عطنا - چهارمین نشست واکاوی حقوقی و تاریخی اصل ۱۵ قانون اساسی روز دوشنبه پنجم آذر ماه سال جاری از سوی موسسه تاریخی و فرهنگ دیارکهن با همکاری دانشگاه علامه‌طباطبائی در تالار صلح دانشکده حقوق و علوم سیاسی این دانشگاه برگزار شد.

بر اساس این اصل «‎‎‎‎‎زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است. اسناد و مکاتبات و متون رسمی و کتب درسی باید با این زبان و خط باشد، ولی استفاده‌از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه های گروهی و تدریس ادبیات آن‌ها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»

در این نشست که با مدیریت احسان موحدیان مدرس دانشگاه و حضور دانشجویان و دیگر اساتید علاقمند برگزار شد، فائز دین‌پرست عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی، رضا آزاد استاد دانشگاه و عطاءالله عبدی، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی به بررسی ابعاد مختلف این اصل و تبیین نقش و اهمیت زبان فارسی و چالش‌های ناشی از تفسیر غلط اصل ۱۵ پرداختند.

در ابتدا احسان موحدیان مدرس دانشگاه با اشاره به سوابق برگزاری این نشست گفت: در نشست قبلی که سومین نشست واکاوی حقوقی- تاریخی اصل ۱۵ قانون اساسی بود و در تاریخ دوم آبان ماه برگزار شد حضار به نکات مختلفی همچون مظلومیت اصل ۱۵ قانون اساسی و تفسیر‌های غلط از آن، نقش زبان فارسی در تقویت فرهنگ و هویت اقوام مختلف، تحمیلی نبودن زبان فارسی، نادرست بودن استفاده از عبارت زبان مادری از منظر شناختی و علمی، جایگاه طبیعی برتر زبان فارسی در میان همه گروه‌های فرهنگی ایرانی اشاره کردند.

وی افزود: در نشست قبلی تاکید شد که زبان فارسی در جامعه ایرانی در یک روند طبیعی و تاریخی و بدون هیچ اجبار و تحمیل و پشتوانه حمایتی دولتی جایگاه خودش رو پیدا کرده و حتی آفرینش هنری و ادبی زبان‌های محلی مانند آذری یا کردی در داخل ایران بسیار بهتر از خارج از قلمرو ایران اتفاق افتاده و جامعه و فرهنگ و تمدن ایرانی توانسته زبان‌های محلی را که بخشی از فرهنگ و تمدن ایرانی هستند به خوبی شکوفا کند.

موحدیان افزود: در نشست سوم تصریح شد که قوم گرایان نگران انقراض زبان‌های خاص و در معرض خطر نیستند و آن‌ها دغدغه‌های ضدفرهنگی داشته و با حمایت برخی کشور‌های خارجی به دنبال تضعیف زبان فارسی هستند. در گذر زمان زبان فارسی همیشه زبان مشترک ایرانیان بوده و این امر به عنوان یک اصل بدیهی مورد پذیرش بوده است.

عطالله عبدی به عنوان نخستین سخنران این نشست به بررسی اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و تأثیرات آن بر زبان‌های محلی پرداخت.

وی با اشاره به فضای سیاسی سال ۵۸ و تلاش‌های گروه‌های مختلف برای گنجاندن مباحثی، چون زبان مادری و خودمختاری در قانون اساسی، تأکید کرد: پس از نگارش پیش نویس اصل ۱۵ قانون اساسی، برخی گروه‌های دینی مانند ارامنه و یهودیان و زرتشتی‌ها برای اینکه بتوانند آموزش زبان‌های خود را انجام دهند بر گنجانده شدن تدریس ادبیات خود در اصل ۱۵ تاکید کردند و در آن زمان بحث‌های قومی به شکلی که امروزه از جانب جریان‌های قومی مطرح شده، مدنظر نبوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی به انتقاد از تلاش‌های اخیر برخی گروه‌های قوم گرا برای سواستفاده از امکان تدریس انواع زبان‌های محلی در مدارس پرداخت و اقدامات آن‌ها را ابزاری برای تقویت هویت‌های قومی و گرایش‌های تجزیه طلبانه و تضعیف وحدت و همبستگی ملی دانست.

وی با ابراز نگرانی از این موضوع، گفت: این روند می‌تواند از طریق انتشار کتب و نشریات حاوی برساخته‌های دروغین تاریخی و تمدنی و مذهبی منجر به تاریخ‌سازی‌های جعلی و ترویج ادبیات محلی با محتوای حمایت گرانه از اهداف ناسیونالیستی مداخله گرایانه باکو و ترکیه شود. این کشور‌ها در تلاش هستند با مرجعیت سازی جعلی فرهنگی و تمدنی و هویتی و تاریخی برای ساکنان مناطق آذری از طریق دروغ پراکنی‌های متعدد همدلی و همبستگی ساکنان این مناطق با سایر ایرانیان را برهم بزنند.

عبدی در ادامه به مشکلات نظام آموزشی و کیفیت پایین آن اشاره کرد و گفت: دغدغه‌های اصلی مردم در مناطق مذکور، مانند ساکنان سایر نقاط کشور مسائل بنیادی و معیشتی است، نه مباحث مربوط به آموزش زبان‌های محلی. اما افرادی در فضای مجازی با انتشار یادداشت‌ها و مقالات متعدد دروغین بر علیه تاریخ و فرهنگ اصیل ایرانی، می‌خواهند در کشور تقابل ایجاد کنند.

وی همچنین به خطرات پوپولیسم و استفاده ابزاری از اصل ۱۵ توسط برخی گروه‌های سیاسی اشاره کرد و گفت: این افراد قلیل که وزن سیاسی قابل توجهی نیز ندارند نباید فرصت پیدا کنند زبان فارسی را تضعیف کرده و افکار خود را در جامعه ترویج کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی به تغییرات در نگرش نسل جدید اشاره کرد و گفت: جوانان آگاه شده اند و کمتر به مسائل قومی و هویتی توجه دارند و بیشتر به دنبال حل مشکلات کلان ملی و اقتصادی هستند. لذا باید به دغدغه‌های واقعی مردم توجه کرده و از ترویج مباحث حاشیه‌ای پرهیز کنیم.

در ادامه نشست فائز دین‌پرست ضمن قدردانی از برگزارکنندگان نشست به بررسی اصل ۱۵ قانون اساسی پرداخت و اظهار کرد: امروزه خوانش اصل ۱۵ محدود به آموزش زبان و ادبیات محلی نیست و برخی تلاش دارند نگاه های قومی را در این زمینه مطرح کنند.

وی با اشاره به پروژه ملت‌سازی جعلی برخی کشورهای خاص، به تحرکات جدایی‌طلبانه معدود افرادی در داخل کشور و حمایت‌های خارجی از آن‌ها اشاره کرده و تاکید کرد که این موضوع در نقاط آذری نشین افزایش یافته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه‌طباطبائی به تأثیر انتخابات بر تقویت این فضا اشاره و بیان کرد: برخی نهادهای تصمیم گیر نیز به امید افزایش مشارکت در انتخابات با مباحث واگرایانه قومی مخالفت نمی کنند. فضای سیاسی باید به گونه ای باشد که به مسائل اصلی کشور پرداخته شود و از منازعات سطحی فاصله بگیریم.

وی همچنین به تغییرات هویتی در جامعه اشاره کرد و گفت: در فرآیند جهانی شدن، برخی افراد به هویت‌های قومی خود بیشتر توجه می‌کنند.

دین پرست با بیان این نکته که برخورد سلبی با پدیده‌های قومی کارساز نیست و باید به صورت هوشمندانه با آن‌ها مواجه شد؛ بر اهمیت تقویت هدفمند شبکه‌های استانی و اصلاح کرسی‌های آموزش زبان و ادبیات محلی تأکید کرد.

وی در پایان گفت: باید حقوق شهروندی برای همه اقوام و گروه‌ها به رسمیت شناخته شود و این حقوق باید به تقویت هویت ملی و فرهنگی مشترک کمک کند.

در بخش دیگری از این نشست رضا آزاد نیز به بررسی اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اهمیت زبان فارسی و تحلیل حقوقی و تاریخی این اصل پرداخت.

وی با اشاره به اهمیت توجه به زبان فارسی و تأثیرات منفی برخی نقدهای غیرمنصفانه، بر لزوم برگزاری نشست‌های متعدد برای تبیین این موضوع تأکید کرد.

این استاد دانشگاه به مشروح مذاکرات قانون اساسی اشاره و اظهار کرد: این مذاکرات به فهم بهتر مقصود قانونگذاران کمک می‌کند.

وی همچنین به پیش‌نویس قانون اساسی و تغییرات آن در مجلس خبرگان اشاره و بیان کرد: اصل ۱۵، زبان فارسی را به عنوان زبان و خط رسمی مشترک مردم ایران معرفی می‌کند. این اصل تصریح می‌کند که اسناد و مکاتبات رسمی باید به زبان فارسی باشد، اما تدریس زبان‌های محلی در مدارس و رسانه‌ها آزاد است.

آزاد گفت: نکات مهمی در مشروح مذاکرات قانون اساسی مطرح شده که شامل اضافه شدن کلمه «قومی» به اصل ۱۵ و تأکید بر حمایت دولت از تدریس زبان‌های محلی است. بنابراین با توجه به نظرات اعضای مجلس خبرگان قانون اساسی و دغدغه‌های اقلیت‌های قومی و مذهبی، زبان فارسی به عنوان زبان رسمی به وحدت ملی کمک می کند.

وی در پایان به تصویب سریع و بدون مخالفت اصل ۱۵ اشاره کرد و آن را نشانه‌ای از پذیرش عمومی زبان فارسی به عنوان زبان ملی دانست. او همچنین بر اهمیت رعایت حقوق اقلیت‌ها و اقوام و گروه ها در این اصل تأکید کرد و به این نکته اشاره کرد که این اصل کاملا مترقی است و هویت ملی و حقوق همه گروه ها و اقلیت‌ها را همزمان در نظر می‌گیرد. این در حالی است که در برخی از کشورهای همسایه ایران تنها یک گروه قومی و زبانی در قانون اساسی دارای حقوق مدنی و شهروندی در نظر گرفته شده اند.

عطنا را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید:

روبیکا                         روبینو

بله             ایتا