زیان ناشی از تحریم های نفتی تاکنون بارها روند صادرات نفت ایران را مختل کرده است. اما آیا تحریم با نظامی سازی و افزایش اقدامات متعدد هزینه زا به جهت دور زدن آن خنثی خواهد شد؟

به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصادسرآمد، حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران، در نشست رئیس جمهوری با فرماندهان قرارگاه خاتم الانبیا عنوان کرد که در شرایط تحریمی، نفت کش های ایران مورد حملات متعددی قرار می گیرند و تاکنون تلاش های بسیاری برای دفع تهدیدها صورت گرفته است.

بنا بر گفته سلامی به جهت مواجهه با مشکلات ناشی از تحریم صادرات نفت و زدن نفت کش های حامل نفت ایران، بارها مقابله به مثل انجام شده تا موانع پشت سر گذاشته شود.

 

وی همچنین امن ترین خطوط کشتیرانی را متعلق به کشتی هایی دانست که پرچم ایران روی آن نصب شده باشد.

 

گفته های سلامی در رابطه با برخوردهای امنیتی و نظامی با صادرات نفت ایران، حائز اهمیت است. زدن نفت کش های ایران در شرایط تحریمی، امری است که بارها از آن صحبت به میان آورده شده و تاکنون به جهت مقابله با تحریم های بین المللی، اقدامات نظامی فراوانی صورت گرفته است.
 
سهم یک نهمی ایران از ناوگان تاریک

 

چندی پیش تانکر ترکرز، آماری از نفت‎کش های حامل نفت ایران ارائه کرد که بسیاری از آن ها با نام و پرچم ایران انجام نمی شود. آنچه به عنوان ناوگان نفت کش سایه نفت ایران عنوان می شود، به نفت کش هایی اختصاص دارد که صادرات نفت ایران را با روش های مختلف، به جهت دور زدن تحریم انجام می دهند. این اصطلاح عمدتا به مجموعه ای از کشتی های نفت کش اطلاق می شود که مکان خود را پنهان می کنند تا امکان حمل و نقل محموله های تحریمی نفت و مشتقات آن را فراهم کنند.

 

آن طور که تانکر ترکرز گزارش داده، یک سوم از ناوگان تاریک توسط وزارت خزانه داری آمریکا در لیست سیاه قرار گرفته و یک سوم از کسانی که در لیست سیاه قرار گرفته اند، دارای پرچم ایران هستند.

 

از میان آمار هشت تجارت مخفی نفتی، یک میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه نفت در روز به صادرات نفت ایران به چین، امارات و سوریه اختصاص دارد. این تنها آمار صادراتی است که با پرچم ایران انجام شده است.

 

بر اساس این داده ها، ارسال نفت ایران از طریق ناوگان تاریک و با خاموش کردن فرستنده ها انجام می شود تا شناسایی نشوند. این تنها یکی از هزینه هایی است که تحریم نفتی برای ایران به دنبال داشته است.

 

صادرات نفت از طریق نفت کش هایی صورت می گیرد که اغلب کهنه هستند و بیمه نمی شوند. حال اگر حادثه ای متوجه این نفت کش ها شود، هیچ کس پاسخ گو نخواهد بود. از سوی دیگر، یکی از مهم ترین پیامدهای این رویه، تبدیل شدن صادرات نفت ایران به موضوعی نظامی است.

افزایش هزینه های تحریم نفتی

 

بدل شدن رویه صادرات نفت ایران به موضوعی غیراقتصادی ارتباط مستقیم با تحریم ها دارد. تحریم ها و اقدامات مسئولان به جهت دور زدن آن ها مشکلات فراوانی به بار آورده است. از تخفیف های گسترده به مشتریان به جهت فروش نفت تا مشکلات حمل و نقل آن مانند زدن نفت کش های ایران، همه از مشکلاتی است که صادرات ایران در شرایط تحریمی با آن روبه رو است.

 

تخفیف های نفتی شاید بیشترین هزینه تحریم باشد. آن طور که مسئولان ادعا می کنند، به دنبال فروش نفت ایران مجبور به ارائه تخفیف های گسترده هستند تا خریداران بتوانند ریسک خرید نفت از کشوری تحریمی را متحمل شوند. چنین اتفاقی منجر شده که نفت ایران با قیمتی پایین تر از نرخ واقعی به فروش برسد و ضرر زیادی به کشور وارد شده است.

 

مشکل دیگر در همین زمینه، بحث بازپرداخت مطالبات است. چین به عنوان بزرگ ترین خریدار نفت ایران، عمدتا به جای ارز به ایران کالا بازمی گرداند. موضوع تحریم ها باعث شده که پرداخت ارزی به حساب های ایران با مشکلات متعددی مواجه شود و در همین زمینه، خریداران نفتی با سواستفاده از شرایط، به جای پرداخت ارزی مطالبات خود، روی به تهاتر می آورند.

 

از سوی دیگر، موضوع صادرات نفت ایران، مقاصد نفتی، قیمت، تخفیف و میزان صادرات آن، موضوعاتی محرمانه است که اجازه انتشار عمومی به آنها داده نمی شود. تمامی این ها مشخصا ناشی از تحریم های نفتی، ترس از زدن نفت کش ها و تهدید خریداران نفتی ایران است که خود به هزینه های فراوانی به دنبال دارد.در چنین شرایطی که هزینه های ناشی از تحریم بسیار بالا بوده و ضرر و زیان زیادی به کشور وارد شده است، امکان برداشتن تحریم ها باید در اولویت مسئولان باشد. اگر مسئولان با از سرگیری مذاکره، قدمی به جهت برداشتن تحریم ها بردارند، شاید با شفافیت بیشتر، افزایش مقاصد نفتی و کاهش تخفیف ها، اوضاع صادرات نفت ایران کمی بهبود پیدا کند.

کالایی اقتصادی یا نظامی؟

 

غیرشفاف بودن شیوه حمل و نقل نفت تا مقاصد نفتی ازجمله مشکلاتی است که صادرات نفت را به موضوعی غیراقتصادی تبدیل کرده است. تا جایی که فرمانده نظامی از مشکلات حمل و نقل آن سخن به میان می آورد.این در حالی است که باید توجه داشت که نفت کالایی اقتصادی است و متولی آن وزارت نفت است. این بدان معناست که هر تصمیمی در رابطه با استخراج، پالایش، پخش و صادرات آن، از وزارت نفت می گذرد. اقتصاد ایران نیز اقتصادی وابسته به نفت است. یعنی اساسا مهم ترین رکن آن و مهم ترین درآمد کشور از محل صادرات نفت است.

 

در چنین شرایطی که گذار به اقتصاد غیرنفتی رخ نداده و همچنان نفت حرف اول را در اقتصاد کشور می زند، منطقا نفت را باید کالایی اقتصادی دانست. حال مهم ترین منبع درآمد کشور که بخش بزرگی از اقتصاد کشور را شکل داده، بدل به موضوعی نظامی و امنیتی شده است و صحبت از آن نیز موضوعی حساس به شمار می آید.

 

نظامی دانستن نفت، از جهات مختلفی هزینه ها را افزایش می دهد و آن را از کالایی اقتصادی خارج می کند. یکی از مهم ترین دلایل افزایش بعد امنیتی این موضوع نیز مشکل تحریم است. مسئولان در شرایط تحریمی، حساسیت نسبت به موضوع صادرات نفت را دوچندان کرده اند. تا جایی که از نبردهای دریایی بر سر نفت سخن به میان آورده می شود.

 

از این رو به نظر می رسد خارج شدن نفت از موضوعی نظامی و سیاسی، امری ضروری محسوب می شود. شاید اولین گام در این زمینه، کاهش تحریم ها باشد تا بخش بزرگی از هزینه ها مانند تخفیف های نفتی برداشته شود. تنها در چنین شرایطی است که می توان در قدم های بعدی به سمت حل مشکلات زیرساختی و گذار به اقتصادی غیرنفتی گام برداشت.