پیش‌نشست تخصصی همایش هیئت و آیین‌های مذهبی با موضوع «بررسی میزان انطباق محتوای روضه‌های دهه محرم با منابع تاریخی» امروز سه‌شنبه، ششم آذر در سالن شیخ طوسی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
سعید طاووسی مسرور، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی در این نشست بیان کرد: باید توجه کرد که علما، عالم به دنیا نمی‌آیند و بسیاری از علما مطالبی را در دوره جوانی بیان کردند که در ادوار بعدی زندگی خود به آن مطالب اعتقادی نداشتند. بنابراین ارجاع دادن به مطلبی از یک عالم که در مقطعی از زندگی موضوعی را مطرح کرده است نمی‌تواند حجیت داشته باشد.
وی ادامه داد: ما ۵۷ نسخه از لهوف داریم که همه این نسخه‌ها با هم فرق می‌کند و شبیه به هم نیستند؛ بنابراین نمی‌توان روضه‌ای را خواند و گفت که در فلان کتاب هم این مطلب ذکر شده است یا برخی از افراد به خواب اشاره می‌کنند که فلان فرد یا عالم در خواب چنین موضوعی را مشاهده کرده است این در حالی است که امام صادق(ع) می‌فرمایند که «دین خدا عزیزتر از آن است که در خواب دیده شود» یعنی خواب ملاک نیست. درست است که بعضی از خواب‌ها بشارت است و نکته‌ای دارند اما این موضوعات شخصی است، نه عمومی.
بی‌توجهی به منابع تاریخی در «روضه‌های باز»
طاووسی مسرور افزود: یکی از مواردی که در روضه‌ها مطرح می‌شود روضه باز است که در این روضه‌ها عبور از منابع تاریخی بیشتر رخ می‌دهد. اگر روضه باز مبتنی بر منابع تاریخ باشد نکاتی دارد که باید توجه کرد اما باید به منطق احادیث توجه کرد که قابل درک باشند. از ابعاد مختلفی می‌توان به روضه و انطباق آن با منابع تاریخی پرداخت. یکی از اشتباهاتی که روضه‌خوانان انجام می‌دهند این است که فکر می‌کنند چون مطلبی منبع دارد پس قابل استناد است در صورتی که برای هر مطلبی را می‌توان منبع پیدا کرد؛ باید منابع مستند معتبر را استفاده کرد.
وی تصریح کرد: بسیار دیده شده است که خطیب یا مداحی در سخن خود بیان می‌کند که این موضوع در کتاب مناقب ابن‌شهرآشوب آمده در صورتی که این موضوع دلیلی بر اعتبار این رویداد نیست و نمی‌توان به هر مطلبی در هر کتابی در هر قرنی استناد کرد. گزارش‌های دروغ و اشتباه در هر قرن و تاریخی وجود دارد که حتی ممکن است مکتوب هم شده باشد.
اهمیت شناخت تاریخ توسط خطیبان و مداحان
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: برخی از روضه‌خوانان و خطبا روضه‌هایی می‌خوانند که در هیچ منبعی نیامده است که این اتفاق واقعاً جای تعجب دارد که افراد از خود داستانی ابداع می‌کنند که تا پیش از آن هیچ جایی وجود نداشته. متأسفانه اکثر خطیبان تاریخ نمی‌دانند و تحصیلات تاریخی ندارند. تاریخ مانند فقه تخصص است که مظلوم‌ترین رشته‌ها تاریخ و علوم قرآن و حدیث است و هر فردی به خود اجازه می‌دهد که در این حوزه اظهار نظر کند.
وی تأکید کرد: باید منبری مسلط بر تاریخ تربیت کنیم تا روضه‌های درست با منابع معتبر داشته باشیم. نکته دیگر اینکه از بزرگان توقع می‌رود در زمینه تاریخ، متقن عمل کنند تا بقیه نیز به آنها نگاه کنند و یاد بگیرند. وقتی بزرگی ارجاعات غیر مستند و نامعتبر می‌دهد دیگر به افراد کوچک‌تر نمی‌توان خرده گرفت. هنگامی که مراجع به این نکات توجه کنند می‌توان به بسیاری از افراد متذکر شد.
طاووسی مسرور تصریح کرد: مشکل فقط منابع ضعیف نیست بلکه گزارش‌های ضعیف در کتاب‌های قوی نیز وجود دارد بنابراین گزارش‌ها باید منبع محکم داشته باشند. قبلاً مرکزی وجود داشت که به نقد ارجاعات تاریخی مراجع در کتب و اظهار نظرهای خود می‌پرداخت؛ این مرکز به دلایل مختلف تعطیل شد و دیگر اجازه چنین اتفاقی داده نشد در صورتی که باید ابتدا به بزرگان پرداخت.
وجود روضه در کتاب‌های تاریخی معتبر
وی با بیان اینکه باید به خطیبان و مداحان کتاب معرفی کرد گفت: یک تفکری وجود دارد که در منابع متقن و تاریخی معتبر روضه وجود ندارد و نمی‌توان با استفاده از این مطالب اشک مخاطب را درآورد در صورتی که این غلط است مثلاً مقتل ابومخنف پر از روضه است. روضه‌ای که آیت‌الله جوادی آملی در دهه اول محرم می‌خوانند که جوانان بنی‌هاشم بیایید علی(ع) را تا در خیمه رسانید از متن مقتل ابومخنف است یا روضه حضرت قاسم(ع) از متن مقتل ابومخنف است. چه روضه‌ای بالاتر از این است که امام حسین(ع) را به شهادت رساندند؟
طاووسی مسرور تصریح کرد: باید توجه کرد که در منابع اهل سنت نیز منابع معتبر وجود دارد که می‌توان به آنها استناد کرد مثل کتاب «أنساب الأشراف» از احمد بن یحیی بلاذری. ما هیچ روضه‌ای درباره پیامبر(ص)، امام نهم و یازدهم نداریم علت چیست؟ در صورتی که حضرت زهرا(س) اولین روضه‌خوان تاریخ برای پدر خود هستند.
بی‌اعتباری بسیاری از روضه‌های مشهور
وی اظهار کرد: کتاب روضه‌های مرحوم استاد فاطمی‌نیا از جمله کتاب‌هایی است که خوب است مداحان آن را بخوانند. باید به مداحان و خطیبان منابع معرفی شود، ترجمه و به‌گزین شود و به دست مداحان و خطیبان داد و باید برای این افراد منبع واسطه نوشته شود. ما پدیده‌ای به نام روضه‌های مشهور داریم که باید تذکر داد که برخی این روضه‌ها خوانده نشود و نسبت به این روضه‌ها حساسیت بالا برود زیرا بسیاری از آنها منابع معتبر ندارند.
لزوم معرفی روضه‌خوان‌های جاعل
عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: با پدیده‌های مداحی و روضه‌خوانی مواجه هستیم که کلاً اشتباه می‌خوانند و موضوعات و مطالب جدید ابداع و جعل می‌کنند. باید به شدت مقابل این افراد ایستاد زیرا در اینجا اهل‌بیت(ع) زیر سؤال می‌روند و مخالفت نکردن در مقابل این افراد به معنای مخالفت با اهل‌بیت(ع) است.
طاووسی مسرور اضافه کرد: رفتن به مجالسی که روضه جعل و ابداع می‌کنند حرام است یا باید امر معروف و نهی از منکر کرد تا آنها از این کار دست بکشند یا این مجالس را ترک کرد. این افراد رسماً جعل و ابداع می‌کنند؛ به نظرم بهتر بود اینها رمان‌نویس شوند و مطالب خود در قالب کتاب‌های رمان به جامعه عرضه می‌کردند و نباید مداحی کنند؛ بنابراین شنوندگان و هیئتی‌ها نیز در قبال آنچه می‌شنوند مسئولیت دارند.
عرصه خطرناک اصلاح منابع مداحی و روضه‌خوانی
وی افرود: برخی مداحان به مداحی به عنوان شغل نگاه می‌کنند به همین دلیل می‌گویند ناچار هستند مدام موضوعات جدیدی مطرح کنند تا مخاطبان بیشتری داشته باشند؛ بسیاری هم از این طریق به منابع مالی خوبی دست پیدا کردند. برخی از مداحان دیگر مداح نیستند بلکه خواننده مذهبی هستند و نباید به آنها مداح گفت.
طاووسی مسرور در پایان تصریح کرد: هرکسی وارد این موضوع اصلاح منابع مدحی و روضه‌خوانی شده هزینه‌های بسیاری داده است. اکنون کانال‌ها و مجالسی برگزار می‌شود که به لعن افرادی می‌پردازند که در این حوزه دغدغه داشتند مثلاً کانال «لعن مطهری» و... بنابراین ورود به این حوزه چالش برانگیز است.