این فعالیت‌های جهادی فقط محدود به عرصه و موضوع خاصی نیست؛ بلکه به تمام موضوعات و مسائل زندگی مشروعیت دارد. یکی از این گروه‌های جهادی، گروه‌های جهادی پزشکی است که با هدف ارائه خدمات پزشکی به افراد مناطق محروم که دسترسی سخت‌تری به جامعه پزشکان دارند، فعالیت می‌کنند.
فعالیت گروه‌های جهادی به حدی مهم و باارزش است که رهبر معظم انقلاب، آنان را مورد خطاب قرار دادند و فرمودند: شعار «خدمت‌رسانی برای تحقق عدالت و پیشرفت» را همگانی کنید. جهادِ خدمت‌رسانی پیش از سود رساندن به گیرنده خدمت، به خود خدمت‌رسان سود می‌رساند. دل کندن از بهره‌های شخصی برای بهره رساندن به دیگران، دل را روشنی و ذهن و اندیشه را جلا و اراده را قوت می‌بخشد و فراتر از همه، رضای الهی را جلب می‌کند. این را با قول و عمل خود به کسانی که هنوز قدم در وادی خدمت‌رسانی نگذاشته‌اند، نشان دهید.
اردوی جهادی کار دل است
دکتر زهرا ریاضی، استاد بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی و متخصص بیماری‌های داخلی و عفونی، یکی از همین پزشکان است. این پزشک جهادی به قدس می‌گوید: انگیزه پزشکانی که در این عرصه و به صورت جهادی فعالیت می‌کنند، کمک به افراد نیازمند و کاستن از درد بیماران است و حضور در اردوهای جهادی کاری دلی است که توسط گروه‌های مختلف پزشکی انجام می‌شود و پزشکانی که در این اردوها شرکت می‌کنند، بر این باورند که خدمت به بیماران نیازمند درمان در مناطق دورافتاده، حال دلشان را خوب می‌کند و همین حال خوب موجب می‌شود در اردوهای جهادی حضورداشته باشد چراکه از این طریق افرادی که موقعیت دسترسی به شهر را ندارند و امکان تردد برایشان به سختی وجود دارد، می‌توانند از خدمات پزشکی بهره‌مند شوند.
وی با اشاره به اینکه پزشکان جهادی وابسته به دولت نیستند و به صورت گروهی به مناطق محروم مرزی یا کم‌برخوردار سفر می‌کنند، می‌افزاید: این پزشکان شامل گروه‌های مختلفی هستند که برخی از آن‌ها از قبل منطقه و بیماران را می‌شناسند و تیمی متشکل از چند پزشک در یک تخصص خاص در منطقه مورد نظر حضور می‌یابند و افزون بر دارو، در صورت نیاز سایر تجهیزات درمانی برای بیماران را با خود می‌برند و گروه دیگر پزشکانی هستند که به صورت عمومی و تخصص‌های مختلف در قالب اردوهای جهادی برای ویزیت بیماران به مناطق روستایی و محروم سفر می‌کنند.
خلأ پیگیری درمان بیماران
این متخصص بیماری‌های عفونی در خصوص دغدغه پزشکان جهادی می‌گوید: با وجود آنکه گروه‌های جهادی پزشکی همواره با حداقل امکانات بهترین عملکرد را داشته‌اند و در صورت نیاز، مراکز وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی این مناطق همکاری لازم برای در اختیار قرار دادن دستگاه‌های پزشکی و یا اتاق عمل برای حضور پزشکان جهادی در این مناطق را انجام می‌دهند و مردم روستاها نیز با وجود محرومیت، همکاری‌های لازم را دارند و در هر منطقه‌ای دهیاری روستا، حسینیه را برای پزشکان جهادی آماده می‌کند؛ اما امکان پیگیری درمان بیماران در اغلب مناطق وجود ندارد که این مسئله یکی از نقاط ضعف اردوهای جهادی پزشکی است.
ریاضی ادامه می‌دهد: در برخی از اردوهای جهادی، پزشکان بیماران را ویزیت کرده و برای تشخیص بیماری آن‌ها آزمایش تجویز می‌کنند تا بتوانند برای درمانشان داروی مناسب تجویز کنند؛ اما با توجه به اینکه بسیاری از این مناطق به‌ویژه مناطق روستایی از حداقل امکانات تشخیصی و درمانی محروم هستند، انجام این آزمایش‌ها برای بیماران دشوار است و پیگیری درمان آن‌ها برای پزشکان جهادی نیز مقدور نیست و این موضوع یکی چالش‌های اساسی درمان بیماران از سوی پزشکان جهادی است.
درمان ناقص
مسئول واحد مسئولیت‌پذیری اجتماعی سازمان نظام پزشکی تهران تصریح می‌کند: در مواردی که قبل از اعزام پزشکان به مناطق محروم، بیماران شناسایی و با دانشگاه علوم پزشکی استان هماهنگ می‌شود، این دغدغه کمرنگ‌تر است. با این حال باز هم پیگیری درمان آن‌ها توسط پزشکان جهادی دشوار و در برخی از مواقع غیرممکن است. به‌عنوان نمونه چند ماه پیش من و تعدادی از همکارانم تیمی کامل از متخصصان مختلف برای درمان بیماران در منطقه سردشت (منطقه‌ای واقع در استان کردستان) که اغلب ساکنان آن مجروحان شیمیایی هستند، به مدت یک هفته مستقر بودیم که رضایت‌بخش بود؛ اما همان یک هفته در آن منطقه حضور داشتیم و به طور حتم درمان بیماران طی یک هفته کامل نشده است. بنابراین اردوهای جهادی با وجود اهمیتی که در درمان بیماران سرپایی، بیماران نیازمند برخی از خدمات نظیر دندانپزشکی دارد، باید اذعان کرد درمان برخی از بیماری‌ها به دلیل نبود امکان مراجعه دوباره بیمار به پزشک، ناقص انجام می‌شود.
در برخی از اردوهای جهادی، پزشکان بیماران را ویزیت کرده و برای تشخیص بیماری آن‌ها آزمایش تجویز می‌کنند تا بتوانند برای درمانشان داروی مناسب تجویز کنند؛ اما با توجه به اینکه بسیاری از این مناطق به‌ویژه مناطق روستایی از حداقل امکانات تشخیصی و درمانی محروم هستند، انجام این آزمایش‌ها برای بیماران دشوار است و پیگیری درمان آن‌ها برای پزشکان جهادی نیز مقدور نیست و این موضوع یکی چالش‌های اساسی درمان بیماران از سوی پزشکان جهادی است
دکتر ریاضی با اشاره به اهمیت اردوهای جهادی پزشکان در تخصص‌هایی مانند جراحی چشم و شکاف کام که بیماران از قبل شناسایی و تشکیل پرونده شده‌اند، با هماهنگی بیمارستان منطقه توسط گروه پزشکی (جراحان مرتبط) متخصصان اردوهای جهادی به صورت رایگان انجام می‌شود، می‌گوید: اردوهای جهادی در مناطقی که شبکه‌های بهداشت آن‌ها اشراف کامل به نیازهای درمانی مردم منطقه دارند و بر اساس نیاز آن‌ها به گروه‌های جهادی درخواست پزشک متخصص می‌دهند، موفق بوده است و درواقع این کاروان‌ها خدمات بهداشتی و درمانی رایگان به مردم ارائه می‌دهند (به‌ویژه در حوادثی همچون سیل و زلزله) و نقش مؤثری در بهبود سلامت مردم مناطق محروم دارند و مرهمی برای درمان بیماران به‌ویژه در حوادثی همچون سیل و زلزله محسوب می‌شوند؛ اما امید می‌رود با اجرای ملی پروژه نذر تخصص، خلأ پیگیری درمان بیماران مناطق محروم کشور رفع شود.
پروژه «نذر تخصص» چیست؟
مجری پروژه نذر تخصص در مجمع خیران کشور در خصوص پروژه نذر تخصص توضیح می‌دهد: این پروژه با همکاری هلال‌احمر و مشارکت خیران با هدف پایش سلامت جامعه هدف، پیگیری و درمان بیماری‌های آن‌ها در جامعه دانش‌آموزی تهران در حال انجام است. ریاضی می‌افزاید: پروژه نذر تخصص در گام نخست پایش سلامت دانش‌آموزان مقطع ابتدایی توسط پزشکان عمومی در مدارس آغاز شده به طوری که پزشکان با مراجعه به مدارس تعیین شده، وضعیت سلامت دانش‌آموزان را مورد بررسی قرار می‌دهند و در قالب انجام این پایش‌ها و در صورت مشاهده مشکلات درمانی در دانش‌آموزان، پزشکان از طریق ارائه گزارشی به والدین آن‌ها اطلاع‌رسانی می‌کنند تا خانواده‌ها بتوانند اقدامات لازم برای درمان فرزندشان را پیگیری کنند. این اقدام از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چراکه تشخیص به موقع مشکلات جسمانی و بیماری‌ها در سنین کودکی می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده پیشگیری کند.
این پزشک متخصص ادامه می‌دهد: در مواردی که والدین به دلایل مشکلات مالی قادر به پیگیری درمان نباشند، مجمع خیران سلامت هزینه‌های مربوط به ادامه فرایند درمان را تأمین می‌کند و آن‌ها با استفاده از توانمندی‌های متخصصان داوطلب تحت درمان قرار می‌گیرند.
دکتر ریاضی با بیان اینکه پروژه نذر تخصص با همکاری هلال‌احمر از ابتدای تابستان سال جاری در حال اجراست، می‌گوید: این پروژه ابتدا در حوزه علمیه خواهران تهران و شهر ری آغاز شد و سپس با شروع سال تحصیلی در مدارس ابتدایی پیشوا، ورامین و منطقه ۲۱ شهرداری تهران در حال اجراست و پیش‌بینی می‌شود تا پایان آذر اجرای این پروژه در سطح مدارس ابتدایی کل کشور آغاز شود. وی با انتقاد از وضعیت بهداشتی مناطق مختلف کشور در زمینه پیشگیری سطوح یک و دو بیماری‌ها در دولت‌های مختلف می‌افزاید: نگاه نظام سلامت ما «بیمارنگر» است در حالی که اگر محوریت نظام سلامت پیشگیری باشد، افزون بر حفظ سلامت جامعه از تحمیل بسیاری از هزینه‌های درمانی به کشور نیز جلوگیری خواهد شد.