به گزارش خبرگزاری تسنیم، نشست نقد و بررسی کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» نوشته حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی، یکشنبه (یازدهم آذر 1403) با حضور ، میثم مهدیار، مهدی محمدی، محمدامین سلیمی و نویسنده کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.
زایش فکر و اندیشه را در دانشگاه‌ها از دست داده‌ایم
میثم مهدیار در این نشست گفت: ما به کتاب‌هایی از جنس «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» نیاز داریم. در دهه 60 میلادی برادران پاکستانی در کنفرانس آموزشی مکه دغدغه‌ای را مطرح کردند و در حوزه علم، آموزش اسلامی و غیراسلامی طرح موضوع شد. ما برای حل مسائل به نگاه اسلامی نیاز داریم یا دنیا را متفاوت می‌فهمیم. اسماعیل فاروقی ایده انجمن اسلامی را تاسیس کرد و نشریه آنها یکی از نشریات معتبری است که در آمریکا منتشر می‌شود. همچنین علی شریعتی قبل از انقلاب این نظریه را مطرح کرد و افرادی نیز بعد از انقلاب اسلامی ایران دغدغه‌هایی این‌چنین را پیگیری کردند.، اما به طور کل این مسئله در جنگ علوم انسانی به محاق رفت و در دهه هفتاد انشقاقی شکل گرفت. از اوایل دهه هشتاد بحث دانشگاه اسلامی و… ذیل بحث آزاداندیشی شکل گرفت که اینها را در یک خط می‌توان دنبال کرد.
وی افزود: اساساً مسئله بد فهمیده شده است، ما درک درستی از علوم انسانی یا علوم اجتماعی در جامعه‌شناسی پیدا نکردیم. تصور این بود که مبانی پارادایمی در اتاق‌های دربسته تولید و بر اساس آن مسائل و مشکلات کشور حل شود. اینجا یک درک آزمایشگاهی از علم شروع شد، این در صورتی است که ما باید منطق علوم انسانی اسلامی را فهم کنیم و بدانیم که علوم انسانی مدرن چه ماجرایی دارد و چه نسبتی با تاریخ دارد. من فکر می‌کنم که ما هنوز در 1960 کنفرانس مکه و یا در انقلاب فرهنگی مانده‌ایم و قدمی پیش نیامده‌ایم. کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» از این جهت مهم است.
مهدیار ادامه داد: حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی، مولف کتاب به دلیل مسئولیتی که به عنوان امام جمعه لواسانات داشت، این موضوع ذهنش را مشغول و برای تجربیات آنجا مبنای الهیاتی تدوین کرد. این نقطه قوت کتاب است که بسیار به آن نیاز داریم. به زعم من این رویکرد علم اسلامی است؛ مسلمانی که درگیر مسئله اجتماعی و فرهنگی می‌شود و به صورت‌بندی می‌رسد و آن را منقح می‌کند تا بقیه نیز با آن ارتباط برقرار کنند. ما باید تجربیات تاریخی خودمان را صورت‌بندی کنیم.
وی در ادامه با اشاره به این نکته که نظام آکادمیک ایران از تاریخ منقطع است، گفت: کاترین لمپتون تنها جامعه‌شناسی بود که ایران را یک دور کامل گشت و کتاب «مالک و زارع» را نوشت. او چندین کتاب در مورد تاریخ ایران دارد، اما نظام دانشگاهی در ایران نسبت به این مسائل بی‌توجه است، حتی حوزه علمیه نیز فارغ از تاریخ است. در حوزه علمیه نیز تاریخ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی اسلام، قبل از اسلام و بعد از اسلام و ایران برایشان مسئله نیست. با این دست‌فرمان نمی‌توانیم مدعی دانش باشیم. ما دانشگاه و حوزه علمیه زیاد داریم، اما علم نداریم. ما زایش فکر و اندیشه را در دانشگاه از دست دادیم.
این جامعه‌شناس اضافه کرد: مزیت کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» این است که مولف تجربیات خویش را بیان کرده است. تلاش او برای صورت‌بندی اتفاقات در لواسان و فساد پیچیده، ترک مسئولیت و نشستن و نوشتن ستودنی است. از این دست کارها باید روال شود، روالی که در عرصه مدیریتی اتفاق می‌افتد. اکنون روال این‌گونه است که هر مدیری که می‌رود، تجربیاتی را که با پول بیت‌المال کسب کرده، با خود می‌برد. پیشرفت یعنی تجربیات انباشت شود و به صورت مکانیزم اجتماعی اتفاق بیفتد و افراد بر روی این مکانیزم حرکت کنند. گسست تجربیات قبلی سبب‌ساز فساد است.
مهدیار در بخش دیگری از سخن خود به بیان پیشنهاداتی برای ویرایش کتاب ارائه پرداخت و ادامه داد: بهتر آن بود که پرونده‌ها به صورت تاریخی طرح شود و نگاه جاری در کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» ناظر بر پیچیدگی‌های آنها بیان شود. البته شاید جلد دوم کتاب به این سمت و سو برود که خود روایت‌ها به شکل تاریخی و روایی بیان و ناظر به آن جزئیات، نظرات نویسنده بیان شود. البته کلیاتی در کتاب بیان شده که قابل تقدیر است، ولی بخش اصلی خاطرات برای مطالعات بیشتر است، در حالیکه تاملات را باید مطرح کرد. نیازمند این هستیم تا کسانی مانند حجت‌الاسلام لواسانی که هزینه داده‌اند، در این زمینه پیش بروند. خود مردم‌نگاری یک ژانر از علوم اجتماعی است، تا همین جا هم که نسبت به سایر علمای دارای مسئولیت، نسبت به تجربه‌نگاری دوران مسئولیت خود اقدام کردند، غنیمت است و گام رو به جلویی محسوب می‌شود.
فساد ذاتاً سیاسی است و ارتباط تنگاتنگی با قدرت دارد
حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی، نیز در این نشست گفت: امیدوارم کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» را بخوانید و نقد کنید. این روزها نیز کتاب «من یک شورشی هستم» را در دست نگارش دارم که امیدوارم به نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال بعد برسد. در این کتاب بحث تاریخی فساد را نیز مطرح کرده‌ام، هرچند که نمی‌توانستم وارد برخی از موضوعات بشوم. در موضوع فساد اجازه مصداقی بحث کردن را نمی‌دهند. با این اوصاف اعتقاد دارم در جاهایی باید صریح‌تر وارد شد و حرف‌ها را جدی‌تر مطرح کرد.
وی افزود: کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» تمرینی در حکمت متعالیه است. من طلبه فلسفه بودم. ما در حوزه علمیه وقتی وارد این مباحث می‌شویم، کلیات محض تحویل مردم می‌دهیم که کسی نمی‌تواند آن را فهم کند. اما در نهایت حکمت عملی به کمک ما آمد. در اسلام بعد از فارابی این حکمت عملی به محاق رفت. عقلانیت عملی است که این را مطرح می‌کند، اگر شناخت نداشته باشیم، نمی‌توانیم مطرح کنیم.
حجت‌الاسلام لواسانی ادامه داد: در کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» تلاش کردم اثبات کنم که فساد ذاتاً سیاسی است و ارتباط تنگاتنگی با قدرت دارد. فساد با مشارکت گروهی انجام می‌شود؛ البته فساد شخصی هم داریم، اما اینها مسئله ما نیست، فساد سیاسی مدنظر ماست. اگر مقابله نکنیم، تاییدی بر حضور ضدانقلاب در جمهوری اسلامی است. فساد بر دو نوع است؛ اختلاس، رشوه دادن، زمین‌خواری، کوه‌خواری و… که فساد آشکار است، اما فساد پنهان حضور سرمایه‌داری مدرن در داخل جمهوری اسلامی است. در واقع اولی برآیند دومی است و برای کشور مشکل ایجاد می‌کند. باستی هیلز فساد نیست، اما حضور سرمایه‌داری فساد است.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ضرورت سیاسی دین امر فساد، گفت: تلاش کردم تا در کتاب نشان دهم که باید با حکمت و عقل عملی وارد موضوع فساد شد و آن را امر سیاسی دید. فساد اختلال در نظم سیاسی و اقتصادی است. این اختلال همراه با عنصر قدرت است. فساد هیچگاه روبه‌روی کسی که با آن مبارزه می‌کند، نمی‌ایستد بلکه کسانی را می‌خرد تا از پشت سر به شخص حمله کنند. پس از ماجرای لواسانات اولین حمله به من از شهر قم و توسط عده‌ای طلبه انجام شد. فساد اصالتاً امر سیاسی است که در جای جای این کتاب سعی کردم این نکته را بیان کنم و نشان بدهم. شاید آن انسجامی که برخی از دوستان توقع دارند، در کتاب به چشم نمی‌خورد، چرا که فعلا در مسیر هستیم و به تدریج کار کامل می‌شود.
فساد رفاقت شیطانی ایجاد می‌کند
حجت‌الاسلام لواسانی در بخش دیگری از سخنان خود به فصل‌بندی کتاب اشاره کرد و ادامه داد: مطالب کتاب در دو قسمت بیان شده است. برخی از مطالب اصل بود، اما تصمیم گرفتم آنها را اصل قرار نداده و برای مطالعه بیشتر به آنها ارجاع دهم. نمونه‌هایی عملی بود که با آنها درگیر بودیم که در جای جای کتاب آورده شده است. بخش دوم نیز مطالب تئوری و نظری طرح شده است.
وی اضافه کرد: فساد رفاقت شیطانی ایجاد می‌کند و این نوع رفاقت خیلی هم برد دارد. سعی کردم در کتاب، راهکارهایی را هم بیان کنم. جدا از راهکار منفعلانه، راهکار فعالانه و پیشگیرانه درست است. من نقش مردم را پررنگ کردم. برای مبارزه با فساد مهم‌ترین نقش، نقش مردم است. قانون نیز باید اصلاح شود و شفاف و دقیق باشد. مجری قانون نباید ضعیف باشد. ما باید حلقه میانه باشیم و مردم را به وسط میدان بیاوریم. اگر مردم بیدار شوند، به میدان می‌آیند و فساد را از بین می‌برند. ما مردم را از این عرصه بیرون کرده‌ایم که باید حضور مردم جدی باشد.
مولف کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» افزود: ان‌شاء‌الله خدا توفیق بدهد و کتاب به چاپ‌های بعدی برسد و اگر اشکالی هم وجود دارد، رفع شود. امیدوارم دیگران هم در این زمینه کار کنند، چون مشکلات زیادی در زمینه فساد وجود دارد.
در عرصه فسادستیزی اگر مطالبه باشد، مسئولان بهتر عمل خواهند کرد
همچنین مهدی محمدی، مدیر مسئول نشر معارف در این نشست گفت: پا گذاشتن در این عرصه و حتی مطرح کردن آن، بسیار سخت است، اما حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی علی‌رغم پیچیدگی‌های خاص این عرصه وارد آن شد. نمی‌شود سیستم را از فساد بری دانست، بیان این موضوع سختی‌های خودش را داشت. نکته مهم این است که از زبان کسی که خودش دیده و شنیده موضوع فساد را می‌شنویم و نویسنده عمل‌گرایی خود را هم پیشتر نشان داده است. برکت کار در این است که حاج‌آقا لواسانی میدانی رفتار کرد و نشان داد که فسادستیزی چگونه مطرح می‌شود. در این عرصه پاگذاشتن سختی‌های خاصی دارد.
وی افزود: امیدوارم بتوانیم گام‌های موثرتری در این عرصه برداریم. موضوع فساد اگر به درستی روایت نشود، هم دشمنان و هم دوستان غافل سوء‌استفاده خواهند کرد. «غرقاب فساد» شروع یک کار جدید بود و شکی نیست که باید به این عرصه ورود جدی داشته باشیم، چرا که این عرصه خالی از منابع است. باید بپذیرید که این دوستان شیطانی به سمت شما سرازیر خواهد شد، ولی وقتی مردم ببینند که کسانی هستند که دارند با فساد مقابله می‌کنند، دلگرم می‌شوند.
محمدی بیان کرد: کسی مانند حجت‌الاسلام سیدسعید لواسانی داد می‌زند و در برخی از جاها تریبون مردم می‌شود که ارزشمند است. یکی از فلسفه‌های نماز جمعه این است که فساد دولتمردان را داد بزند. تا کی می‌خواهیم فاصله بین امام جمعه و مردم را افزایش بدهیم. مردم با دیدن چنین رویکردهایی خوشبین می‌شوند. چنین رویکردهایی می‌تواند یک مطالبه جدی راه بیندازد. امیدوارم نشر معارف در این حوزه موثر عمل کند. در عرصه فسادستیزی اگر مطالبه باشد، مسئولان بهتر عمل خواهند کرد.
کتاب غرقاب فساد نیاز به مطالبه‌گری را بیان می‌کند
همچنین محمدامین سلیمی، به عنوان دبیر نشست نیز گفت: یک نسبت 6 ضلعی در مورد فساد در کتاب ترسیم شده است. من فهمی از مبارزه با فساد در کشور دارم که تعریف خودم است، اساساً تعریف ما از فساد و مبارزه با فساد ناقص است. فساد یک امر مشارکتی و گاهی ناکارآمدی است.
وی چند خاطره از فضای کاری خویش بیان کرد و افزود: کتاب «غرقاب فساد؛ تمرینی در حکمت عملی» از این جهت مهم است که نیاز به مطالبه‌گری را بیان می‌کند.
انتهای پیام/
∎