به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در بندرعباس، حجت‌الاسلام سیدمحمد مهاجرانی نویسنده و شاعر پُرکار و موفق در دوره تخصصی نویسندگی کودک و نوجوان شامگاه هشتم آذرماه در سالن رودکی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان هرمزگان از رموز نویسندگی سخن گفت و افزود: در این دوره فشرده، ۱۱ راهکار معجزه‌گر نویسندگی را با هم مرور می‌کنیم که به موفقیت نویسنده در جذابیت متن کمک شایان توجهی خواهد کرد. این ۱۱ نکته نویسندگی را در هیج جا به راحتی بدست نخواهید آورد زیرا تجربه و محصول حدود سه دهه سخت کوشی، مطالعه صدها کتاب و نوشتن حدود ۳۰۰ کتاب است.

فیلم سینمایی «بچه‌های آسمان» از این شگرد استفاده کرده است

وی ادامه داد: نخستین راهکار موثر در مقوله نویسندگی «اُنس با متون مقدس کهن و متون ادبی» است. این روش به شدت در خواندنی‌تر کردن اثر شما کمک خواهد کرد. زیرا دانش و اطلاعات شما را بالاتر می‌برد و راه میانبُری برای موفقیتتان خواهد شد. فیلم سینمایی «بچه‌های آسمان» اثر ارزشمند مجید مجیدی، اولین فیلم ایرانی که به عنوان پنج نامزد نهایی جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی‌زبان در سال ۱۹۹۸ انتخاب شد و همچنین جایزه‌های معتبری از جمله جایزه فیپرشی جشنواره بین‌المللی فیلم مونترال و حدود ۲۰ جایزه معتبر را به دست آورد. با اتکا به متون کُهن نگاشته شده بود و از این قاعده پیروی می‌کرد. زیرا مهم‌ترین اتفاق این فیلم آن است که سوژه اصلی داستان در مسابقه مدرسه دوست دارد به جای قهرمانی و نایب قهرمانی، سوم شود زیرا به نفر سوم یک کتانی جایزه می‌دادند و او به علت کفش مشترک با خواهرش هر روز دیر به مدرسه می‌رسید.

حجت‌الاسلام مهاجران بیان کرد: مجیدی از حکایت سعدی در گلستان بهره گرفته که شخص تشنه‌، گرسنه و درمانده ای در میان کویر کیسه زر می‌بیند اما دوست داشت آن کیسه پر از قرص نان و کوزه آب باشد و از این موضوع ناراحت می‌شود. بنابراین اگر شما به متون کهن مثل بهارستان جامی، گلستان سعدی و … مراجعه کنید به شما سوژه‌های بسیار خواندنی خواهند داد.

در قصه، دو نقشه نیاز داریم

این نویسنده گفت: «طراحی و نقشه‌ریزی ساختاری» دومین رمز خلاق و موثر نوشتن است. در قصه، دو نقشه نیاز داریم. نقشه ساختاری که مکان، شخصیت‌ها و … را شکل می‌دهد و نقشه محتوایی (مفهومی) که بر اساس علم روانشناسی و اخلاق ریشه‌یابی می‌کنیم و نقشه مفهومی داستان را رقم می‌زنیم. این دو نقشه می‌بایست پا به پای هم پیش بروند و شبکه معانی را در ذهنتان شکل بدهند تا داستانتان جذاب و گیرا شود. به عنوان مثال اگر می‌خواهیم شخص حسودی را به تصویر بکشیم باید بدانیم ریشه حسادت، تکبر و خودخواهی است. خودنمایی، خودستایی و خودبینی منجر به کینه توزی می‌شود و شخص حسود، حسادتش را بروز می‌دهد. آنچه در قصه برادران حضرت یوسف در قرآن آمده است از این سبک نوشتاری پیروی کرده است.

نویسندگان سوژه‌هایشان را از کجا پیدا می‌کنند؟

حجت‌الاسلام مهاجران بیان کرد: یک سوال مهم و بسیار پرتکرار که از نویسندگان پرسیده می‌شود این است که نویسندگان سوژه‌هایشان را از کجا پیدا می‌کنند؟ بنابراین «سوژه‌یابی داستان» سومین راهکار برای نیکو نوشتن است. ما باید از هر آنچه که در پیرامونمان هست استفاده کنیم و به عنوان سوژه بهره بگیریم. پیش از آنکه به بندرعباس بیایم یک هفته در جزیره ابوموسی بودم. آن‌جا پیرامون مجموعه چند جلدی درباره ابوموسی به گفت‌وگو نشستیم. با همین هدف برای یافتن سوژه‌هایم به جمع کودکان رفتم و این سوال را مطرح کردم: «اگر شما خورشید بودید و در آسمان ابوموسی می‌ایستادید چه حسی به شما دست می‌داد؟» کودکان پاسخ‌های متفاوتی دادند اما پاسخ یک کودک ابوموسی سوژه بسیار جالبی به من داد. او گفت: «اگر من خورشید بودم در بلندای ابوموسی می‌ایستادیم و خودم را در آن می‌دیدم.» آینه خورشید و پیوند خورشید و آینه به ذهن یک کودک رسید و آن را به عنوان یکی از سوژه هایم انتخاب کردم.

در هر کتابی چند چیز جدید به کودک یاد بدهیم

وی ادامه داد: چهارمین مقوله بسیار مهم داستان‌نویسی «آگاهی‌بخشی در داستان‌» است. داستان‌هایمان باید آگاهی بخشی داشته باشد. اگر هر چیزی بگوییم که کودکان بفهمند کمکی به پیشرفت بچه‌ها نکرده‌ایم. مصطفی رحماندوست تجربیات چند دهه شعری خودش را طی ۷ جلسه بدون هیچ چشم‌داشتی به من آموخت. نکته بسیار مهمی که او بر آن تاکید داشت، این بود که در هر کتابی چند چیز جدید به کودک یاد بدهیم که کودک مجبور شود برای بیشتر دانستن به دانشنامه یا به بزرگان مراجعه کند.

از چیزهای تکراری استفاده نکنیم

حجت‌الاسلام مهاجران ادامه داد: «تکنیک آشنایی زدایی» پنجمین عامل راهگشا در کارا نوشتن است. در این تکنیک از گفته ارزشمند محمدرضا شفیعی کدکنی استاد ممتاز دانشگاه تهران، ادیب، نویسنده، پژوهشگر و شاعر بهره می‌گیرم که گفته است: «تصاویر پیشین را از ذهن کودک بزدایید و تصاویر تازه‌ای به او بدهید.» مثلاً برای کودکی که در ساحل زندگی می‌کند به گونه‌ای تصویر ساحل را ارائه کنید که برای کودک جالب و تازگی داشته باشد. نباید به سراغ واژگان و آرایه‌های ادبی برویم که بیش از حد استفاده شده است و بخشی از زبان شده‌اند. مانند اینکه: برای ترس بگوییم: «مثل بید می‌ترسید.» برای ساکت بودن مکانی بگوییم: «پرنده پر نمی‌زند.» قطعاً بهتر است که از چیزهای تکراری استفاده نکنیم. خودم برای بیان ترسیدن از جمله «بوته‌های اسیر در چنگال باد» استفاده کردم.

همیشه یک کودک دور و بر شما باشد

وی افزود: «همخوانی با کودک» شگرد بسیار کارآمد و خوبی خواهد بود که به عنوان ششمین اصل در این دوره مورد تاکید قرار می‌دهم. این نیز توصیه مصطفی رحماندوست شاعر نام آشنای دنیای کودکان است که به من گفت: «همیشه یک کودک دور و بر شما باشد. داستانتان را قبل از انتشار به کودکان بسپارید تا برایتان بخوانند که اگر واژه مبهم بود عوضش کنید.» مثلاً داستانی را برای دخترم می‌خواندم که «بوته‌های تمشک وحشی» در آن بود. او با تعجب گفت: «مگر تمشک هم وحشی می‌شود؟» دریافتم که تمشک جنگلی بوده و مترجم آن را بد ترجمه کرده است. یا همین روزها که در هرمزگان هستم، زینب ختر ۹ ساله‌ام با من تماس تلفنی گرفت و گفت: «به اندازه نصف چشم بچه مورچه برایت دلتنگ شده‌ام.» بلافاصله آن را به عنوان یک سوژه داستانم انتخاب کردم.

مقدمه چینی طولانی، کودکان را خیلی خسته می‌کند

وی ادامه داد: هفتمین راز داستان نوشتن «ادغام مطلب و رساندن مطلب» است. موضوع بسیار مهمی که می‌تواند به روانی و رسایی داستان شما کمک کند. در اینجا از گفت‌وگوی ایرج طهماسب وام می‌گیرم که گفته بود: «مقدمه چینی طولانی، کودکان را خیلی خسته می‌کند. بدون مقدمه سر اصل مطلب بروید.» این یک تکنیک است که می‌تواند به داستان شدن داستان شما کمک کند. مثلاً: برای اینکه بگویید پاییز آمده است، نیاز نیست در چند سطر توضیح بدهید. کافی است بگویید: به کوچه که آمدم، باد برگ‌های زرد و قرمز را با خود می‌بُرد.

بچه‌ها از این شگرد خوششان می‌آید

حجت‌الاسلام مهاجران گفت: «آمیختن متن به جملات طنزآمیز» به عنوان هشتمین راهکار داستان نویسی، خیلی مهم است. بچه‌ها از این شگرد خوششان می‌آید. کتاب «عسل مثل یه قصه» را با استفاده از طنز برای بیان حکایت و ضرب المثل‌ها نوشته‌ام زیرا مزه پرانی در قصه برای جالب‌تر شدن آن است.

نهمین تکنیک داستان نویسی به شگرد من

وی بیان کرد: «بازی‌های زبانی» نهمین تکنیک داستان نویسی به شگرد من است.بدون تردید استفاده از واژه آرایی و تکرار کلمات به زیبایی متن شما کمک خواهد کرد. مثل کتاب «قُمری قهرمان» اثر سُرمه ملایی نویسنده هرمزگانی که الان به من اهدا کرد.

نویسندگانی را می‌بینم که از کودکان زمانه خود عقب مانده‌اند

این مولف تذکر داد: «عقب نماندن از زمانه خویش» خیلی مهم است. دهمین رمز نویسندگی به جلوگیری از کُهنگی و غیر قابل استفاده بودن داستان شما کمک شگرفی می‌کند. زیرا نویسندگانی را می‌بینم که از کودکان زمانه خود عقب مانده‌اند. هنوز با وجود اسنپ، تاکسی‌های تلفنی و … سوژه داستانشان سر خیابان منتظر خودرو است. یا به جای دادن کارت بانکی پول نقد در داستان‌های آن‌ها جابجا می‌شود. این موضوع را از بازی نوه و دخترم قاپیدم تا در داستان‌هایم لحاظ کنم.

این مقوله باید با دقت و وسواس انجام شود

وی ادامه داد: «بازخوانی و بازنویسی اثر» به عنوان آخرین شگرد داستان نویسی باید با دقت و وسواس انجام شود. یکی از دوستان نویسنده‌ام که کتابی را اخیراً نوشته است به من گفت: «بیش از ۵۰ مرتبه این کتاب را بازنویسی کرده‌است.» بنابراین این ۱۱ شگرد را برای مخاطب پسند بودن، تقاضای خوانندگان و تمنای ناشران برای چاپ و نشر به کار ببرید تا آثار اعجاب‌انگیز آن را دریابید.