تحریرالشام تازه‌ترین نسخه تروریسم تکفیری ارائه شده به بازار خاورمیانه است که در ظاهر رفتاری متفاوت از نسخه‌های خشن قبلی نشان می‌دهد اما در نهایت همان اهداف را با نگاهی نزدیک به واقعیت‌های میدانی دنبال می‌کند. آنچه مسلم است ریشه ایدئولوژیک جریان‌های تکفیری به مکتب ابن تیمیه و البته تفکرات تئوریسین‌های تندروی وهابی باز می‌گردد.
ادعای بازگشت به آموزه‌های سلفی و اجرای تعالیم اسلامی از طریق حاکم سازی شریعت در جوامع اسلامی البته توسط اخوان هم بیان شده.
اخوان المسلمین مصر از با‌نفوذترین جنبش سلفی در جهان اسلام بود که در سال ۱۹۲۸ توسط حسن البناء در شهر اسکندریه و با شعار سلف‌گرایی و بازگشت به تعالیم قرآن تاسیس شد.
بر مبناى ایده فکرى این جریان وظیفه مسلمانِ مؤمن این است که از طریق دعوت و جهاد به تجدید حیات اسلام دست بزند همچنین هدف نهایی مسلمانانِ متعهد، باید استقرار حاکمیت خداوند در روی زمین باشد، تا به این وسیله تمام گناهان و رنج‌ها برطرف شوند.
تفاوت‌ها و اختلافات بنیادین در این مرحله از انطباق مصادیق جهل، کفر، اجرای احکام و حدود اسلامی آغاز می‌شود.
زمانی که گروه‌های تکفیری پیروان سایر فرقه‌های اسلامی حتی اهل سنت غیر سلفی را در کنار پیروان دیگر ادیان کافر خوانده و حرمتی برای جان و مال و ناموسشان قائل نیستند.
گروهی از جوانان اخوان المسلمین با همین قرائت رادیکال از مکتب سید قطب به رهبری شیخ شکری احمر مصطفی جریان‌های تکفیری را شکل دادند که ریشه اصلی گروه‌های تکفیری در عصر حاضر است.
سازمان جهاد اسلامی مصر بر همین اساس حاکمان کشورهای مسلمان و حامیانشان را کافر و مرتد خواند.
تحریر الشام، نسخه فریبنده گروه‌های تکفیری
در جریان شناسی تحریرالشام ابتدا باید سیر تحرکات و نتایج فعالیت‌های گروه‌های تکفیری در سال‌های گذشته را مورد ارزیابی قرار داد.
وحشت جهانی از جنایات داعش که در تاریخ خاورمیانه و حتی جهان معاصر بی سابقه بوده ازجمله قتل عام مسلمانان در عراق و سوریه، بریدن و برافراشتن سرهای بریده به رسم اعراب جاهلی یا اسارت و سوء استفاده از زنان و بدعتى همچون جهاد نکاح همچنین عملیات‌های تروریستی مانع از استمرار حیات این گروه‌ها شد.
در واقع علاوه بر محکومیت‌های گسترده جهانی و بین‌المللی ملت‌های مسلمان نیز به دلیل قساوت و خشونت داعش و جریان‌های وابسته به القاعده از این گروه‌های تروریستی تکفیری وحشت داشتند و اتحاد ملت های مسلمان در تقابل با نفوذ این جریان ها با تلاش مبارزان جبهه مقاومت در نهایت پایان داعش را در عراق و سوریه رقم زد.
ماموریت محمد الجولانی ، عضو سابق داعش و القاعده در نسخه جدید تروریسم تکفیری ارائه تصویری متفاوت، بدون تکرار خشونت‌های غیر ضروری و البته با قید محدودیت منطقه‌ای است.
الجولانی چه هدفی را دنبال می‌کند؟
خواستگاه بنیادین و ایدئولوژیک الجولانی و ده ها هزار تروریست تکفیری تحریر الشام تفاوت قابل ذکری با ابوبکر البغدادی و داعش ندارد به جز آنکه این جریان واقع‌بین تر از داعش تحقق اهداف در دسترس میدانی را دنبال می‌کند.
جنایات داعش موجب اتحاد و ائتلاف همه‌جانبه مسلمانان عراق، لبنان، سوریه و ایران برای نابودی این گروه شد چرا که ابوبکر البغدادی با صراحت از تصرف همه سرزمین‌های اسلامی سخن می‌گفت اما الجولانی تغییر استراتژیکی را در این مسیر در نظر دارد.
الجولانی از بدو آغاز فعالیت مسلحانه در سوریه به صراحت اعلام کرد که تهدیدی برای کشورهای غربی و آمریکایی‌ها محسوب می‌شود.
هرچند القاعده و داعش هر دو با حمایت ایالات متحده و کشورهای غربی فعالیت خود را در خاورمیانه آغاز کردند اما حداقل در ظاهر از ضرورت حمله به کشورهای مسیحی اروپا و آمریکا، کشتن مردان و به اسارت بردن زنان می‌گفتند اما در عمل طبق توافقات پشت پرده تنها کشورهای اسلامی و خصوصا جبهه مقاومت را هدف قرار می‌دادند.
الجولانی در همین حد هم حاضر به تهدید سایر کشورها نیست. او بر مبنای نظریه “العدو القریب اولی من العدو البعید” ترجیح می‌دهد فعلا از پس دشمن نزدیک که همان دولت بشار اسد در سوریه است برآید و پس از آن شرایط میدان را در خصوص هدف قرار دادن سایر کشورهای منطقه مورد ارزیابی قرار دهد.
صلح در رسانه ، جنگ در میدان
برخلاف داعش و القاعده که انتشار اخبار خشونت‌بار از جنایات خودشان را نشانه اقتدار و قدرتنمایی می‌دانستند تحریرالشام در پیام‌های متعدد ویدیویی به کشورهای مجاور اعلام می کند که ما تنها در حال نبرد با ارتش بشار اسد هستیم و هیچ ادعایی در خصوص سایر کشورها خصوصا عراق نداریم!
این پیام‌ها پس از ورود نیروهای حشدالشعبی به خاک سوریه با سرعت بیشتری در فضای مجازی منتشر شد ، خطاب به شبه نظامیان عراقی که چرا برای دفاع از بشار اسد وارد معرکه می‌شوید؟
برخلاف پیام‌ها و ویدئوهای نزدیکان الجولانی، اعضای تکفیری تحریرالشام در مساجد و حسینیه‌های مناطق اشغال‌شده به نشانه‌ها و پرچم‌های شیعیان بی احترامی می‌کنند و حتی در اشعارشان از فتح کربلا و ایران می‌خوانند!
رویکرد رسانه‌ای الجولانی نشان می‌دهد که او فعلا با این رفتارها موافق نیست همانطور که در سخنرانی پیش از فتح حلب اعلام کرد نیروهایش وارد هیچ خانه‌ای نخواهند شد، هیچ غیر نظامی هدف قرار نمی‌گیرد و اختلالی در زندگی شهروندان ایجاد نخواهد شد.
الجولانی حتی برای اجرای حدود شریعت نیز برخلاف داعش و القاعده عجله‌ای ندارد حداقل تا زمانی که از تثبیت جایگاه خودش اطمینان داشته باشد.
آنچه مسلم است اختلاف محمد الجولانی با داعش و القاعده از منازعات سیاسی درون سازمانی آغاز شد و او با شکل دادن تحریرالشام تلاش کرد فاصله معنی‌داری با تجارب ناموفق جریان‌های شکست خورده سلفی تکفیری گذشته ایجاد کند.
با این وجود هیچ تفاوت ایدئولوژیکی میان باورهای این جریان و نمونه‌های جنایتکار گذشته وجود ندارد.
الجولانی واقع‌بین تر از اساتید گذشته خودش ازجمله ابوبکر البغدادی بر اساس واقعیت‌های میدانی تحقق نخستین هدف را دنبال می‌کند و آن حاکمیت بر دمشق به منظور استقرار نخستین جبهه ، تجمیع نیروهای تکفیری از سراسر جهان و پس از آن ورود به جبهه‌های بعدی است.
سیاست متفاوت تحریرالشام نسبت به گروه‌های سلفی که پیش از این جدی‌ترین تهدید در منطقه به شمار می‌رفتند را باید یک رویکرد فریبنده توصیف کرد که بر مبنای خواستگاه مشترک این جریان‌ها نمی‌تواند حقیقت و هدف ذاتی آن را پنهان کند با این وجود تحولات آتی جبهه سوریه تصویر روشن‌تری از این گروه را نمایان خواهد ساخت./ صبح نو