خشم، نوعی احساس و پرخاشگری نوعی رفتار است که اولی را باید شناخت و دومی را باید مهار کرد. نوجوانی بهترین زمان برای شناخت خشم و مهار پرخاشگری است که اگر این دوره بگذرد، در سنین بالاتر با سختی‌های بسیاری باید آنها را فراگرفت.
نسیبه کمالی، مشاور خانواده و کودک و نوجوان درباره «راه‌های کنترل خشم و درمان پرخاشگری» به ارائه توضیحاتی برای مخاطبان ایکنا پرداخته است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
پرخاشگری یک اختلال نسبتاً شایع در بین نوجوانان دختر و پسر است که بنا به دلایل متعددی رخ می‌دهد. سال‌های اخیر با مادرانی در اتاق درمان ملاقات داشتم که از میزان خشم و پرخاشگری فرزند نوجوانشان شکایت داشتند و به دنبال راهی برای برطرف کردن این مسئله بودند.
درمان پرخاشگری در مرحله اول با شناسایی مشکل و ریشه‌یابی منشأ پرخاشگری آغاز می‌شود. ابتدا لازم است درباره معنای واژه‌های «خشم» و «پرخاشگری» بیشتر بدانیم تا در مواقعی که نوجوان دچار ناراحتی می‌شود بدانیم چه هیجانی دارد تا برخورد مناسب را انتخاب کنیم.
خشم در حقیقت یک احساس است اما پرخاشگری در اصل یک نوع رفتار است. احساس خشم یک فرد ممکن است برای دیگران قابل مشاهده نباشد اما رفتار پرخاشگرانه برای دیگران قابل مشاهده است؛ پس اگر خشم در رفتار نشان داده شود، پرخاشگری نامیده می‌شود.
افت کیفیت زندگی با پرخاشگری
پرخاشگری قطعاً باعث کاهش کیفیت زندگی، روابط و سلامت خواهد شد؛ پس شناختن نشانه‌های اولیه خشم، قبل از تبدیل آن به مشکل بزرگ پرخاشگری، راهی مناسب جهت مدیریت و بهبود زندگی، روابط و سلامت خواهد بود.
خشم حالت‌هایی خصمانه است که احساسات کینه‌توزانه‌ای در آن وجود دارد و در حقیقت ممکن است به شکل ابراز عصبانيت، ابراز نفرت، تحقیر کردن و یا حسادت آشکار شود. احساس دشمنی یا عناد و خصومت، احساسی پایدار است به طوری که ممکن است تا مدت‌ها ادامه داشته باشد و در موقعیت‌های مختلف، خود را نشان خواهد داد.
پرخاشگری همان خشمی است که در رفتار ما ظاهر می‌شود و توسط افراد دیگر هم به راحتی قابل مشاهده است. پرخاشگری به دو صورت کلامی و یا به شکل توهین کردن، فریاد زدن، بدعنق بودن و یا حتی به شکل دمدمی‌مزاج بودن آشکار می‌شود.
نوع دیگر پرخاشگری، غیرکلامی است که با رفتارهایی مثل شکستن اشیای منزل یا اموال مدرسه یا به صورت صدمه زدن به خود، معلم، همکلاسی و یا قربانی کردن بی‌دفاعان مثل حیوانات ابراز می‌شود. حال که با مفهوم دقیق این واژه‌ها آشنا شدیم، شما والدین گرامی خوب فکر کنید و به این سؤال پاسخ بدید که فرزند شما خشمگین است یا در شرایط مختلف پرخاشگری می‌کند؟
امر رایج پرخاشگری در بین نوجوانان
والدین باید بدانند که پرخاشگری در نوجوانان امر رایجی است، نوجوانان در این برهه از زندگی خود دچار تغییرات جسمی، روانی، عاطفی و اجتماعی زیادی می‌شوند. نوجوانان بحران هویت را تجربه می‌کنند و به دنبال ارزیابی مجدد نقش‌ها و اهداف خود در خانواده و جامعه هستند و اگر این ارزیابی به نتیجه مطلوب نرسد، احساس سردرگمی و عدم رضایت در آنها ممکن است به پرخاشگری منجر شود.
عواملی همچون حوادث آسیب‌زا(تروما)، فشار همسالان و کاهش اعتماد به نفس هم ممکن است به افزایش اضطراب و ناراحتی در نوجوانان منجر شود و آنها این ناراحتی خود را با رفتارهای پرخاشگرانه نشان دهند. والدین باید از نوجوانان خود در این بازه سنی حمایت کافی کرده و به دنبال درک علت این رفتارها باشند. پرخاشگری نوجوانان ممکن است به شکل‌های مختلفی از جمله پرخاشگری کلامی، خشونت فیزیکی و رفتار ضداجتماعی بروز کند. رفتارهای پرخاشگرانه نوجوان می‌تواند شامل مواردی مانند جدا کردن خود از خانواده و بدرفتاری، داد زدن، فحش دادن، کلام توهین‌آمیز همچون طعنه و توهین، خشونت فیزیکی، قلدری و زورگویی در فضای مجازی، دروغگویی و پنهان کردن مشکلات از خانواده، آسیب رساندن به اموال خانواده و دیگران باشد.
با توجه به مطالبی که مطرح شد ما به عنوان درمانگر و شما به عنوان والدین باید ابتدا به دنبال دلیل یا دلایل ناراحتی و نارضایتی نوجوانان باشیم تا بتوانیم در مرحله اول پرخاشگری آنها را به حداقل برسانیم و در مرحله دوم این رفتار را اصلاح و حذف کنیم تا در آنها نهادینه نشود.
فهرستی از دلایل پرخاشگری بدین شرح است؛ فعال شدن هورمون‌ها از جمله هورمون‌های جنسی در سنین نوجوانی، وراثت و ژنتیک، آزارهای فیزیکی و آزار جنسی، قرار گرفتن در معرض خشونت‌های خانگی و اجتماعی، تحت تأثیر رسانه قرار گرفتن مثل سرگرم شدن با بازی‌های کامپیوتری خشن، نوشیدن الکل و استعمال مواد مخدر، آسیب‌هایی که ممکن است در اثر ضربه به مغز وارد شود، سلب حق و مورد تجاوز حقوقی قرار گرفتن، در معرض توهین‌ها و آزارهای کلامی قرار گرفتن، مورد تنبیه واقع گشتن و تجربه آسیب‌های فیزیکی، عدم توجه به سلیقه و علایق نوجوان، تحت فشار قرار دادن نوجوانان و وادار کردن آنها به انجام کارهایی که علاقه‌ای به آن ندارند، امر و نهی زیاد و برخورد نامناسب با نوجوان که باید به دقت به این موارد پرداخت و بررسی کرد که کدام دلیل در نوجوان باعث می‌شود تا رفتار پرخاشگرانه داشته باشد.
پیشگیری از بروز پرخاشگری در نوجوانان
موارد ذکر شده کلی هستند که می‌توانند در بروز پرخاشگری نوجوان مؤثر باشند؛ با این حال لازم است تا والدین با دلیل اینگونه از رفتارها آشنا شده و شناخت خودشان را از اینگونه مسائل افزایش دهند. شناخت فرزند نیز اهمیت دارد و والدین می‌توانند با شناخت بیشتر از فرزندشان و همچنین آگاهی نسبت به دلایل بروز پرخاشگری، پیشگیری مناسبی را در رابطه با این مسائل به انجام برسانند.
انتهای پیام