به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ایران یکی از تولیدکنندگان برتر فولاد در جهان است و در انجمن جهانی فولاد جایگاه مهمی دارد و حجم تولید این کشور در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. طبق اهداف افق 1404، تولید 55 میلیون تن فولاد به عنوان هدف اصلی مشخص شده که نشان‌دهنده عزم ایران برای توسعه صنعت فولاد است و این هدف می‌تواند موقعیت ایران را در بازارهای جهانی تقویت کند و به ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی کمک کند. با این حال، در مسیر دستیابی به این هدف، چالش‌هایی وجود دارد، از جمله قطعی برق در بهار و تابستان که باعث کاهش 5 درصدی تولید فولاد شد و نشان‌دهنده وابستگی این صنعت به منابع انرژی پایدار است. این مقاله در وبسایت آهن ایران منتشر شده و به بررسی شرایط بازار آهن در زمستان 1403 می‌پردازد.
سهم 25 درصدی صنعت فولاد از مصرف برق کشور
حدود 25 درصد از برق کشور در صنعت فولاد مصرف می‌شود، که نشان‌دهنده وابستگی بالای این صنعت به منابع انرژی است. از طرفی، کمبود گاز در زمستان، احتمال قطعی برق در صنعت فولاد را افزایش می‌دهد و باید منتظر کاهش تولیدات فولادی در کشور باشیم، همانطور که قطعی برق در اوایل امسال حدود 30 درصد رشد داشته و منجر به کاهش نرخ تولید محصولات مختلف فولادی شد. به‌ویژه، میلگرد با 11 درصد و نبشی با 10 درصد بیشترین کاهش تولید را تجربه کردند. معمولا کاهش نرخ تولید یک محصول باعث ایجاد ناترازی در عرضه و تقاضا شده و قیمت افزایش پیدا می‌کند اما در صنعت فولاد با وجود کاهش تولید، بازار از رکود خارج نشد و قیمت محصولات فولادی کاهش یافت، که نشان‌دهنده تأثیرات گسترده قطعی برق بر صنعت فولاد و نوسانات قیمتی است به طوری که طبق اعلام حمیدرضا غزنوی، دبیرکل مجمع کارآفرینان، شاخص "شامخ" در نتیجه قطعی گسترده برق، در ماه‌های خرداد و تیر به عدد 39 درصد رسید که حتی از دوران رکود سال 97 تا 99 هم بدتر است.
وابستگی 70 درصدی صنعت فولاد به گاز
صنعت فولاد ایران به شدت به گاز طبیعی وابسته است و تقریباً 70 درصد از نیاز انرژی خود را از این منبع تأمین می‌کند. این وابستگی بالای صنعت فولاد به گاز طبیعی، آن را در برابر مشکلات ناشی از کمبود گاز بسیار آسیب‌پذیر کرده است. در صورت قطع گاز در زمستان، احتمال قطعی برق در این صنعت نیز افزایش می‌یابد که می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای بر تولید فولاد بگذارد.
در سال‌های گذشته، کاهش میزان گاز تحویلی به صنعت فولاد حدود 40 درصد بوده که در نتیجه آن، تولید فولاد نیز حدود 30 درصد کاهش یافته است. این کاهش‌ها نشان‌دهنده نیاز مبرم به مدیریت بهتر منابع انرژی و برنامه‌ریزی دقیق‌تر برای تأمین پایدار گاز و برق است. به طور همزمان، نیاز صنعت فولاد به انرژی هر ساله بیشتر می‌شود، اما تأمین منابع انرژی از جمله برق و گاز هر روز دچار کاهش است.
با توجه به پیش‌بینی زمستان سرد و خشک امسال، احتمال قطع گسترده‌تر گاز وجود دارد که می‌تواند تأثیرات منفی بیشتری بر تولید فولاد داشته باشد. این وضعیت نه تنها تولید را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند منجر به افزایش قیمت محصولات فولادی در بازار شود. بنابراین، برای حفظ تولید و جلوگیری از نوسانات قیمتی، ضروری است که اقدامات استراتژیک برای تأمین منابع انرژی پایدار صورت گیرد و راهکارهای مناسبی برای مقابله با کمبودهای احتمالی در نظر گرفته شود. مدیریت بهتر منابع انرژی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی، کلید اصلی برای پایداری و توسعه صنعت فولاد در ایران خواهد بود.
رکود شدید در بازار آهن آلات و کمبود تقاضا در بازار
قطعی برق و گاز تأثیرات گسترده‌ای فراتر از تولید فولاد دارد و بسیاری از صنایع مصرف‌کننده همچون خودروسازی و سایر صنایع وابسته را نیز تحت تأثیر قرار داده است. واحدهای صنعتی بسیاری مجبور به کاهش تولید شده‌اند که این امر باعث ایجاد رکود شدید در بازار شده و قیمت‌ها در محدوده‌ای مشخص درحال نوسان هستند.
یکی دیگر مشکلاتی که بازار فولاد ایران با آن مواجه است، کاهش ساخت‌وسازها و ایجاد رکود در بازار تیرآهن و میلگرد است. این رکود باعث شده است که تقاضا برای این محصولات به شدت کاهش یابد، حتی با وجود کاهش عرضه، بازار همچنان در رکود قرار دارد و قیمت‌ها افزایش چشمگیری نداشته‌اند. در برخی مقاطع، قیمت میلگرد و تیرآهن افزایش یافته‌اند، اما این افزایش قیمت موقتی بوده و به زودی با کاهش مجدد همراه شده است. کارشناسان معتقدند با سردتر شدن تدریجی هوا، این انتظار می‌رود که میزان تقاضا برای محصولات فولادی ساختمانی، کاهش بیشتری را تجربه کند و شاهد رکود بیشتر در بازار باشیم.
افت تولید هم نتوانست قیمت‌ها را تکان دهد!
تقاضای ضعیف در بازار به حدی است که حتی کاهش عرضه هم نتوانسته قیمت‌ها را بهبود بخشد. این امر نشان‌دهنده عمق رکود بازار و نیاز به تحرکات جدی برای خروج از این وضعیت است. یکی از عوامل مؤثر بر این شرایط، افزایش قیمت دلار و بی‌ثباتی در بازار ارز است که باعث شده سرمایه‌گذاران از تولید فولاد و سایر صنایع وابسته به سمت بازارهای امن‌تر مثل طلا و دلار حرکت کنند. این وضعیت نه تنها باعث کاهش سرمایه‌گذاری در صنعت فولاد شده، بلکه به بی‌ثباتی بیشتر در بازارها نیز دامن زده است. بی‌ثباتی اقتصادی و نوسانات قیمت ارز، از جمله مهم‌ترین عواملی است که باعث شده سرمایه‌گذاران از بازار تولید فاصله بگیرند و به سمت دارایی‌های با ریسک کمتر حرکت کنند. این روند نه تنها به رکود بازار فولاد کمک کرده است، بلکه به طور کلی به کاهش تولید و عرضه محصولات صنعتی منجر شده است.
بازگشت ترامپ، تنش‌های منطقه‌ای و تاثیر سیاستهای داخلی بر قیمت آهن آلات
اهمیت اتفاقات سیاسی بر قیمت آهن‌آلات و بازارهای مرتبط با آن غیرقابل انکار است و تصمیمات و سیاستهای کلان سیاسی می‌توانند تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر صنعت فولاد و دیگر صنایع مرتبط بگذارند. یکی از اتفاقات مهمی که امسال باید زیر نظر داشت، بازگشت ترامپ به کاخ سفید است. بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای در پی داشته باشد، به ویژه با احتمال شروع مجدد کمپین فشار حداکثری علیه ایران، که در دوره اول ریاست جمهوری ترامپ نیز اجرا شد و شامل تحریم‌های شدید اقتصادی بود که به‌ویژه صنعت نفت ایران را هدف قرار داد و تأثیرات آن بر قیمت آهن‌آلات نیز قابل توجه بود. شروع مجدد این کمپین می‌تواند فشاری مضاعف بر پیکر نحیف اقتصاد ایران وارد کند و رکود در کارگاه‌های تولیدی را تشدید کند.
افزایش تحریم‌ها بر صنعت نفت ایران می‌تواند منجر به افزایش تورم در کشور شود و کاهش درآمدهای نفتی و افزایش هزینه‌های واردات باعث افزایش قیمت کالاها و خدمات شده و تورم را تشدید می‌کند و این افزایش تورم ریسک سرمایه‌گذاری را بالا برده و می‌تواند باعث کاهش سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف، از جمله صنعت فولاد شود.
دلسردی تولیدکنندگان با افزایش مالیات‌ها و کاهش سود
با افزایش احتمال کاهش درآمدهای نفتی در نتیجه بازگشت ترامپ، مجلس و دولت در تلاش هستند کسری بودجه را با ابزارهایی مانند مالیات جبران کنند. این افزایش مالیات‌ها به حدی بوده که حتی صدای برخی از نمایندگان مجلس را هم درآورد و درباره احتمال ورشکستگی صنایع و فرار سرمایه هشدار دادند. با افزایش سخت‌گیری‌های مالیاتی و کاهش سودآوری صنایع، واحدهای تولیدی ممکن است با مشکلات بیشتری مواجه شوند و افزایش هزینه‌های تولید و کاهش سود، سرمایه‌گذاری‌ها را کاهش داده و بیکاری را افزایش می‌دهد که در نهایت به ناآرامی‌های اقتصادی و اجتماعی منجر می‌شود. علاوه بر این، احتمال بروز ناآرامی در صحنه اقتصادی با اعمال تعرفه‌های جدید ترامپ بر صنعت فولاد چین نیز وجود دارد که این تعرفه‌ها می‌تواند هزینه‌های تولید را افزایش داده و رقابت‌پذیری محصولات چینی را در بازارهای جهانی کاهش دهد و در نتیجه، چین ممکن است به اقدامات تلافی‌جویانه دست بزند که می‌تواند به جنگ تجاری بین دو کشور منجر شود.
پیش‌بینی آینده بازار فولاد در زمستان 1403
با توجه به مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی و سیاسی، پیش‌بینی قیمت آهن‌آلات در زمستان 1403 با عدم قطعیت زیادی همراه است. قطعی برق و گاز و کاهش تولید فولاد ممکن است عرضه را تحت تأثیر قرار دهد، اما در عین حال، رکود بازار به دلیل کاهش ساخت‌وساز و تقاضای پایین باعث می‌شود که حتی با کاهش عرضه، قیمت‌ها تغییر قابل توجهی نداشته باشند. همچنین بازگشت ترامپ به قدرت می‌تواند منجر به افزایش تحریم‌ها و تورم شود که ریسک سرمایه‌گذاری را بالا می‌برد.
با وجود این عوامل، رکود در بازار به دلیل کاهش تقاضا و عدم توازن بین عرضه و تقاضا باعث می‌شود که نتوان با قطعیت پیش‌بینی کرد قیمت‌ها به کدام سمت حرکت خواهند کرد. بازار آهن‌آلات به شدت تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی قرار دارد و تغییرات سیاسی و اقتصادی می‌تواند به سرعت شرایط بازار را دگرگون کند.