«تقویت نقش رهبری افراد دارای معلولیت برای آینده‌ای فراگیر و پایدار» شعاری است که امسال برای «روز جهانی افراد دارای معلولیت» از سوی سازمان ملل متحد اعلام شد. این شعار یادآور اهمیت نقش‌آفرینی موثر افراد دارای معلولیت در مسیر توسعه پایدار است. این مناسبت بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی با محمدرضا مظلومی، رئیس فدراسیون ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان و جانباز دفاع مقدس داشته باشیم.
سال ١٣۶٢، عملیات والفجر یک؛ از لحظه‌ای که دنیا پیش چشمانش رنگ باخت تا همین امروز که به ما می‌گوید: «من خادم ورزش نابینایان و کم‌بینایان هستم»، محمدرضا مظلومی فراز و نشیب‌های بسیاری را تجربه کرده است.
مظلومی در سن ۲۳ سالگی و در جریان عملیات والفجر یک، بینایی خود را از دست داد. او با مروری کوتاه بر گذشته از آغاز فعالیت خود می‌گوید: «پس از آسیب دیدگی، بازگشت به شرایط عادی و کار و زندگی، حدود یک سال طول کشید. سال ۱۳۶۳، برای گذراندن دوره‌ای آموزشی به بهزیستی رفتم و با خانواده بزرگ افراد نابینا و کم‌بینا آشنا شدم. متوجه شدم نابینایان و کم‌بینایان با وجود محدودیت‌هایی که دارند در رشته‌های ورزشی مختلفی به فعالیت می‌پردازند و شاداب‌اند. این آشنایی، نقطه عطفی در زندگی‌ام بود.»
جادوی ورزش
جادوی ورزش زندگی‌های بسیاری را دگرگون کرده است و مظلومی در سال‌های ابتدایی جانبازی خود این تحول را تجربه می‌کند: «ورزش زندگی‌ام را تغییر داد و اعتماد به نفسم را بالا برد. اوایل کشتی می‌گرفتم و گلبال بازی می‌کردم. فعالیت‌ها و ارتباطاتم در جامعه هر روز بیشتر می‌شد. خودم را در ورزش پیدا کردم و دوست داشتم این راه را به همه‌ی افراد دارای اختلالات بینایی نشان بدهم. دوست نداشتم کسی به دلیل نابینایی یا کم‌بینایی در انزوا زندگی کند.»
استقلال ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان
دوران مدیریت ورزشی محمدرضا مظلومی با حضور در هیأت ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان تهران آغاز می‌شود: «سال ١٣۶٧به عنوان رئیس هیأت استان انتخاب شدم و پس از مدتی، به عنوان مسئول ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان در فدراسیون ورزش‌های جانبازان و معلولین، کارم را آغاز کردم. آن زمان، این دو بخش به صورت مشترک در یک فدراسیون به ریاست آقای خسروی‌وفا فعالیت می‌کردند. ما در فدراسیون جانبازان، دبیرخانه مستقلی برای نابینایان و کم‌بینایان داشتیم که از طریق آن، کلیه کارها، مانند برگزاری مسابقات و اعزام‌ها را پیگیری و اجرا می‌کردم. با توسعه رشته‌های ورزشی و نظر فدراسیون بین‌المللی ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان (IBSA) در نهایت، فدراسیون ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان ایران سال ١٣٧٨ به صورت مستقل تأسیس شد.»
تغییر نگرش جامعه
بیست و پنج سال پیش، پذیرش افراد دارای معلولیت در نقش‌های مدیریتی بسیار دشوار بود. مظلومی در این‌باره می‌گوید: «نگرش جامعه به افراد دارای معلولیت‌های جسمی، حرکتی و حسی با امروز بسیار متفاوت بود. آن زمان بسیاری معتقد بودند با محدودیت بینایی نمی‌شود هدایت یک فدراسیون ورزشی را بر عهده گرفت؛ بنابراین کارم را به عنوان دبیر و پس از آن، نایب رئیس این فدراسیون ادامه دادم. نگرش جامعه به تدریج تغییر می‌کند. من همزمان تحصیلاتم را در دانشگاه دنبال کردم و در نهایت سال ١٣٩٢، به عنوان رئیس فدراسیون ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان انتخاب شدم.»
موانع شهری، چالشی برای قهرمانان
از شهر‌هایی که هر روز شهروندان خود با نیاز‌های ویژه‌شان را فراموش می‌کنند تا سکوی قهرمانی، ورزشکاران پارالمپیکی مسیر دشواری را تجربه می‌کنند. رئیس فدراسیون نابینایان موانع دسترسی‌پذیری فضا‌های شهری را یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ورزشکاران عنوان می‌کند: «در سال‌های اخیر مناسب‌سازی‌هایی صورت گرفته است، اما کافی نیست. در حمل و نقل عمومی، استفاده از مترو و اتوبوس مشکلات متعددی وجود دارد. مناسب‌سازی شهر‌ها در بسیاری از موارد سلیقه‌ای‌ست. خطوطی که برای راهنمایی افراد دارای اختلالات بینایی روی زمین کشیده می‌شوند، در هر منطقه شکلی متفاوت دارند و ورزشکاران را برای رسیدن به محل تمرین و باشگاه‌ها دچار چالش‌های فراوانی می‌کند.
متأسفانه در بسیاری از شهر‌ها خطوط راهنما نصب نشده‌اند و یا نیمه‌کاره‌اند. در این خصوص آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی هم صورت نمی‌گیرد. مردم از اهمیت حیاتی این خطوط برای ما بی‌خبرند. روی خطوط راهنمای نابینایان موتور پارک می‌شود. وسیله می‌گذارند و خیلی وقت‌ها این خطوط را مسدود می‌کنند!»
مدال‌آوری
مظلومی در مروری بر نتایج حضور ورزشکاران نابینا و کم‌بینا می‌گوید: «ما هشت رشته ورزشی برای نابینایان و کم‌بینایان داریم؛ شنا، دوومیدانی، گلبال، فوتبال، جودو، دوچرخه‌سواری که پارالمپیکی‌اند، شطرنج و پاورلیفتینگ هم خارج از برنامه‌ی پارالمپیک‌اند. آغاز مسئولیت من به عنوان رئیس فدراسیون با اعزام تیم به پارالمپیک ریو ۲۰۱۶ همزمان شد. با همکاری کمیته ملی پارالمپیک برای کسب مدال‌های بیشتر تلاش کردیم. در ریو با افزایش یک نشان نقره به مجموع ۳ مدال پارالمپیکی رسیدیم. پس از آن، با ۸ ورزشکار به توکیو ۲۰۲۰ رفتیم که حاصل آن ۶ مدال بود؛ چهار طلا و دو نقره.
در بازی‌های پاراآسیایی هانگژو ۱۴ طلا کسب کردیم. در پارالمپیک ۲۰۲۴ پاریس با ۱۴ ورزشکار به مجموع ۶ مدال شامل یک طلا و پنج نقره دست یافتیم. در جودو و گلبال به دلیل مشکلاتی که پیش از اعزام داشتیم، به نتایج مطلوب‌مان نرسیدیم، اما با نشان نقره هاجر صفرزاده (تنها بانوی اعزامی فدراسیون) یک تاریخ‌سازی صورت گرفت و اولین مدال پارالمپیک زنان نابینا و کم‌بینا به دست آمد.»
توسعه
مظلومی با اشاره به نبود زیرساخت‌های مناسب برای ورزشکاران نابینا و کم بینا می‌گوید: «ورزشکاران نابینا و کم‌بینا از حداقل‌ها محروم‌اند. حتی یک ورزشگاه تخصصی و دسترسی‌پذیر هم ندارند که بدون دغدغه در آن تمرین کنند. دوومیدانی‌کاران نابینا و کم‌بینا در سالن‌های مختلف با محدودیت، به دشواری سانس تمرین می‌گیرند. برای توسعه گلبال نیاز به سالنی ویژه داریم؛ از مجموع هیات‌های فعال ورزشی نابینایان و کم‌بینایان سطح کشور، صرفا ۱۰ هیات سالن ورزشی دارند. برای توسعه این ورزش‌ها، به توسعه زیرساخت‌ها، امکانات و حمایت جدی مسئولین نیاز داریم.»
فصل جدید با جوانان
فدراسیون ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان با محوریت جوان گرایی فصل جدیدی از فعالیت‌های خود را آغاز کرده است. مظلومی می‌گوید: «پنج رشته‌ی ورزشی نابینایان شامل گلبال، دوومیدانی، جودو، شنا و احتمالا مچ‌اندازی در برنامه بازی‌های پاراآسیایی جوانان تاشکند قرار دارند. ما با برگزاری جشنواره جوانان پارالمپیکی، استعداد‌های جدیدی را شناسایی کردیم. اردو‌های غیر متمرکز دوومیدانی جوانان از این ماه آغاز می‌شوند. برای برگزاری اردو‌های متمرکز شنا هم با کمیته پارالمپیک مشورت‌های لازم صورت گرفته و مشغول رایزنی با فدراسیون شنا هستیم. با توجه به جوانانی که در جودو شناسایی کردیم، اردو‌های آن به زودی آغاز می‌شوند. گلبال هم شرایطی مشابه سایر رشته‌ها دارد و اردو‌های آن در حال برنامه‌ریزی است.»
برای توسعه ورزش‌های نابینایان و کم‌بینایان عزم همگانی لازم است. محمدرضا مظلومی در پایان با امیدواری به جذب حمایت مسئولین می‌گوید: «هر مدال قهرمانان ما، حاصل تلاشی چند برابر است. امیدوارم روز جهانی افراد دارای معلولیت، فرصتی برای یادآوری نیاز‌های این عزیزان به مسئولین باشد و با همکاری و همدلی، مسیر ورزش و زندگی را برای این قهرمانان هموارتر کنیم.»