روز ۱۶ آذر ۱۳۳۲ را می‌توان روز هویت یافتن جنبش دانشجویی در ایران و ایستادگی در برابر استبداد و استعمار دانست. درست در آن زمان که در فردای پیروزی کودتای انگلیسی – امریکایی ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ دوران حاکمیت مطلق استبداد و سرکوبی مبارزان و انقلابیون و آزادی‌خواهان سر رسیده بود، این تنها دانشگاه و جنبش دانشجویی بود که می‌توانست بار دیگر پرچم مبارزه با استبداد و استعمار را در دست گیرد و از رسالتی تاریخی برای خود سخن گوید که از دیگر طبقات اجتماعی و نهاد‌های انتظار تحقق آن کمتر می‌رفت. 
در این ایام خبر برقراری روابط مجدد ایران و بریتانیا و همچنین سفر ریچارد نیکسون نایب ریاست جمهوری وقت امریکا، حکایت از نمایش قدرت طراحان اصلی پشت صحنه کودتا در مقابل چشم ملت ایران داشت و این پیام را تداعی می‌کرد که هرگونه مقاومت در برابر سیطره ابرقدرت‌ها در نهایت به سرنگونی و کودتا خواهد انجامید. این حرکت نمی‌توانست بدون واکنشی درخور از سوی صدای وجدان ملت همراه نباشد. این فرصت برای فریاد زدن در شب ظلمت زده کودتا، در نیمه آذرماه ۱۳۳۲ مهیا شد و با ریخته شدن خون سه شهید دانشگاه، اولین سپیده شکست و رسوایی کودتا سر زد و ماهیت امریکایی – انگلیسی کودتاگران عیان شد و این روز، چون چراغ هدایتی برای جنبش دانشجویان شد تا حفظ روحیه انقلابی‌گری و مبارزه با استعمار و استبداد را به عنوان مهم‌ترین عنصر هویت بخش جنبش دانشجویی در ادوار مختلف در وجود خود تمرین و بازخوانی نماید. 
از فردای همان روز بود که دشمنان این ملت که از بیداری دانشجویان به خشم آمده بودند، زخم خورده بر آن شدند تا راهبرد استحاله جنبش دانشجویی را با سرگرم کردن دانشجویان به نیاز‌های حقیر، از روحیه انقلابی‌گری تهی سازند تا پیشگامان مبارزه با بیگانگان را از صحنه مبارزه خارج نمایند. استفاده از شیوه‌های مختلف تهدید و تطمیع و تحریف و تقویت ایدئولوژی‌های التقاطی و الحادی و ماتریالیستی، و مشغول ساختن جوانان دانشجوی به لذت‌های مادی و جنسی، مهم‌ترین شیوه‌هایی بود که در طول ربع قرن حاکمیت پهلوی پس از کودتای ۱۳۳۲ برای مهار دانشگاه دنبال شد، اما حاصل آن انقلابی الهی بود که جوانان و دانشجویان در آن نقش مهمی برعهده داشتند. 
جنبش دانشجویی با پیروزی انقلاب اسلامی با تحول و تعالی عمیقی مواجه شد، و انقلاب اسلامی آرمان‌ها و فرصت‌هایی را پیش روی این جریان قرار داد که پیش از آن فرصت ظهور و بروز آن فراهم نبود. سرآغاز حرکت جدید جنبش دانشجویی را می‌توان در ماجرای تسخیر لانه جاسوسی مشاهده نمود که رهبر بزرگ نهضت ملت ایران آن را انقلاب دوم، انقلابی بزرگ‌تر از انقلاب اول نامید. این روز که بعد‌ها به روز ملی مبارزه با استکبار جهانی شهرت یافت، اوج تجلی روحیه انقلابی‌گری و نفرت ملت ایران از جنایات و زیاده‌خواهی‌های امریکایی‌ها در طول ربع قرن اخیر بود که سردمدار این رسواگری را جنبش دانشجویی بر عهده گرفت. در این روز جنبش دانشجویی جاسوسخانه امریکایی‌ها را به سخره گرفت و تاریخ جدیدی از روابط ملت ایران و امریکا آغاز شد که تا به امروز نیز این رویارویی تداوم دارد. 
دهه ۶۰ نیز دوران حاکمیت اسلام انقلابی در دانشگاه‌ها بود و اندیشه‌های انحرافی در محاق قرار داشتند، اما با پایان یافتن جنگ تحمیلی دانشگاه از دو زاویه مورد هدف قرار گرفت. تهاجم فرهنگی بیگانگان و تلاش جریان‌ها و گروه‌های سیاسی برای یارگیری از جنبش دانشجویی دو خطر مهم و عمده بود که دانشجو را از توجه به رسالت انقلابی خویش باز می‌داشت. این خطر آنگاه بیش از پیش اهمیت می‌یافت که برخی از این جریان‌ها و گروه‌های سیاسی خود منادی اندیشه‌های انحرافی و التقاطی بوده و به ایادی بیگانه در داخل کشور مبدل شده باشند. حضور چنین جریان‌های سیاسی در دانشگاه کار را به آنجا کشاند که یکی از مهم‌ترین تشکل‌های دانشجویی کشور (دفتر تحکیم وحدت) که روزگاری علم مبارزه به امریکا را در دانشگاه یدک می‌کشید در کمتر از یک دهه برگزاری هرگونه برنامه در روز ۱۳ آبان را ملغی اعلام نمود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی سال‌ها پیش در جمع دانشجویان دانشگاه شریف نسبت به انحراف در هویت ضداستکبار جنبش دانشجویی هشدار دادند و فرمودند: «حالا یک عده بیایند به‌عنوان دانشجو، نقطه مقابل حرکت شانزده آذر را علم کنند؛ یعنی گرایش به امریکا تحت عناوین بسیار پوچ و سست و غیرمنطقی و غیرمستدل. این پشت کردن به جنبش دانشجویی است؛ این اصلاً جنبش دانشجویی نیست؛ این به‌کلّی یک چیز دیگر است؛ عکس آن است» (۱/۹/۷۸)
متأسفانه امروز نیز جریان دانشجویی همچنان مورد طمع جریان‌هایی انحرافی است که اهدافی کاملاً متعارض با ۱۶ آذر را دنبال می‌کنند. این مسئله اهمیت هوشیاری دانشجویان مسلمان دانشگاه‌ها را در برابر جریان‌های انحرافی گوشزد می‌کند؛ لذا برای مقابله با انحرافات احتمالی در جنبش دانشجویی ضروری است دانشجویان با بازخوانی تاریخی روز ۱۶ آذر و آنچه ماهیت ضداستکباری این روز را تشکیل می‌دهد، بار دیگر از نفوذ جریان‌های سیاسی شکست خورده که حیات مجدد خود را در استفاده ابزاری از جنبش دانشجویی می‌بینند، جلوگیری کنند و نشان دهند که جنبش دانشجویی امروز تداوم همان جنبش دانشجویی دیروز است و اجازه نخواهد داد دشمنان، روز دانشجو را مطابق با میل خویش تحریف کنند.