به گزارش ایرنا، معلولان قم باوجود دشواری‌های روزمره، همچنان با امید و اراده‌ای ستودنی برای ساختن آینده‌ای روشن تلاش می‌کنند؛ اما کمبود زیرساخت‌های لازم برای توانمندسازی این قشر، مسیری پرچالش را پیش پای آن‌ها گذاشته و تحقق اهداف را با موانعی جدی روبه‌رو کرده است.
در دل هر جامعه‌ای، گروهی از افراد هستند که به دلیل مشکلات جسمی، ذهنی یا حسی با چالش‌های بیشتری در مسیر زندگی مواجه‌اند و متاسفانه در بسیاری از موارد نیز به همین صورت مورد قضاوت نهایی افراد و جامعه قرار می گیرند و به حاشیه رانده می شوند؛ در حالی که مشکل بسیاری از این افراد، انگیزه و امکانات حداقلی است تا ثابت کنند باوجود محدودیت‌های خود، دلی پر از امید، اراده‌ای آهنین و چشم‌اندازی روشن به‌سوی آینده دارند.
تجربه درخشش معلولان در حوزه ها و فعالیت های مختلف علمی و اجتماعی در جوامع مختلف از جمله ایران، این واقعیت را بیش از پیش نمایان می کند که این توانمندی‌های بی‌پایان قشر معلول، نیازمند حمایت و توجه ویژه‌ای است تا بتوانند به طور مساوی و بدون مانع در جامعه مشارکت کنند و از مواهب حضور و تلاش خود کشور را بهره مند کنند.
در استان قم، بیش از ۲۳ هزار نفر از شهروندان معلول زندگی می‌کنند؛ افرادی که برغم تحمل سختی‌ها و مشکلات جسمانی، همچنان در پی ساختن دنیایی بهتر برای خود و جامعه هستند. در روز جهانی معلولان، فرصتی است تا به‌طور ویژه به این قشر توجه کنیم و از خود بپرسیم که آیا آنچه که امروز برای آن‌ها فراهم کرده‌ایم، کافی است؟ آیا راه‌هایی برای بهتر کردن زندگی و حضور فعال‌تر آن‌ها در جامعه وجود دارد؟
توان‌بخشی در قم؛ نیازهای فراتر از امکانات
جامعه معلولان در قم با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که درک این مشکلات و تلاش برای رفع آن‌ها ضروری است. یکی از اساسی‌ترین نیازهای این قشر، اشتغال و توانمندسازی اقتصادی است. بسیاری از معلولان به دلیل نداشتن دسترسی به فرصت‌های شغلی مناسب، از حق اشتغال و به دنبال آن برخورداری از استقلال و رفاه نسبی در زندگی خود محروم می‌شوند. این مساله به‌ویژه در استان قم که تعداد زیادی از افراد با معلولیت‌های شدید زندگی می‌کنند، بیشتر احساس می‌شود.
در حال حاضر، بهزیستی قم در تلاش است تا با ارائه تسهیلات اشتغال به مددجویان، شرایط بهتری برای آن‌ها فراهم کند. بهزیستی قم اعلام کرده است که در سال گذشته، برای یک هزار و ۲۰۰ مددجو تسهیلاتی به ارزش ۲۳۰ میلیارد تومان پرداخت شده است، اما همچنان برای دسترسی به اشتغال پایدار و بهبود وضعیت اقتصادی این افراد، نیاز به حمایت‌ها و امکانات بیشتری وجود دارد.
دست اندرکان و ناظران بر این باورند که اشتغال و توانمندسازی اقتصادی، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی است، دسترسی به حمل‌ونقل عمومی مناسب و پشتیبانی اجتماعی و حمایتی از مهمترین نیازهای جامعه معلولان در استان قم است.
از دیگر چالش‌های جدی معلولان، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی است. معلولان معمولاً با مشکلات پزشکی خاصی روبه‌رو هستند که نیازمند خدمات درمانی ویژه و مداوم می‌باشد. ناظران تاکید دارند که دسترسی به خدمات توان‌بخشی نیز یکی از نیازهای فوری این قشر است. گرچه استان قم دارای ۴۰ مرکز توان‌بخشی است، اما ظرفیت این مراکز برای پذیرش تمام معلولان استان کافی نیست. این مساله منجربه فشار بر منابع موجود و کاهش کیفیت خدمات به این افراد می‌شود که به نوبه خود مشکلات جدیدی ایجاد می‌کند.
دست اندرکاران تاکید دارند دسترسی به حمل‌ونقل عمومی مناسب نیز یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای معلولان در قم است برغم اینکه قم به‌عنوان یکی از شهرهای مهم، زائرخیز و پرتردد کشور شناخته می‌شود، زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی هنوز به‌طور قابل قبولی برای معلولان مناسب نیست. این مشکل باعث می‌شود که بسیاری از معلولان قادر به حضور فعال در جامعه و مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی نباشند. عدم دسترسی مناسب به حمل‌ونقل عمومی، مانعی جدی در برابر استقلال فردی و اجتماعی معلولان ایجاد می‌کند.
در نهایت کارشناسان می‌گویند، پشتیبانی اجتماعی و حمایتی یکی دیگر از نیازهای حیاتی برای معلولان است. پشتیبانی‌های اجتماعی و روانی به‌ویژه در شرایط دشوار می‌تواند به این افراد کمک کند تا با مشکلات روزمره خود بهتر مقابله کنند. باتوجه‌به جمعیت قابل‌توجه معلولان در قم، نیاز به گسترش مراکز حمایتی و مشاوره‌ای احساس می‌شود. بهزیستی قم و سایر نهادهای دولتی و غیردولتی باید خدمات روان‌شناسی، اجتماعی و مشاوره‌ای بیشتری ارائه دهند تا معلولان بتوانند در برابر چالش‌های زندگی روزمره مقاوم‌تر شوند و توانمندی‌های خود را در جامعه بهتر نشان دهند.
۲۳ هزار شهروند، ۲۳ هزار رؤیا
به گفته مدیرکل بهزیستی قم تعداد افراد تحت پوشش از ابتدای امسال، از ۹ هزار نفر به ۱۵ هزار نفر در حال حاضر رسیده است. این آمار گویای افزایش فشار بر سیستم‌های حمایتی و لزوم توجه بیشتر به مقوله توانمندسازی معلولان است.
به گفته مسوولان بهزیستی قم، در میان افزون بر ۲۳ هزار معلول استان قم، حدود هشت هزار نفر با معلولیت‌های شدید دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این موضوع به‌ویژه در استان قم که بسیاری از آن‌ها تحت پوشش نهادهای حمایتی مانند بهزیستی قرار دارند، اهمیت بیشتری می‌یابد.
بر اساس آمار ارائه شده بهزیستی قم، این استان دارای ۴۰ مرکز توان‌بخشی است که از این میان، ۱۱ مرکز به‌صورت شبانه‌روزی به معلولان خدمت‌رسانی می‌کنند. بااین‌وجود، همچنان تعداد این مراکز و ظرفیت‌های موجود برای خدمت‌رسانی به این قشر نسبت به نیازهای واقعی جامعه معلولان به‌مراتب کمتر است.
یکی از نکات قابل‌توجه، افزایش تعداد افراد تحت حمایت معیشتی بهزیستی است بنحوی که به گفته مدیرکل بهزیستی قم تعداد افراد تحت پوشش از ابتدای امسال، از ۹ هزار نفر به ۱۵ هزار نفر در حال حاضر رسیده است. این آمار گویای افزایش فشار بر سیستم‌های حمایتی و لزوم توجه بیشتر به مقوله توانمندسازی معلولان است.
راهکارهایی برای بهبود کیفیت زیست معلولان
برای بهبود وضعیت معلولان در استان قم، لازم است که اقدام های جامعی در سطح دولت، سازمان‌ها و نهادهای غیردولتی صورت گیرد. در این راستا و با توجه به نظر کارشناسان و دست اندرکاران، چند راهکار عملیاتی و اجرایی برای ارتقای شرایط زندگی این قشر به شرح زیر پیشنهاد می‌شود:
ابتدا باید به‌طور جدی به فرصت‌های اشتغال و توانمندسازی اقتصادی معلولان پرداخته شود. یکی از مهمترین موانع در مسیر توانمندسازی معلولان، دسترسی محدود آن‌ها به فرصت‌های شغلی مناسب است. تجربه کشورهای موفق نشان می دهد برای رفع این مشکل، ضروری است که دولت و نهادهای مربوطه با ارائه مشوق‌های مالی و حمایت‌های فنی از کارفرمایان، آن ها به جذب و استخدام معلولان در مشاغل مختلف ترغیب کنند. علاوه بر این، باید برنامه‌های مهارت‌آموزی ویژه برای معلولان در بخش‌های مختلف همچون فناوری‌های نوین، صنایع‌دستی و مشاغل خانگی طراحی و اجرا شود تا این افراد بتوانند به استقلال مالی دست یابند.
پشتیبانی اجتماعی؛ حلقه گمشده زندگی معلولان
کارشناسان؛ فراهم کردن فرصت‌های اشتغال و توانمندسازی اقتصادی معلولان، افزایش ظرفیت مراکز توان‌بخشی و خدمات بهداشتی، دسترسی به حمل‌ونقل عمومی مناسب و توسعه حمایت‌های اجتماعی و روانی را از راهکارهای عملیاتی و قابل اجرا در راستا بهبود کیفیت زیست معلولان در قم یاد می کنند. در کنار این موضوع، افزایش ظرفیت مراکز توان‌بخشی و خدمات بهداشتی نیز از نظر برنامه‌ریزان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در حال حاضر، تعداد مراکز توان‌بخشی استان قم به‌قدری نیست که پاسخگوی نیازهای همه معلولان، به‌ویژه معلولان با نیازهای شدید، باشد. به همین دلیل، ضروری است که دولت و نهادهای حمایتی به‌ویژه بهزیستی، نسبت به احداث و گسترش مراکز توان‌بخشی شبانه‌روزی و تخصصی اقدام کنند. این مراکز باید علاوه بر خدمات درمانی، برنامه‌های توان‌بخشی جامع و فردی را نیز ارائه دهند تا بتوانند به بهبود کیفیت زندگی معلولان کمک کنند.
یکی دیگر از نیازهای اساسی معلولان، دسترسی به حمل‌ونقل عمومی مناسب است. کارشناسان می‌گویند: در این راستا، باید زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی قم به‌ویژه در حوزه خودروهای عمومی و ایستگاه‌های مترو و اتوبوس، برای استفاده معلولان بهینه‌سازی شود. این اقدام ها شامل نصب رمپ‌های مخصوص معلولان، ایجاد آسانسورها و توسعه وسایل نقلیه قابل‌دسترس برای افراد با مشکلات حرکتی است. همچنین باید برنامه‌های آموزشی برای رانندگان خودروهای عمومی برگزار شود تا آن‌ها نحوه تعامل و کمک به معلولان را بهتر بیاموزند.
در نهایت، توسعه حمایت‌های اجتماعی و روانی از دیگر اقدام هایی است که باید در دستور کار قرار گیرد. باتوجه‌به چالش‌های روحی و اجتماعی که معلولان با آن‌ها روبه‌رو هستند، باید خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناسی به‌ویژه برای آن‌ها فراهم شود. این خدمات می‌تواند شامل مشاوره فردی، خانواده‌محور و گروهی باشد تا به توانمندسازی روانی معلولان و بهبود کیفیت زندگی آن‌ها کمک کند. همچنین، در این راستا باید نهادهای دولتی و غیردولتی به‌طور مشترک برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی برای کاهش تبعیض‌های اجتماعی و فرهنگی علیه معلولان برگزار کنند.
هفته جهانی افراد دارای معلولیت از هشتم آذر آغاز می‌شود و تا ۱۴ آذر ادامه پیدا می‌کند تا شاید فرصتی باشد که همگان، اعم از شهروندان عادی، تا نهادهای مردم نهاد تا دستگاه های مسوول مستقیم و غیر مستقیم حاکمیتی، در خصوص چگونگی کمک به روند تامین نیازهای پایه برای یک زیست به نسبت کم چالش و زندگی و اشتغالی همراه با کرامت برای معلولان بیاندیشند و اقدام کنند.
*خبرنگار ایرنا