طرفداری تایمز | شب یلدا در سال ۱۴۰۳، برابر با جمعه 30 آذرماه است. در این شب که طولانی‌ترین شب سال است، ایرانیان با برگزاری مراسم خاص و خوردن خوراکی‌های ویژه، به استقبال زمستان می‌روند.
شب یلدا به عنوان یکی از قدیمی‌ترین جشن‌های ایرانی، فرصتی برای دورهمی‌های خانوادگی و جشن‌گرفتن است. در این شب، خانواده‌ها گرد هم می‌آیند تا با شادی و محبت، طولانی‌ترین شب سال را جشن بگیرند. سفره‌ی یلدا با میوه‌هایی مانند هندوانه، انار و آجیل مزین می‌شود وایرانیان با خواندن اشعار حافظ و تعریف داستان‌های قدیمی، یاد و خاطره‌ی این شب را گرامی می‌دارند.
شب یلدا سال 1403 چه روزی است؟
شب یلدا در سال ۱۴۰۳ معادل جمعه ۳۰ آذر ۱۴۰۳ خورشیدی و ۲۰ دسامبر ۲۰۲۴ میلادی است. این شب یکی از برجسته‌ترین جشن‌های ایرانی به شمار می‌رود. شبی که به شب چله نیز شناخته می‌شود.
واژه یلدا و شب چله به چه معنی است؟
یلدا واژه‌ای سریانی به معنای زایش و تولد است که از زبان مسیحیان اولیه وارد زبان فارسی شده است. این واژه به دلیل هم‌زمانی با بلندترین شب سال و بازگشت تدریجی نور و گرما، نماد میلاد خورشید و تولد دوباره طبیعت( در روزهای پس از شب یلدا )در نظر گرفته می‌شود. ابوریحان بیرونی در کتاب خود آثار الباقیه از این شب با عنوان میلاد اکبر یاد کرده است که اشاره به تولد خورشید دارد.
شب چله به شب یلدا اطلاق می‌شود و به دلیل آغاز چله بزرگ زمستان از فردای آن شب، این نام را به خود گرفته است. چله‌ها به دو دوره تقسیم می‌شوند: چله بزرگ که از دی آغاز و تا دهم بهمن ادامه دارد و در این دوره، سرما به اوج خود می‌رسد و چله کوچک که بعد از آن شروع می‌شود، کمتر سرد است و تا اول اسفند ادامه می‌یابد.
تاریخچه شب یلدا
تاریخچه‌ی شب یلدا به دوران باستان و قدمتی بسیار طولانی برمی‌گردد. باستان‌شناسان بر این باورند که این جشن ریشه در هفت هزار سال پیش دارد. آنان با استناد به ظروف سفالی قدیمی که با نقوشی از حیوانات آسمانی کشف شده‌اند، سعی در اثبات حرف خود دارند. با این وجود آنچه امروزه به‌عنوان شب یلدا شناخته می‌شود، به حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد، زمان داریوش یکم، مربوط می‌شود. در این زمان، این جشن به تقویم رسمی ایرانیان باستان وارد شد و تحت تأثیر تقویم‌های بابلی و مصری قرار داشت.
یکی از دلایل مهم برگزاری این جشن، پیروزی نور بر تاریکی است. در روزگار کهن، ایرانیان به تأثیرات طبیعی بر زندگی خود توجه داشتند و باور داشتند که در آخرین روز پاییز، تاریکی به اوج خود می‌رسد و از شب یلدا به عنوان نشانه‌ای برای آغاز پیروزی روشنایی یاد می‌کردند. به اعتقاد نیاکان ما این روشنایی بزرگ فردای شب یلدا و با طولانی شدن روزها به مرور، اتفاق می‌افتاد. این جشن به نوعی نماد آغازی دوباره و تولد خورشید، نماینده عشق و خیر، در دل شب سرد و طولانی می‌باشد. به همین دلیل، شب یلدا به فرصتی برای گردهمایی خانوادگی و ابراز شادی تبدیل شده است که در فرهنگ ایرانی جایگاه والایی دارد.
آداب و رسوم ایرانیان در شب یلدا
شب یلدا از لحاظ فرهنگی و اجتماعی دارای جایگاه ویژه‌ای در زندگی ایرانیان است. آنان در جای جای این سرزمین هر کدام آداب و رسوم خاصی را برای این شب در نظر دارند که برخی از عمده‌ترین آنان عبارتند از:
1. نقالی و حفظ داستان‌ها
نقال‌هایی که در این شب‌ها به قصه‌گویی می‌پردازند، نه تنها سرگرمی بلکه رسالت مهمی در حفظ داستان‌های ملی و حماسی دارند. این هنر در گذشته بیشتر رایج بود و باعث مشارکت فعال شنوندگان می‌شد. نقال با استفاده از فن بیان و حرکات بدن، قصه‌ها را زنده می‌کند و مخاطبان را به سفری دراز به تاریخ و اسطوره‌های ملی می‌برد. حفظ و احیای این هنر می‌تواند به احیای فرهنگ‌های بومی و ملی کمک کند.
۲. خوراکی‌های مخصوص شب یلدا
شب یلدا بدون خوراکی‌های ویژه‌اش معنا پیدا نمی‌کند. هندوانه، که نمادی از طراوت و سلامت است، به همراه انار که نماینده شادی و پویایی می‌باشد، از جمله میوه‌های اصلی این شب هستند. آجیل مخلوط، شامل پسته، بادام، فندق و کشمش، نمادی از فراوانی و برکت است و سفره یلدا را رنگین می‌سازد. در برخی مناطق، شیرینی‌ها و خوراکی‌های محلی خاصی برای این شب تهیه می‌شود، که هر کدام داستان خاص خود را دارند و بخشی از سنت‌ها و آیین‌های محلی محسوب می‌شوند.
۳. سفره یلدا
سفره یلدا با آراستگی و زیورهایی که هر کدام معنایی خاص دارد، پهن می‌شود. میوه‌ها، آجیل و تنقلات اصلی‌ترین اجزای این سفره‌اند. در گذشته، سفره‌ای به نام میَزد آماده می‌شد که شامل میوه‌های تر و خشک، آجیل و گاه لوازم مذهبی مانند بَرسَم بود. این سفره نمادی از وفور نعمت و شکرگزاری به درگاه ایزدان برای محصولِ سال بود. زیبایی و کیفیت سفره یلدا نشان‌دهنده سخاوت و مهمان‌نوازی میزبان است و برای مدعوین اهمیت زیادی دارد.
۴. فال حافظ
گرفتن فال از دیوان حافظ یکی از محبوب‌ترین آیین‌های شب یلدا است. خانواده‌ها گرد هم می‌آیند و کسی که بزرگ‌تر است یا از نظر روحی به حافظ نزدیک‌تر، دیوان را باز می‌کند. هر کس نیت می‌کند و با خواندن غزلی، آن را به سال پیش رو ربط می‌دهد. این کار نه تنها سرگرم‌کننده است، بلکه به نوعی تفکر و تامل در اشعار حافظ و درونیات انسان نیز می‌انجامد. غزلیات حافظ اغلب دارای مضامین عاشقانه و عرفانی هستند که به شنوندگان احساسی از امید و پایداری می‌دهند.
۵. قصه‌گویی و شاهنامه‌خوانی
قصه‌گویی و شاهنامه‌خوانی بخشی جدایی‌ناپذیر از شب یلدا است. بزرگ‌ترهای خانواده افسانه‌ها و داستان‌های ملی را روایت می‌کنند و به این ترتیب، نسل جدید را با فرهنگ و تاریخ ایران آشنا می‌کنند. شاهنامه‌خوانی به خصوص در مناطق فارس‌زبان رواج دارد و تلاش برای زنده نگه داشتن این سنت حائز اهمیت است.
۶. پوشیدن لباس‌های سنتی
در برخی مناطق، مردم برای گرامی‌داشت میراث فرهنگی و سنت‌های خود، لباس‌های محلی می‌پوشند و شب را با رنگ و بوی اصیل‌تر جشن می‌گیرند. این کار همزمان با مراسم‌های شاد و خاص این شب، بر غنای فرهنگی جشن می‌افزاید و هویت محلی و ملی افراد را تقویت می‌کند. نوجوانان و جوانان به این طریق با پوشش سنتی و اصالت فرهنگ بومی‌شان بیشتر آشنا می‌شوند، و این امر به حفظ و انتقال فرهنگ بومی کمک زیادی می‌کند.
۷. آتش‌افروزی یا دور کرسی نشستن
در گذشته‌ها، گرد هم آمدن دور آتش بخشی از آیین‌های شب یلدا بود. آتش به عنوان نماد خورشید برپا می‌شد تا گرما و روشنایی را به طولانی‌ترین شب سال بیاورد. این حرکت نمادینی بود برای اغراق در اهمیت نور و غلبه بر تاریکی. باور بر این بود که آتش می‌تواند ارواح پلید و تاریکی شب را دور کند. امروز، هرچند نقش آتش کمتر شده، اما نماد گرما و انرژی آن هنوز هم در جمع‌های خانوادگی پابرجاست. دور کرسی نشستن در شب یلدا پس از مدتی جایگزین آتش‌افروزی شد. این عمل نمادی از گرما و همبستگی خانوادگی است که در آن اعضای خانواده با نشستن دور یکدیگر و استفاده از گرمای کرسی، به گفتگو، قصه‌گویی و لذت بردن از خوراکی‌های یلدایی می‌پردازند.
۸. جمع شدن خانواده‌ها
در شب یلدا، خانواده‌ها و فامیل کنار هم جمع می‌شوند تا از حضور یکدیگر لذت ببرند و خاطرات خوش گذشته را مرور کنند. این گردهمایی‌ها فرصتی است برای تقویت پیوندهای خانوادگی و ایجاد حس همبستگی. معمولاً بزرگ‌ترهای خانواده میزبان این مراسم هستند، و همه نسل‌ها، از کودکان تا سالمندان، در این جشن شرکت می‌کنند. چنین ارتباطی باعث انتقال سنت‌ها و ارزش‌های فرهنگی به نسل‌های جدید می‌شود. شادی و خوشی در فضای خانه موج می‌زند و گفت‌وگوهای صمیمی تا پاسی از طولانی‌ترین شب ادامه دارد.
شب یلدا فرصتی بی‌نظیر برای گردهمایی خانواده‌هاست که در آن شاد بودن و لذت از لحظات مشترک، گرمای روابط را دوچندان می‌کند. این شب نماد همبستگی و عشق است که یادآور ارزش‌های خانوادگی و فرهنگی ایرانیان می‌باشد. امیدواریم از شب یلدای خود لذت کافی را ببرید. برای آگاهی و کسب اطلاعات بیشتر در زمینه شب یلدا می‌توانید از مطالب زیر دیدن کنید:
- مجموعه آهنگ‌ها و ترانه‌های شاد و جذاب برای شب یلدا 1403
- شب یلدا 1403، با این دسرها و غذاهای خوشمزه سفره خود را تزئین کنید؛ دستور پخت بهترین خوراکی‌های یلدایی
- 10 فیلم سینمایی جذاب و شاد که می‌توان در شب یلدا 1403 تماشا کرد؛ آثاری برای لذت بردن از بلندترین شب سال
- تبریک شب یلدا سال 1403/ هدیه کردن عشق و مهر به یکدیگر در بلندترین شب سال
- ببینید | هزینه شب یلدا برای یک خانواده چهار نفره چقدر است؟/ جشنی که کام پدر خانه را تلخ می‌کند