان به یادگار مانده، یکی از این مراسم یادبود فرارسیدن طولانی‌ترین شب سال است.
وی ادامه داد: شب چله یا یلدا در منطقه سیستان به دلایل بسیاری از اهمیت بسزایی برخوردار است، در این شب خانواده‌ها گرد هم جمع می‌شوند و افزون بر به جای آوردن آئین یلدا به دید و بازدید و صله رحم نیز مشغول می‌شوند.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان اظهار کرد: در منطقه سیستان افراد در چنین شب‌هایی مثل شب چله دور هم جمع شده بزرگ خانواده و یا ملای روستا نزد همه از جایگاه محترمی برخوردار است، در کنار سایر برنامه‌ها تلاوت قرآن و قرائت داستان‌های قرآنی برای جوانان و کودکان از رسومات این دیار را به جای می آورند.
وی گفت: بانوان سیستانی، نان‌روغنی، چَنگالی، بورَک و کلوچه‌های خرمایی را در مجمعه‌ای مسی که با پارچه‌ای گل‌دوزی و خمک‌دوزی شده پوشیده شده، قرارداده و در کنار ظرف لَندو و تخمه‌های هندوانه و خربزه بریون شده همراه با گندم بریون آماده می‌کنند تا اعضا خانواده از راه برسند و دور هم شب چله را به صبح برسانند.
آداب و رسوم منطقه بلوچستان در شب یلدا
ابراهیمی بیان کرد: آداب و رسوم شب چله در منطقه سرحد به دلیل دارابودن مناطق سردسیری و کوهستانی با مناطق جلگه‌ای و منطقه مَکُران تفاوت‌هایی دارد، در زمان‌های قدیم مردم روستاها در شب‌های زمستان دور آتش نشسته و به داستان‌های بلند بزرگ‌ترها گوش می‌دادند که در زبان محلی به آن «چاک چاکَر» می‌گفتند.
وی با اشاره به اینکه در گذشته خوردنی‌های شب چله تولید خود مردم روستاها بود، ادامه داد: روستاییان و کشاورزان در این شب دور آتش جمع می‌شدند و ترکیبات کنجد و خرما، حلوای خرما و میوه‌هایی با توجه به نماد شب یلدا که در بین ایرانیان مرسوم است، مصرف می‌کردند و علاوه بر اینها مردم محلی در این شب نوعی آش نیز دارند که به آن سَبزوک می‌گویند و در واقع آش جوانه گندم است که این جوانه گندم در تابستان خشک می‌شود و در زمستان و شب چله مصرف می‌شود.
پژوهشگر میراث‌فرهنگی سیستان و بلوچستان افزود: مردمان بلوچ در کنار آجیل و خوراکی‌ها با فعالیت‌هایی نظیر بافندگی، ریسندگی، سوزن‌دوزی و بافندگی طناب یا چیلک و همچنین حصیربافی شب‌های سرد زمستان و طولانی را طی می‌کنند و به‌نوعی این فرهنگ و آداب و رسوم را زنده نگه می‌دارند.
وی یکی از آیین‌های شب یلدا را تفال با دیوان حافظ عنوان کرد و گفت: مردم دیوان اشعار لسان‌الغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می‌گشایند و فال دل خویش را از او طلب می‌کنند، بازگویی خاطرات و قصه‌گویی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نیز یکی از مواردی است که یلدا را برای خانواده ایرانی دلپذیرتر می‌کند؛ اما همه اینها فقط ترفندهایی است تا خانواده‌ها گرد یکدیگر آیند و بلندترین شب سال را با شادی و خرسندی به سپیده برسانند.
بیشتر بخوانید:
شب یلدا و صله رحم و جذابیت قصه خوانی بزرگان در سیستان و بلوچستان
تب و تاب گرمی بازار یلدا در روزهای سرد سیستان و بلوچستان
یلدا و جذابیت قصه خوانی بزرگان در سیستان و بلوچستان
برگزاری جشن شب یلدا در خانه تاریخی ابویی
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان از برگزاری مراسم آیینی پاسداشت سومین یلدای جهانی در خانه تاریخی ابویی زاهدان خبر داد.
محمدهادی طهرانی مقدم بیان کرد: در راستای گرامیداشت میراث ناملموس جهانی ایران و پاسداشت سومین یلدای جهانی؛ مراسم جشن خانوادگی شب یلدا توسط این اداره کل و با مشارکت سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری زاهدان در محل خانه تاریخی ابویی زاهدان برگزار می‌شود.
وی افزود: شاهنامه‌خوانی و تفال به دیوان حافظ، موسیقی‌های سنتی و طبخ و توزیع خوراکی‌های محلی شب یلدا، نمایشگاه صنایع‌دستی و مسابقه از جمله برنامه‌هایی است که در این شب ویژه خانواده‌های زاهدانی اجرایی می‌شود.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان ادامه داد: در این مراسم برای اولین‌بار موزیک ویدئو شب چله که توسط یکی از خوانندگان بومی استان و به زبان محلی و با حمایت این اداره کل تولید شده است رونمایی و به‌صورت زنده اجرا می‌شود.
وی تاکید کرد: با توجه به ثبت جهانی ساز «رباب»، در این مراسم قرار است این ساز کهن نیز به‌صورت زنده نواخته شود.