به گزارش خبرنگار مهر، در مراسم رونمایی از کتاب صنایع دستی استان اصفهان به روایت اسناد، که شامگاه شنبه در دفتر انتشارات سازمان فرهنگی و اجتماعی شهرداری اصفهان برگزار شد، تأکید ویژه‌ای بر نقش اسناد در پژوهش‌های تاریخ هنر و صنایع دستی شد. این کتاب به قلم سمیه بختیاری، پژوهشگر و نویسنده، توسط مرکز اصفهان شناسی و خانه ملل شهرداری اصفهان به‌عنوان منبعی ارزشمند برای پژوهشگران، هنرمندان و علاقه‌مندان به تاریخ هنر صنایع دستی ارائه شده است.
نگاهی به محتوا و مسیر تدوین کتاب
سمیه بختیاری در این مراسم ضمن توضیح فرایند تدوین کتاب گفت: این پروژه از سال ۱۳۹۶ آغاز شد و شامل دو جلد است؛ جلد اول به اسناد دوره قاجار و رضاشاه و جلد دوم به دوران محمدرضا شاه می‌پردازد. منابع این کتاب، عمدتاً از سازمان اسناد ملی و مجلس شورای اسلامی استخراج شده و پرونده‌های متنوعی با بیش از ۶۰۰ صفحه اسناد بررسی شده‌اند.
وی افزود: فهرست‌نویسی این اسناد متفاوت از استانداردهای متداول است، زیرا بسیاری از اسناد با پرونده‌های غیرمرتبط همچون پرونده‌های شخصیت‌هایی مانند مهدوی پیوند داشت. در برخی موارد، از یک پرونده ۷ تا ۸ سند استخراج شد. این کتاب به‌عنوان منبعی برای پژوهشگران تاریخ هنر، صنایع دستی و بازاریابی هنری بسیار مفید است.
این پژوهشگر به اهمیت منابع دست اول اشاره کرد و گفت: این کتاب که به نوعی تاریخ شفاهی صنایع دستی اصفهان را نیز پوشش می‌دهد، ابزار ارزشمندی برای پژوهشگران است، هرچند دیر منتشر شد، اما حالا در بهترین زمان ممکن در اختیار جامعه علمی و هنری قرار دارد.
صنایع دستی، روایتگر فرهنگ اجتماعی و هنری
سهیلا ترابی فارسانی، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد نجف‌آباد نیز در این مراسم به جنبه‌های علمی و تاریخی این اثر پرداخت و گفت: در این کتاب ۱۵ هزار برگ سند بررسی شده و بر اساس این اسناد، صنایع دستی متنوعی مانند کلیک‌بافی، جاجیم‌بافی، زری‌بافی و نساجی معرفی شده‌اند. این اسناد نه‌تنها بازتابی از هنر و مهارت هنرمندان ایرانی هستند، بلکه نمایانگر تعاملات فرهنگی ایران با سایر کشورها در نمایشگاه‌های مختلف بین‌المللی‌اند.
وی به اهمیت نگاه جامعه‌شناختی در تاریخ‌نگاری جدید اشاره کرد و افزود: برخلاف تاریخ سنتی که عمدتاً بر زندگی حکام و سیاست‌مداران تمرکز داشت، تاریخ جدید به ساختارهای اجتماعی، فرهنگ عامه و دغدغه‌های جامعه می‌پردازد. کتاب حاضر نیز با رویکردی میان‌رشته‌ای، مولفه‌هایی همچون روانشناسی اجتماعی، اقتصاد و فرهنگ را مدنظر قرار داده و تاریخ هنر را با جامعه پیوند داده است.
نقش تاریخ شفاهی در احیای صنایع دستی
یکی از نکات مهم مطرح‌شده در این مراسم، تأکید بر تاریخ شفاهی صنایع دستی به‌عنوان پلی میان گذشته و حال بود. ترابی در این‌باره گفت: کتاب حاضر نه‌تنها اسناد مربوط به کارگاه‌ها و نمایشگاه‌های هنری را ثبت کرده، بلکه روایتگر داستان زندگی هنرمندان و ارتباط بین هنر دیروز و امروز است. این ویژگی، کتاب را به ابزاری برای احیای سنت‌ها و الهام‌بخشی به نسل‌های جدید تبدیل کرده است.
وی افزود: نویسندگان این کتاب با توجه به مکتب آنال و روش‌های تاریخ‌نگاری مدرن، توانسته‌اند از منابع میان‌رشته‌ای استفاده کنند و هنرمندان امروز را به میراث فرهنگی گذشته متصل کنند. این کتاب همچنین قابلیت توسعه و تألیف مستقل هر یک از هنرهای معرفی‌شده را داراست.