با افزایش علاقه ایرانیان به خرید اجناس تخفیف‌دار در روز جهانی «جمعه سیاه» (Black Friday)، میزان کلاه‌برداری‌های اینترنتی در این روز به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته است.

جمعه سیاه در اصل، نامی است برای حراج آخر سال میلادی در ایالات متحده که هر سال در آخرین جمعه ماه نوامبر برقرار می‌شود. ویژگی اصلی این روز، که آغاز خرید برای جشن کریسمس است، فروش اجناس مختلف با قیمت‌هایی بسیار پایین‌تر از نرخ‌های قبلی و از ۳۰ تا حتی ۹۰ درصد تخفیف است.

طی یک دهه اخیر فروشندگان و صاحبان کسب‌و‌کار‌های مجازی و غیرمجازی در ایران نیز مانند سراسر جهان، برای فروش کالاها و خدماتشان با تخفیف‌های ویژه از این فرصت استفاده می‌کنند، اما برخی از افراد سودجو با سوءاستفاده از این فرصت و ایجاد صفحات جعلی در رسانه‌های اجتماعی یا ساخت وب‌سایت‌های مختلف، ضمن ارائه تبلیغات فریبنده و وعده تخفیف ویژه از خریداران کلاه‌برداری می‌کنند.

از سوی دیگر، طی سال‌های اخیر، بسیاری از کاربران رسانه‌های اجتماعی بارها نوشته‌اند که تخفیف‌های اجناس مختلف در پرمخاطب‌ترین فروشگاه‌های اینترنتی مانند دیجی‌کالا و اسنپ واقعی نیستند. به این معنا که مالکان این مجموعه‌ها از حدود دو هفته مانده به «جمعه سیاه» قیمت کالاها را بالا می‌برند و در روز موعود نرخ را به عدد قبلی بازمی‌گردانند تا با فریب مشتری او را به خرید بیشتر ترغیب کنند.

براساس تقویم میلادی، جمعه سیاه سال جاری روز جمعه ۲۹ نوامبر، برابر با ۹ آذر ۱۴۰۳، است و طبق روال گذشته از حالا بسیاری از نشان‌های تجاری و فروشگاه‌های ایرانی هم وعده تخفیف‌های گسترده‌ را منتشر کرده‌اند.

معمولا کلاهبرداران اینترنتی با پایش دقیق مناسبت‌ها و رویداد‌های اجتماعی به طرق مختلف به کلاه‌برداری و خالی‌کردن حساب شهروندان اقدام می‌کنند. فروشگاه‌های آنلاین هم یکی از اصلی‌ترین حوزه فعالیت این افراد در مناسبتی موسوم به «جمعه سیاه» است. بسیاری از این فروشگاه‌ها که با استفاده از تصاویر جذاب و قیمت‌های دروغین مشتریان را جذب می‌کنند، وجود خارجی ندارند و کالایی را برای مشتریان ارسال نمی‌کنند. شمار زیادی از کاربران رسانه‌های اجتماعی در ایران نیز می‌گویند که در سال‌های اخیر بارها بابت خرید کالا یا خدمات مبلغی را پرداخت کرده‌ و بعد متوجه شده‌اند که فرد فروشنده دیگر جواب آنان را نمی‌دهد و پس از مراجعه به دادسرا یا پلیس فتا هم به آن‌ها گفته می‌شود که قادر به ردیابی فرد کلاهبردار نیستند.

از دیگر روش‌های کلاه‌برداری رایج در جمعه سیاه، فروش کالا‌های بی‌کیفیت یا منقضی‌شده با عنوان «تخفیف ویژه» است. در این روش فروشندگان کالا‌هایی را که در انبارهایشان مانده است و قابل فروش نیست، عرضه می‌کنند. مشتریان هم به‌دلیل جذابیت تخفیف‌ها به خرید اقدام می‌کنند و پس از خرید متوجه کیفیت پایین یا تاریخ مصرف آن می‌شوند.

همچنین صاحبان برخی صفحات اینستاگرامی و کانال‌های تلگرامی با خرید دنبال‌کنندگان جعلی تلاش می‌کنند اعتبار کسب کنند و در ادامه پس از گذشت چند هفته یا چندماه که به تعهداتشان بابت خریدها عمل کردند، ناگهان سیل مبالغ و خریدهای جدیدی را که به سمت آنان سرازیر شده است به سرقت می‌برند و به سراغ ساخت صفحه‌های جدید می‌روند.

پرتعداد شدن این نوع کلاه‌برداری‌ها و مبلغ نه‌چندان زیاد جنس خریداری‌شده، موجب می‌شود که بسیاری از مال‌باختگان به سراغ روند پرپیچ‌وخم اداری برای شکایت از فرد کلاه‌بردار نروند و نیروی انتظامی و قوه قضائیه جمهوری اسلامی نیز به‌دلیل کمبود نیرو، علاقه‌ای به پیگیری پرونده‌ها و بازداشت این افراد نشان ندهد.

درنتیجه کارشناسان حوزه امنیت سایبری بر این باورند که خریدهای شهروندان باید از فروشگاه‌های اینترنتی ثبت‌شده و معتبر یا در حد امکان به‌صورت فیزیکی صورت گیرد و از انجام معاملات بانکی در صفحات اینترنتی که سایت فروشگاه‌ها آن را به مشتریان ارائه می‌کنند پرهیز شود، زیرا با وارد کردن مشخصات بانکی در درگاه‌هایی غیر از درگاه‌های رسمی، امکان خالی کردن کامل حساب مشتریان فراهم می‌شود.