به گزارش خبرنگار ایمنا، مغز استخوان بافتی اسفنجی است که داخل بعضی استخوان‌ها، از جمله مفصل ران و استخوان ران وجود دارد و دربردارنده سلول‌های بنیادی است، بدن به طور معمول گلبول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌ها را هنگام نیاز تولید می‌کند، اما گاهی این سلول‌ها با سرعت بیش از حد یا غیرطبیعی رشد می‌کنند که این موضوع را به نام سرطان مغز استخوان می‌شناسند.
به منظور تشخیص سرطان مغز استخوان از آزمایش‌های خون و ادرار، آسپیراسیون مغز استخوان و آزمایش‌های تصویربرداری استفاده می‌شود، آزمایش خون یا ادرار می‌تواند پروتئین خاصی را که با مولتیپل میلوما در ارتباط است شناسایی و عملکرد کلیه، سطح الکترولیت یا سایر سطوح گلبولی را ارزیابی کند.
اشعه اکس، اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویرسازی تشدید مغناطیسی (MRI) و اسکن برش‌نگاری با گسیل پوزیترون (PET) می‌توانند برای یافتن استخوان‌های غیرطبیعی یا آسیب‌دیده استفاده شوند، این آزمایش‌ها در طول دوره درمان نیز به صورت متناوب استفاده می‌شوند تا چگونگی روند درمان یا چگونگی پیشرفت بیماری، کنترل شود.
انواع سرطان مغز استخوان
سرطان مغز استخوان بر اساس نوع سلول‌های آسیب‌دیده دسته‌بندی می‌شود، مولتیپل میلوما، نوعی از سرطان است که در پلاسماسل‌ها روی می‌دهد که در مغز استخوان ساخته می‌شوند، لوکمیا سرطان‌های گلبول سفید هستند؛ گاهی‌اوقات این نوع سرطان‌ها می‌توانند در انواع گلبول‌ها آغاز شوند.
لوکمیاهای حاد، سرطان‌هایی با رشد سریع و لوکمیاهای مزمن، سرطان‌هایی با رشد آهسته هستند، چندین نوع مختلف لوکمیا وجود دارد:
لوسمی حاد لنفاوی (ALL): این نوع لوکمیا در کودکان بیشتر از بزرگسالان شایع است.
لوسمی حاد مغز استخوان (AML): این نوع لوکمیا در بزرگسالان شایع‌تر است، اما در کودکان هم ممکن است توسعه یابد.
لوسمی مزمن لنفاوی (CLL): این نوع لوکمیا در لنفوسیت‌ها (نوعی گلبول سفید) دیده می‌شود و در بزرگسالان شایع‌تر است.
لوسمی مزمن مغز استخوان (CML): این نوع لوکمیا کمیاب است. در مغز استخوان آغاز می‌شود و به خون و سایر بافت‌های بدن گسترش می‌یابد.
لوسمی مزمن میلومونوسیتیک (CMML): این نوع لوکمیا در آن دسته از سلول‌های مغز استخوان یافت می‌شود که دیگر گلبول‌ها را می‌سازند و به صورت عمده بزرگسالان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
لوسمی اطفال: لوسمی اطفال، شایع‌ترین نوع سرطان است که کودکان و نوجوانان را دچار می‌کند، بیشتر موارد لوسمی اطفال ALL یا AML هستند.
لنفوم‌ها
لنفوم‌ها سلول‌های سرطانی در سیستم لنفاوی هستند، این نوع سرطان‌ها می‌توانند در بسیاری از نقاط بدن، از جمله مغز استخوان روی دهند، لنفوم غیرهوچکین، نوعی لنفوم است که روی لنفوسیت‌ها تأثیر می‌گذارد، این سرطان‌ها می‌توانند در هر جای بدن توسعه یابند و بسیاری از انواع مختلف لنفوسیت‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهند.
لنفوم هوچکین نیز نوعی از سرطان است که روی لنفوسیت‌ها تأثیر می‌گذارد، تفاوت اصلی بین لنفوم هوچکین و غیرهوچکین، وجود نوع مخصوصی از سلول غیرطبیعی به نام سلول رید اشتنبرگ است.
علل بروز سرطان مغز استخوان
هنوز مشخص نیست که چه عاملی منجر به سرطان مغز استخوان می‌شود، اما عوامل مؤثر ممکن است شامل قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی حلال‌ها، سوخت‌ها، اگزوز موتور، بعضی از مواد تمیزکننده یا محصولات کشاورزی، قرار گرفتن در معرض اشعه اتمی، بعضی ویروس‌ها از جمله HIV و هپاتیت، سیستم ایمنی سرکوب‌شده یا اختلال در پلاسما، اختلالات ژنتیکی یا سابقه خانوادگی سرطان مغز استخوان، شیمی‌درمانی قبلی یا پرتودرمانی، سیگار کشیدن و چاقی، باشند.
سرطان مغز استخوان چه علائمی دارد؟
علائمی که فرد مبتلا به سرطان مغز استخوان تجربه می‌کند، بر اساس نوع سرطان، محل قرارگیری غده سرطانی و میزان تهاجمی بودن سرطان، متفاوت هستند، نشانه‌های مولتیپل میلوما شامل درد یا شکستگی‌های استخوان، خستگی، افزایش عفونت، تغییر در تعداد دفعات ادرار، سرگیجه، تشنگی، حالت تهوع یا استفراغ و کاهش وزن است.
نشانه‌های ابتلاء به لوکمیا شامل ضعف، خستگی، تنگی نفس، تب، درد استخوان، کاهش وزن، تعریق شبانه، بزرگ شدن غدد لنفاوی یا طحال، عفونت‌های مکرر، چهره رنگ‌پریده، کبودی مکرر و بدون‌دلیل، خونریزی طولانی از زخم‌های کوچک و بدن درد، است.
نشانه‌های لنفوم مشابه با علائم لوکمیا هستند، اما ممکن است شامل سرفه مزمن، خارش پوست، عرق شبانه، خستگی، تب، درد غده لنفاوی پس از مصرف الکل، بزرگ شدن غدد لنفاوی، کاهش اشتها، شکم درد، جوش یا غدد پوستی و احساس پر شدن یا پف کردن از طحال بزرگ‌شده نیز باشد.
آزمایش مغز استخوان و پیوند
آزمایش مغز استخوان برای بررسی وضعیت و شمارش سلول‌های خونی قرمز، سفید و پلاکت‌های خون در مغز استخوان استفاده می‌شود، گاهی با آزمایش خون، وضعیت سرطانی بودن یا نبودن سلول‌های خونی مشخص نمی‌شود، لذا آزمایش مغز استخوان انجام می‌شود، این آزمایش به انتخاب روش درمان و روند درمان کمک می‌کند و مرحله و میزان پیشرفت سرطان را مشخص می‌کند.
همچنین، آزمایش مغز استخوان برای پیوند مغز استخوان (BMT) نیز انجام می‌شود، مغز استخوان دارای سلول‌های بنیادی است که سازنده سلول‌های خونی می‌توانند با پیوند به بیمار سرطانی جایگزین سلول‌های ناسالم شوند، مغز استخوان سالم از شخص اهداکننده نمونه‌برداری و بررسی می‌شود.
بیشتر مغز استخوان جامد است و بخش مایعی نیز دارد، در آسپیراسیون، با سوزن از بخش مایع مغز استخوان نمونه گرفته می‌شود و در بیوپسی از بخش جامد؛ این نمونه‌ها بیشتر از پشت لگن خاصره برداشت می‌شوند، گاهی نمونه مغز استخوان از جناغ سینه یا کشاله ران و در کودکان و نوزادان کم سن، از استخوان زیر زانو گرفته می‌شود، پس از تأیید سلامت مغز استخوان فرد اهدا کننده، توانایی آن برای ساخت سلول‌های خونی جدید و سازگاری آن با خون فرد بیمار، عمل پیوند انجام می‌شود.
طول عمر بیماران مبتلا به سرطان مغز استخوان
طول عمر بیماران مبتلا به سرطان مغز استخوان از فرد به فرد متفاوت است و به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل تشخیص به موقع سرطان و آغاز روند درمان، پاسخ و واکنش بدن بیمار به روند درمان، سن و میزان مقاومت فرد از نظر بدنی و روحی روانی، نوع سرطان و میزان پیشروی آن است.
درمان قطعی سرطان خون
سخت‌ترین نوع سرطان مغز استخوان، میلوما نام دارد که درصد کمی از آن جان سالم به در می‌برند، طول عمر بیشتر بیماران میلوما تا پنج سال است، به صورت کلی درصد زنده ماندن برای سرطان مغز استخوان در مرحله ابتدایی ۷۲ درصد و در مرحله متاستاز حدود ۴۹ درصد است.
لوسمی دارای انواع مختلفی است و بعضی انواع آن قابل درمان هستند و جای خوشحالی است که ۹۰ درصد کودکان مبتلا به لوسمی حاد درمان شده‌اند؛ در واقع میزان مرگ‌ومیر کودکان لوسمی هر سال پایین‌تر می‌آید، سرطان لنفوما هوچکین نیز به خوبی قابل درمان است، البته باید به موقع تشخیص داده و درمان آن پیگیری شود.