به گزارش ستاد خبری سی‌ودومین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، این دوره از هفته کتاب با شعار «خواندن برای همدلی» از روز چهارشنبه (۲۳ آبان ۱۴۰۳) آغاز شد. این رویداد مانند سال‌های گذشته با برنامه‌های متنوع مانند برگزاری نشست‌های تخصصی و نمایشگاه‌های کتاب، در سراسر کشور پیگیری می‌شود. می‌توان گفت هفته کتاب، یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی حوزه نشر و کتاب است. خون تازه‌ای که در هفته کتاب به کالبد بی‌جان فرهنگ کشور تزریق می‌شود، مانند روزهای نمایشگاه کتاب برای دوستداران کتاب شیرین و دلچسب است. نویسندگان، شاعران، مترجمان و ناشران هم خواسته یا ناخواسته با آثار و تالیفات خود در این رویداد حضور دارند و بعضاً با حضور فعال خود تنور آن را گرم می‌کنند.
هفته کتاب فرصت مناسبی است تا پای صحبت و دغدغه نویسندگان و شاعران بنشینیم. به همین بهانه گپ و گفت کوتاهی با تعدادی از نویسندگان داشتیم و درخصوص اهمیت برگزاری این رویداد صحبت کردیم.
آبادانی یک کشور در گرو افزایش مطالعه کتاب است
احمد یوسف‌زاده یکی از رزمندگان دفاع مقدس است که خاطرات زیادی از آن روزها دارد. او با نگارش کتاب «آن بیست و سه نفر» از خاطرات اسارت خود و دوستانش در اردوگاه‌های عراق می‌گوید. «شاید پیش از اذان صبح» و «اردوگاه اطفال» از دیگر آثار این نویسنده هستند.
وی هفته کتاب را فرصت مناسبی برای معرفی فعالیت‌های حوزه کتاب عنوان کرد و گفت: هفته کتاب به تنهایی در کتابخوان شدن مردم تاثیری ندارد، اما می‌تواند فرصت خوبی برای معرفی فعالیت‌های حوزه کتاب در طول سال و برنامه‌های آینده باشد.
یوسف زاده با اشاره به اینکه فضای مجازی اصلی‌ترین مانع کتابخوان شدن کودکان و نوجوانان است، ادامه داد: «قیمت کتاب، کتاب‌های ضعیف و عدم فعالیت‌های لازم در مدارس» از مواردی هستند که باعث تضعیف کتابخوانی می‌شوند. البته نمی‌توان از تاثیر منفی فضای مجازی غافل بود. این روزها مردم ساعاتی را که می‌توانند با کتاب پر کنند، در فضای مجازی می‌گذرانند. باید به این نکته مهم توجه داشته باشیم که یک ملت کتابخوان و آگاه بهتر می‌توانند برای ساختن کشورشان کنار هم قرار بگیرند و آن کشور را به آبادانی هدایت کنند.
سارا عرفانی از جمله نویسندگان جوان و نام‌آشنای کشورمان است که ترجیح می‌دهد او را با عنوان نویسنده دینی بشناسند. «پنجشنبه فیروزه‌ای» یکی از آثار اوست که سال ۹۴ موفق به دریافت جایزه شهید غنی‌پور شد. او یکی از الزامات نویسندگی را دوری از کلیشه‌ها عنوان کرد و گفت: باید از کلیشه‌ها فاصله بگیریم و در مسائل هویتی و اجتماعی طرحی نو در اندازیم.
وی با اشاره به نقش هفته کتاب در ترویج فرهنگ کتابخوانی ادامه داد: این هفته می‌تواند فرصتی برای نهادهای مرتبط با کتاب باشد، تا برنامه‌های بیشتری برای ترویج کتاب و کتابخوانی طراحی کنند. توجه به کتاب و کتابخوانی باید به‌گونه‌ای باشد که مردم را به سمت خواندن سوق دهد، اما متأسفانه این تلاش‌ها کافی نیست.
عرفانی همچنین با بیان اینکه لازم است رسانه‌ها به‌خصوص تلویزیون برنامه‌های بیشتری در این زمینه داشته باشند، گفت: حتی تبلیغ کتاب‌های خوب در قالب برنامه‌های جذاب می‌تواند تأثیرگذار باشد. طرح‌هایی مانند قراردادن کتاب در مترو و اتوبوس‌ها هم خوب است به شرطی که مشمول تغییرات مدیریتی نشوند.
این نویسنده همچنین به امکانات جدید مانند کتاب‌های صوتی و الکترونیکی اشاره کرد و افزود: هرچند این امکانات وجود دارد، اما نیاز است که کتاب‌های خوب بیشتر معرفی شوند و جذابیت آن‌ها برای مخاطب افزایش یابد. ما در ایران سریال‌ها و فیلم‌های کمی داریم که از روی کتاب اقتباس شده‌ا‌ند. کتاب‌های خیلی خوبی داریم که می‌توانیم با فیلمسازی به مردم معرفی کنیم.
نویسنده «پنجشنبه فیروزه‌ای» ادامه داد: کتاب‌های خوب همیشه مخاطب خود را پیدا می‌کنند. گاهی اوقات برخی از کتاب‌ها فاقد جذابیت لازم هستند و این مسئله بر عدم تمایل مخاطب تأثیر می‌گذارد. باید به این نکته توجه کنیم که جذابیت یک اثر عیب نیست. نویسندگان باید تلاش کنند تا تکنیک‌های نوشتاری خود را ارتقا دهند و در عین حال به جذابیت آثارشان توجه داشته باشند.
عرفانی در پایان تاکید کرد: کتاب می‌تواند به همبستگی ملی کمک کند. نویسندگان باید توانایی داشته باشند که با آثار خود، مخاطب را تحت تأثیر قرار دهند. ما باید از کلیشه‌ها فاصله بگیریم و در مسائل هویتی و اجتماعی طرحی نو در اندازیم.
فضای مجازی توجه افراد به کتاب را کاهش داده است
مرضیه نفری یکی دیگر از گفت‌وگو شوندگان بود. «شاید عشق باشد شاید عادت»، «شب‌های بی ستاره» و «جامانده از پسر» از جمله آثار این نویسنده هستند. نفری بزرگترها را مانع اصلی کتابخوان شدن کودکان عنوان کرد و گفت: امروز بزرگترها مانع اصلی برای کتابخوان شدن کودکان هستند در حالی که بزرگترها باید الگوی خوبی برای کودکان باشند.
وی با اشاره به اهمیت هفته کتاب ادامه داد: هفته کتاب می‌تواند بهانه خوبی برای حضور مدارس و مراکز فرهنگی در کتابخانه‌ها باشد. این بازدیدها به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا از نزدیک با کتابخانه‌ها آشنا شوند.
نفری با اشاره به ۲۳ سال فعالیتش در کتابخانه‌های عمومی گفت: من از نزدیک شاهد بودم که بسیاری از بچه‌ها از وجود کتابخانه‌های نزدیک محل زندگی خود بی‌خبر هستند. وقتی از خدمات کتابخانه برای آن‌ها حرف می‌زنیم از اینکه می‌توانند از این امکانات استفاده کنند متعجب می‌شوند.
این نویسنده ادامه داد: هفته کتاب فرصتی است تا کتابخانه‌ها بهتر معرفی شوند و فرهنگ کتابخوانی گسترش یابد. اما این فعالیت‌ها نباید محدود به یک هفته در سال باشد. مدارس باید به طور منظم دانش‌آموزان را به کتابخانه بیاورند.
نویسنده داستان‌های کوتاه «شاید عشق باشد، شاید عادت» اشاره کرد: در صورتی که معلمان فعال باشند و هر هفته دانش‌آموزان را به کتابخانه بیاورند، بچه‌ها می‌توانند از امکانات کتابخانه استفاده کنند و یاد بگیرند که فقط به کتاب‌های درسی تکیه نکنند. هفته کتاب می‌تواند به معرفی بیشتر کتاب و کتابخوانی کمک کند، اما باید این تلاش‌ها در طول سال ادامه یابد.
وی در مورد شرایط کتابخوانی در کشور گفت: شرایط برای کتابخوانی در کشور ما فراهم است. در شهرهایی مانند قم، تعداد زیادی کتابخانه عمومی وجود دارد. همچنین در سطح ملی سایت‌ها و اپلیکیشن‌های متعددی برای تهیه کتاب داریم. واقعیت این است که باید همتی باشد تا فرهنگ کتابخوانی را تقویت کند. در حال حاضر مهمترین چالش ما در فضای مجازی است که توجه افراد را از کتاب دور کرده است.
نفری با اشاره به اینکه خانواده‌ها نقش کلیدی در ترویج کتابخوانی دارند، گفت: من خانواده‌هایی را دیده‌ام که به همراه فرزندان خود به کتابفروشی می‌روند و زمان را به خواندن اختصاص می‌دهند. امروز بزرگترها مانع اصلی کتابخوان شدن کودکان هستند در حالی که بزرگترها باید الگوی خوبی برای کودکان باشند. اگر ما به عنوان بزرگ‌تر وقت کافی برای خواندن نگذاریم، نمی‌توانیم از کودکان انتظار کتابخوان شدن داشته باشیم.
هفته کتاب تاکیدی برای ترویج کتابخوانی است
نیما اکبرخانی از نویسندگان حوزه مقاومت است که به طور تخصصی در مورد مدافعان حرم می‌نویسد. اکبرخانی در پانزدهمین دوره جایزه ادبی جلال آل‌احمد با کتاب «عزرائیل: کهنه‌سرباز» عنوان اثر شایسته تقدیر را کسب کرد.
وی با اشاره به اهمیت فرهنگ کتابخوانی گفت: ترویج کتاب و کتابخوانی، بهترین و مهمترین کاری است که در برای فرهنگ‌سازی می‌توانیم انجام دهیم. باید برای علاقمند شدن افراد به کتاب از دوران کودکی او را با کتاب آشنا کنیم. آموزش و پرورش نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کند.
نویسنده کتاب «عزرائیل» هفته کتاب را فرصتی برای یادآوری اهمیت کتاب برای مردم عنوان کرد و افزود: برگزاری رویدادهایی مانند هفته کتاب، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و اقداماتی از این قبیل می‌تواند شور و حال کتاب خواندن را بین مردم زنده کند. در واقع مانند یک شارژر برای ترویج فرهنگ کتابخوانی در جامعه عمل می‌کند.
اکبرخانی محتوای کتاب‌ها را بسیار مهم دانست و تاکید کرد: افراد بزرگسال با یکبار مطالعه محتوای مناسب، راه کتابخوان شدن را پیدا می‌کنند و باز هم مایل به مطالعه آثار خوب هستند. گاهی اوقات افراد فکر می‌کنند می‌توانند فضای مجازی را به عنوان جایگزین کتاب در نظر بگیرند اما ویدئوهای ۳۰ ثانیه‌ای و کم عمق به دشواری می‌تواند جایگزین کتاب شود. باید با ارائه کتاب‌های جذاب مردم را به سوی کتاب هدایت کنیم.
فرهنگ خانواده‌ها نقش بسزایی در ترویج کتابخوانی دارد
نیلوفر مالک، نویسنده حوزه کودک و نوجوان است. «سقای تشنه لب»، «شام غریبان»، «مثل یاوران امام حسین (ع)»، «بوی خوش خاله گلاب»، «شکلات تلخ»، «از قبیله‌ى لیلى»، «از تبار سیاوش» و «وقتی آن زن مرد» از جمله آثار او هستند. مالک با اشاره به نقش هفته کتاب در ترویج فرهنگ کتابخوانی در ایران گفت: این هفته می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر جامعه داشته باشد، به شرطی که متولیان و برگزارکنندگان آن برای حضور نویسندگان در کنار کودکان و نوجوانان برنامه‌ریزی کنند.
وی با اشاره به فرهنگ خانواده ها در ترویج کتابخوانی ادامه داد: فرهنگ خانواده‌ها نقش بسزایی در ترویج کتابخوانی دارد. موارد زیادی دیدم که خانواده‌هایی که درآمد متوسطی دارند سعی می‌کنند حتما برای فرزندان خود کتاب بخرند. در حالی که ممکن است برخی از خانواده‌های متمول به خرید کتاب و مطالعه فرزندان خود توجه نکنند.
این نویسنده اضافه کرد: برنامه‌هایی که امکان برخورد نزدیک کودکان و نوجوانان با نویسندگان حوزه کودک و نوجوان را فراهم می‌کند، می‌تواند بسیار مثمر ثمر باشد. این نوع برنامه‌ها می‌تواند باعث تلنگر شود و برای کودکان ونوجوان انگیزه‌بخش باشد. بسیاری از نویسندگان برنامه‌های خوبی برگزار می‌کنند. معمولا کودکان و نوجوانان نسبت به این برنامه‌ها اقبال بیشتری نشان می‌دهند، در حالی که ممکن است بزرگترها دغدغه‌های خاص خود را داشته باشند و کمتر به این موضوعات توجه کنند.
مالک همچنین به راهکارهایی برای ارتقای شرایط کتابخوانی و دسترسی به کتاب در جامعه اشاره کرد و گفت: تجهیز کتابخانه‌ها و ایجاد کتابفروشی‌های سیار می‌تواند از جمله اقدامات خلاقانه‌ای باشد که افراد را به سمت کتابخوانی بیشتر ترغیب کند. این کتابفروشی‌ها باید جذاب و پر زرق و برق باشند تا نظر مخاطب را جلب کنند.
نویسنده کتاب «شکلات تلخ» افزود: نکته بسیار مهم دیگری که وجود دارد، قیمت کتاب است. قیمت مناسب کتاب می‌تواند باعث دسترسی همه اقشار جامعه به کتاب شود.
مالک همچنین پیشنهاد برگزاری نمایشگاه کتاب در مدارس را مطرح کرد و گفت: برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی می‌تواند فرصتی برای ناشران باشد تا کتاب‌های خود را معرفی کنند و به فروش برسانند. البته این نمایشگاه‌ها باید با برنامه‌ریزی دقیق و مناسب برگزار شوند تا همه ناشران بتوانند حضور داشته باشند. در مجموع، این اقدامات می‌تواند به افزایش فرهنگ کتابخوانی در جامعه کمک کند. ما باید تلاش کنیم تا این فرهنگ را تقویت کنیم.
سی‌ودومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «خواندن برای همدلی» از ۲۳ تا سی‌ام آبان‌ماه ۱۴۰۳ برگزار می‌شود.