محمود مرادی نراقی شامگاه سه‌شنبه در حاشیه بازدید از غار زل هستیجان با اشاره به برنامه‌ریزی برای ایجاد پایگاه پژوهشی در این منطقه، اظهار کرد: این غار یکی از مهم‌ترین غارهای باستان‌شناسی کشور است که به بهشت باستان‌شناسان معروف است و بازدید از آن به منظور ارزیابی پیشرفت کاوش‌ها بسیار حائز اهمیت است.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی ادامه داد: این غار به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، همواره مورد توجه پژوهشگران و باستان‌شناسان داخلی و خارجی قرار داشته است.

وی گفت: نتایج این کاوش‌ها می‌تواند به درک بهتر از تاریخ و فرهنگ باستانی منطقه کمک شایانی کند و ما به دنبال حمایت از چنین پروژه‌های پژوهشی هستیم، چراکه غار زل هستیجان نه تنها به عنوان یک مکان تاریخی، بلکه به عنوان یک منبع علمی ارزشمند برای پژوهشگران محسوب می‌شود.

مرادی نراقی با اشاره به نشست با مدیر آموزش و پرورش شهرستان دلیجان افزود: در این نشست مقرر شد مدرسه‌ای که در روستای هستیجان بدون استفاده مانده است در اختیار میراث‌فرهنگی استان قرار گیرد تا در آنجا پایگاه پژوهشی غار زل مستقر شود.

وی تاکید کرد: این پایگاه می‌تواند به عنوان مرکزی برای پژوهش و آموزش در زمینه باستان‌شناسی و میراث‌فرهنگی عمل کند.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان مرکزی اضافه کرد: همچنین با توجه به شباهت‌های غار ال نراق به غار زل، به زودی کاوش در آن غار نیز شروع می‌شود و ما به اهمیت حفاظت از میراث‌فرهنگی و ترویج فرهنگ پژوهش در میان جوانان و دانشجویان تاکید است و امیدواریم که با همکاری پژوهشگران و کارشناسان، بتوان به حفظ و معرفی هر چه بهتر این گنجینه‌های فرهنگی پرداخت.

به گزارش ایرنا، غار زل (تخته قلعه) در بدنه صخره‌های جنوب کوه تخته قلعه واقع در فاصله ۱۴ کیلومتری جنوب شرق شهر دلیجان، پنج کیلومتری شمال شرق روستای هستیجان در سمت راست جاده آسفالته اصفهان به دلیجان در ارتفاع یک‌هزار و ۲۸۰ متری از سطح دریا قرار دارد.

دهانه ورودی در ارتفاع ۹ متری صخره‌های به نسبت صاف واقع شده که دسترسی به آن با استفاده از وسایل کوهنوردی و یا نردبان امکانپذیر است.

فصل نخست کاوش باستانشناسی در غار به سرپرستی دکتر محمدرضا نعمتی در سال ۱۴۰۲ به انجام رسید که یافته‌های این کاوش حاکی از اهمیت ویژه این نقطه در مطالعات باستان‌شناسی و تاریخ اواخر دوره ساسانی و قرون نخستین دوران اسلامی است.

غار زل دارای چندین دهلیز، دالان و طبقه است که چهار دهلیز و ۲ طبقه از آن شناسایی و رفت و آمد در داخل آنها میسر است، دهلیزها موازی هستند، دهلیز شماره یک در جهت جنوب غرب به شمال شرق واقع شده و ورودی فعلی به غار از جنوب این دهلیز است.

در ابتدای ورود به غار یک سازه معماری بزرگ وجود دارد که بخش جنوبی آن بر اثر ریزش این بخش از غار به طور کامل تخریب شده و دیوار جنوبی آن وجود ندارد، این سازه به طول ۹ متر و عرض ۲۴۰-۳۰۰ سانتیمتر است که از دیوار شرقی آن ۳۰ متر و هشت سانتیمتر و از دیوار غربی آن ۲۰ متر و چهار سانتیمتر باقی مانده است.

ارتفاع دیوارهای آن تا کف ۲۰ متر و ۳۰ سانتیمتر و ضخامت دیوارها بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر و در بعضی قسمت‌ها مماس با بدنه غار است.

در بالای دیوارها جای تیرپوش به ابعاد ۲۰×۲۵ سانتیمتر و به فاصله ۷۰ سانتیمتر از یکدیگر در بدنه صخرهای غار کنده شده است.

مصالح استفاده شده در این سازه از سنگ، ملات، گچ و دارای ۲ تا سه لایه اندود نازک گچ است و در مرحله بعد یک دیوار به ضخامت ۲۰ سانتیمتر به قسمت داخلی دیوارها اضافه شده است.

این غار در یکصد سال گذشته بارها مورد دستبرد حفاران غیرمجاز قرار گرفته و بسیاری از چرم‌نوشته‌های آن به خط پهلوی ساسانی غارت شده که تعداد زیادی از آنها در دانشگاه‌های آمریکا و آلمان و مجموعه‌های خصوصی نگهداری می‌شود.

بر اثر این حفاری‌های غیرمجاز، معماری موجود در دهلیزهای غار تخریب شده و اشیای یافته شده در این فصل از کاوش غار زل، شامل پارچه‌ها، چرم‌ نوشته‌ها، ابزارهای چوبی، قطعات سفالی و بقایای استخوان‌های جانوری مربوط به اواخر دوره ساسانی و اوایل دوران اسلامی است.