سازمان همکاری اقتصادی (ECO)، که شامل کشورهای ایران، ترکیه، پاکستان، افغانستان، جمهوری‌های آسیای مرکزی و چندین کشور دیگر است، از پتانسیل‌های زیادی برای همکاری اقتصادی با کشور ما برخوردار است. با توجه به اجلاسیه وزرای کشورهای عضو این پیمان در مشهد مقدس، به نظر می رسد حوزه زیارت و گردشگری که یکی از ارکان چهارگانه این پیمان بین المللی است، راهکاری عملیاتی و قابل دفاع برای شکوفایی ظرفیت اقتصادی آن باشد. زیارت و گردشگری فرهنگی، به‌عنوان دو حوزه مکمل، می‌توانند نقشی اساسی در افزایش مراودات اقتصادی و فرهنگی میان این کشورها ایفا کنند.
کشورهای عضو اکو از مقاصد گردشگری و زیارتی متنوعی برخوردارند. از حرم امام رضا (ع) در مشهد گرفته تا شهر قونیه در ترکیه که میزبان مقبره مولاناست، همه این مقاصد پتانسیل جذب میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی را دارند. بر اساس آمارهای منتشرشده ایران سالانه بیش از 4 میلیون زائر خارجی به مشهد و قم جذب می‌کند که درآمدی بالغ بر 5 میلیارد دلار برای اقتصاد محلی ایجاد می‌کند. ترکیه، به‌ویژه با تمرکز بر گردشگری مولانا، توانسته سالانه حدود 2 میلیون گردشگر فرهنگی را فقط به قونیه جذب کند و بیش از 2 میلیارد دلار از این مسیر کسب درآمد کند. کشورهای آسیای مرکزی نظیر ازبکستان و تاجیکستان نیز با بهره‌گیری از مقاصدی مانند سمرقند و بخارا، پتانسیل جذب صدها هزار گردشگر از ایران و سایر کشورهای عضو اکو را دارند.
اما یکی از مهم‌ترین موانع توسعه زیارت و گردشگری میان کشورهای اکو، مشکلات حمل‌ونقل مشترک است. عدم هماهنگی در صدور ویزا، زیرساخت‌های ناکافی حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای و نبود خطوط هوایی مستقیم میان بسیاری از این کشورها از جمله موانع جدی محسوب می‌شود و باید در راس رایزنی های اقتصادی ایران با کشورهای همسایه شرقی باشد.
ظرفیت های اقتصادی زیارت و گردشگری در مشهدالرضا
مزیت های زیارت و گردشگری مشهد بسیار زیاد و قابل اعتناست، در این مجال اندک علاوه بر زیارت حضرت رضا (ع) که بزرگترین ظرفیت معنوی و اقتصادی مشهد و حتی ایران است، صرفا به ذکر چند نمونه دیگر از این ظرفیت ها که مستقیم و غیرمستقیم متاثر از زیارت است، اشاره می کنیم:
پارک های موضوعی: جاذبه حرم مطهر امام رضا (ع) در جهان اسلام بسیار زیاد است اما در حال حاضر کمتر از ده درصد از این ظرفیت استفاده می شود. یکی از راهکارهای استفاده از ظرفیت معنوی زیارتگاه ها، ایجاد تم پارک های موضوعی حول زندگی و شخصیت زیارت شونده است. در ایالت کنتاکی امریکا که هیچ نشانه تاریخی وجود ندارد بخش خصوصی آن کشور با همکاری دولت، کشتی نوح را در ابعاد بسیار بزرگ بازسازی کرده و سالانه میلیون ها دلار از طریق آن درآمدزایی می کنند. درحالی که در مشهد با وجود میلیون ها زائر مشتاق حتی یک تم پارک موضوعی با محوریت شخصیت حضرت رضا (ع) هم وجود ندارد!
تنوع اقوام و ملل: مشهد شهر قومیت ها و فرهنگ های متفاوت است. جریان فرهنگی قومیت¬ها می¬توانند در حوزه¬های زیارت و اقتصاد تاثیر مثبت ایجاد کنند. اگر شما به سمت گلشهر بروید حتماً قابلی غذای محبوب افغانستانی ها را می‌خورید. اما ما این‌ها را مقصد گردشگری نمی دانیم. شاید به جرأت بگویم ۹۵ درصد مردم اصلاً نمی¬دانند فضا و مکانی با چنین دامنه خدمات و امکاناتی در مشهد وجود دارد که می‌شود از آن استفاده کنند. اگر گردشگران خارجی این فضا را تجربه کنند مشهد برایشان جذاب¬تر هم می¬شود.
کشف رود، معضل یا فرصت؟ یکی از مزیت‌های گردشگری مشهد همین کشف رودی است که همه ما با عنوان معضل آن را می شناسیم! وجود نیزارهای زیاد در پایین‌دست کشف‌رود پرندگان را در ماه‌های سرد سال به خود جذب می‌کند و مناظر زیبایی از مهاجرت پرندگان ایجاد می‌کند. این گونه‌ها داخل شهر دیده نمی شوند و این خود یک مزیت و فرصت برای توسعه این بخش از شهر است. حتی می‌توان اینجا مزارع مفهومی ایجاد کرد. مثلا در کاشان تور گردشگری برگزار می‌شود که گردشگران چرخه گلاب‌گیری را در این منطقه از نزدیک می‌بینند؛ صبح زود از خواب بیدار می‌شوند و پابه‌پای مزرعه‌دار حرکت می‌کنند و گل می‌چینند و... . این کار خیلی برای گردشگران جذاب است، زیرا به تجربه آن‌ها کمک می‌کند. در واقع کار گلاب‌گیری با امر گردشگری تلفیق شده است. بنابراین، چنین مزارعی می‌تواند در پیرارود کشف‌رود ایجاد شود.
برگزاری جشنواره‌های فرهنگی و مذهبی مشترک: تجربه موفق برند رضوی می تواند در سایر زمینه های غذایی و خوراکی نیز به اقتصاد شهر و کشور کمک کننده باشد. ایران می تواند با همکاری کشورهای اکو رویدادهایی مشترک مانند "غذای طیب" برگزار کند و از این رهگذر حجم مبادلات اقتصادی خود را افزایش دهد.
ایجاد کریدورهای تجاری و اقتصادی: به‌کارگیری خطوط هوایی و ریلی اختصاصی برای فعالان اقتصادی، می‌تواند هزینه‌ها را کاهش و انگیزه سفر تجار اقتصادی را افزایش دهد. یک مثلث بین مشهد، سرخس و دوغارون وجود دارد و این منطقه از حیث خصلت ترانزیت و لجستیک و حمل و نقلی می¬تواند اتفاق ویژه¬ای رقم بزند. جبهه جغرافیایی استان ما اساسا در آستانه یک تغییر و تحول اساسی است. از طرفی علاوه بر معدن سنگ آهک خواف مجوز بزرگترین نیروگاه بادی کشور با ظرفیت ۲۰۰ مگابایت نیز در آن منطقه گرفته شده است که می تواند مبدا مبادلات اقتصاد انرژی با منطقه باشد.
با برطرف‌کردن موانع، ظرفیت واقعی درآمد از زیارت و گردشگری میان کشورهای عضو اکو می‌تواند تا 10 میلیارد دلار در سال افزایش یابد. این امر نه‌تنها اقتصاد محلی را تقویت می‌کند، بلکه به همبستگی فرهنگی و سیاسی میان این کشورها نیز کمک می‌کند. البته یادمان باشد اقتصاد زیارت با هر شیوه ای پسندیده و خردمندانه نیست. مالزی کشوری توریست‌خیز است، اما لزوما بر روی گردشگری خود تمرکز نکرده است. آنچه مالزی برای خود هدف قرار داده این است که قصد داشته هاب حلال و سبک زندگی اسلامی جهان اسلام شود. چیزی که حدود ۶ تا ۸ تریلیون دلار برایش گردش مالی دارد. درواقع مالزی می‌توانست بدون برند حلال از تمامی کشورها توریست جذب کند و آورده مالی داشته باشد؛ اما برند حلال را ایجاد کرد، زیرا می‌خواست در بازار کشورهای اسلامی برجسته شود. بنابراین ما نوعی از اقتصاد زیارت را توصیه می کنیم که مقوم هویت و فرهنگ زیارت و به طور کلی برندینگ آن شهر باشد نه مخرب ان.