آفت‌های دهان (canker sores) زخم‌های کوچک و کم‌عمقی هستند که در دهان ایجاد می‌شوند. آفت دهان به شکل زخمی سفید یا زردرنگ شروع می‌شود که اطراف آن را بافتی ملتهب و قرمزرنگ فرا گرفته است. آن‌ها معمولاً بسیار کوچک هستند (کمتر از یک میلی‌متر) اما شاید به قطر ۲٫۵ سانتی‌متر نیز برسند.
آفت‌ها ممکن است در زبان، لثه، سقف دهان، داخل لب و زیر زبان ظاهر شوند. آن‌ها می‌توانند دردناک باشند و موجب ناراحتی حین غذا خوردن و صحبت کردن شوند.
به گزارش زومیت، آفت دهان مسری نیست اما می‌تواند آزاردهنده و دردناک باشد. استرس، غذاهای اسیدی و جراحات کوچک درون دهان می‌توانند موجب آفت دهان شوند. درمان‌های آفت دهانی شامل ژل‌ها، پمادها و دهانشویههای بدون نسخه یا تجویزی می‌باشد. بدون درمان نیز آفت‌های معمولاً در عرض دو هفته ناپدید می‌شوند.
آفت دهان همان تبخال است؟
اگرچه این دو نوع زخم غالباً با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند، یکسان نیستند. تبخال به‌وسیله‌ی ویروس هرپس سیمپلکس ۱ (HSV-1) یا هرپس سیمپلکس ۲ (HSV-2) ایجاد می‌شود. ازآنجاکه که تبخال توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود، مسری است و می‌تواند ازطریق تماس نزدیک مانند بوسیدن یا رابطه جنسی دهانی منتقل شود. تبخال‌ها تاول‌هایی پر از مایع هستند و می‌توانند به شکل خوشه‌ای در دهان یا در ناحیه تناسلی ظاهر شوند؛ درحالی‌که آفت‌های دهانی ناشی از عفونت نبوده، بنابراین مسری نیستند. آفت‌ها عفونت مقاربتی نیستند و از راه بوسه یا تماس جنسی منتشر نمی‌شوند.
چه کسانی دچار آفت دهانی می‌شوند؟
درحالی‌که همه افراد ممکن است به آفت دهانی دچار شوند، این نوع زخم‌ها بیشتر در نوجوانان و افراد در دهه سوم زندگی بروز می‌کند. شیوع آفت دهانی در زنان بیشتر است و به باور کارشناسان، علت این امر تغییرات هورمونی می‌تواند باشد. به‌نوشته‌ی وب‌سایت کلینیک کلیولند ، آفت‌های دهانی نسبتاً رایج هستند و حدود ۲۰ درصد از مردم حداقل یک بار در طول زندگی خود دچار آفت دهانی می‌شوند.
انواع و علائم آفت دهان
دو نوع آفت دهانی وجود دارد:
آفت‌های دهانی ساده: این نوع آفت‌های دهانی ممکن است سه تا چهار بار در طول سال ظاهر شوند و تا یک هفته طول بکشند.
آفت‌های دهانی پیچیده: این نوع آفت‌های دهانی شیوع کمتری دارند و اغلب در افرادی بروز می‌کنند که قبلاً نیز به آن‌ها دچار شده‌اند.
علائم شایع آفت‌های دهانی عبارت‌اند از:
- وجود یک یا چندین زخم دردناک درون دهان. زخم‌ها ممکن است روی زبان، درون لب، داخل گونه‌ها یا سقف دهان تشکیل شوند.
- احساس سوزش یا گزگز
- زخم‌های کوچک و گرد سفید، خاکستری یا زرد با حاشیه قرمز
در موارد شدید، فرد مبتلا به آفت دهان ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کند:
- تب
- بی‌حالی
- تورم غدد لنفاوی
علل بروز آفت دهان چیست؟
هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست چرا برخی افراد بیشتر دچار آفت دهانی می‌شوند. اما عوامل متعددی شناسایی شده است که می‌توانند موجب ایجاد این زخم‌ها شوند. ازجمله عوامل احتمالی مسبب آفت‌های دهانی عبارت‌اند از:
- استرس
- آسیب‌دیدگی درون دهان
- غذاهای اسیدی مانند مرکبات
- داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن
- لوازم دندانی، مانند بریس‌ها یا دندان مصنوعی که به‌خوبی جا نیفتاده‌اند
آسیب فیزیکی به لثه، زبان یا سایر بافت‌های نرم درون دهان از علت‌های شایع آفت دهان است که می‌تواند به‌دلایل مختلفی ازجمله مسواک زدن محکم (یا استفاده از مسواک بسیار سخت)، گاز گرفتن درون دهان یا اصطکاک و فرسودگی ناشی از وسایل ارتودنسی بروز کند.
آفت‌های پیچیده ممکن است در افراد مبتلا به بیماری‌های سیستم ایمنی از جمله موارد زیر بروز کنند:
- لوپوس
- بیماری بهجت
- بیماری سلیاک
- کولیت زخمی
- بیماری کرون
- ایدز
آفت‌های دهانی ممکن است ناشی از کمبود ویتامین B12، روی، اسید فولیک یا آهن باشند.
تشخیص آفت دهان
پزشک معمولاً با معاینه می‌تواند آفت دهان را تشخیص دهد. ممکن است برای پی بردن به علت آفت دهان، آزمایش‌هایی به‌منظور تشخیص عواملی مانند ویروس‌ها، کمبود ویتامین‌ها یا مواد معدنی، اختلالات هورمونی یا اختلالات سیستم ایمنی انجام شود.
ضایعه سرطانی نیز ممکن است به شکل آفت دهان ظاهر شود، اما بدون درمان بهبود پیدا نمی‌کند. برخی از علائم سرطان دهان مانند زخم‌های دردناک و تورم گردن شبیه علائم آفت دهان هستند اما سرطان دهان اغلب با علائم منحصر‌به‌فردی مانند موارد زیر همراه است:
- خونریزی از دهان یا لثه
- شل شدن دندان‌ها
- مشکل در بلع غذا
- گوش‌درد
اگر علائم فوق را همراه با علائم آفت دهان تجربه کردید، به‌سرعت به پزشک مراجعه کنید تا مشکل شما را تشخیص دهد.
درمان آفت‌های دهانی
درمان آفت دهان می‌تواند شامل محصولات بدون نسخه یا تجویزی برای کاهش علائم باشد. پزشک ممکن است یک یا چند مورد از درمان‌های زیر را توصیه کند:
- بی‌حس‌کننده‌های موضعی، مانند بنزوکائین
- دهانشویههای حاوی پراکسید هیدروژن، کلرهگزیدین یا دگزامتازون
- پمادهای کورتیکواستروئیدی مانند فلوسینونید، بکلومتازون یا هیدروکورتیزون همی سوکسینات
اگر آفت‌های دهانی فرد ناشی از کمبود مواد مغذی باشد، پزشک ممکن است مصرف ویتامین‌ها یا مکمل‌های خاصی را توصیه کند. برای آفت‌های دهانی شدید پزشک شاید سوزاندن بافت آسیب‌دیده را توصیه کند. این رویه می‌تواند ناحیه آسیب‌دیده را استریل کرده، درد را کاهش داده و روند بهبودی را تسریع کند.
درمان‌های خانگی آفت دهان
استفاده از یخ یا مقدار کمی شربت منیزیوم (شیر منیزیم) روی زخم‌ها می‌تواند به تسکین و بهبودی کمک کند. شستن دهان با مخلوطی از آب گرم و جوش شیرین (یک قاشق چای‌خوری جوش شیرین در نصف فنجان آب) نیز می‌تواند به کاهش درد و بهبودی کمک کند.
پژوهش‌ها نشان می‌دهد عسل در بهبود زخم‌ها مؤثر است و می‌تواند به کاهش درد، اندازه و قرمزی آفت‌های دهان کمک کند. عسل همچنین می‌تواند از بروز عفونت ثانویه جلوگیری کند. برای کمک به بهبودی آفت دهان، عسل را روزانه چهار بار روی آفت بمالید.
چقدر طول می‌کشد تا آفت دهان بهبود پیدا کند؟
درد آفت‌های دهانی معمولاً طی چند روز بهبود، برطرف می‌شود و زخم‌ها حتی بدون درمان طی دو هفته بهبود پپدا می‌کنند. در صورت داشتن آفت دهانی که با گذشت بیش از دو هفته هنوز بهبود پیدا نکرده است، به پزشک مراجعه کنید.
عوارض آفت دهان
اگر آفت دهان طی چند هفته برطرف نشد، ممکن است عوارض جدی‌تری مانند موارد زیر را تجربه کنید:
- ناراحتی یا درد هنگام صحبت کردن، مسواک زدن یا غذا خوردن
- خستگی
- زخم‌هایی که در خارج از دهان پخش می‌شوند
- تب
- سلولیت (عفونت باکتریایی پوست)
اگر آفت دهان موجب درد شدید شده یا در زندگی شما اختلال ایجاد کرده است و درمان‌های خانگی مؤثر نیستند، به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از آفت دهان
راه مطمئنی برای پیشگیری از آفت‌های دهانی وجود ندارد، اما برای کاهش خطر دچار شدن به آن‌ها اقدامات زیر توصیه می‌شود:
- از مصرف غذاهای اسیدی، شور یا تند پرهیز کنید.
- بهداشت دهان و دندان خود را رعایت کنید. روزی دو بار با استفاده از مسواک نرم مسواک بزنید و یک بار در روز نخ دندان بکشید.
- درمورد کمبودهای تغذیه‌ای احتمالی با پزشک خود مشورت کنید.
- تکنیک‌های کاهش استرس مانند تمرکز حواس و مدیتیشن را امتحان کنید.
برای تعیین این موضوع که آیا دچار کمبود ویتامین یا مواد معدنی خاصی هستید، با پزشک صحبت کنید. او می‌تواند به طراحی برنامه غذایی مناسب کمک کند و در صورت نیاز مکمل تجویز کند. اگر دچار آفت دهان شده‌اید و نمی‌توانید غذا بخورید یا آب بنوشید یا آفت دهان شما در عرض سه هفته بهبود پیدا نکرد، به پزشک مراجعه کنید.
آفت‌های دهانی می‌توانند آزاردهنده و ناخوشایند باشند، اما خطرناک نیستند. برخلاف تبخال، آفت دهانی ناشی از عفونت نیست و نمی‌تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. در بیشتر موارد، آفت‌های دهانی با درمان‌های بدون نسخه بهبود می‌یابد. چنانچه علائم شما پس از استفاده از این محصولات بهبود نیافت، به پزشک مراجعه کنید.
