به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ یکی از مشکلات مهم دانشگاه‌ها در سال‌های اخیر موضوع کمبود اعتبارات مربوط به تغذیه دانشجویی است. دانشگاه‌ها در این سال‌ها به دلیل استمرار تورم و افزایش هزینه‌ها از محل خرید حل خرید مواد اولیه و حقوق و دستمزد نیروی انسانی جهت تهیه غذای دانشجویی، هر سال مبلغ بیشتری نسبت به سال‌های قبل برای غذای دانشجویی اختصاص می‌دهد.
همین موضوع سبب شده که مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در بخشی از یک گزارش کارشناسی به موضوع «تغذیه دانشجویی» بپردازند.
در این گزارش عنوان شده است که حدود ۱۷ درصد از منابع دانشگاه‌ها صرف غذای دانشجویی می‌شود که این عدد در دانشگاه‌های دنیا به طور معمول کم‌تر از ۱۰ درصد است.
بر اساس گزارش صندوق رفاه دانشجویی؛ کل اعتبار در نظر گرفته‌شده در سال ۱۴۰۳ برای تغذیه دانشجویان وزارت علوم و وزارت بهداشت به ترتیب حدود ۶ هزار میلیارد تومان از منابع عمومی دولت در اختیار مؤسسات قرار گرفته و یک هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان نیز از منابع اختصاصی آن‌ها به این محل اختصاص یافته است که در مجموع ۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان برای غذای دانشجو هزینه اختصاص داده شده است.
۱۶۰۰ میلیارد تومان از سهم آموزش، پژوهش و امور فرهنگی دانشگاه‌ها صرف غذای دانشجویی می‌شود
این در حالی است که محاسبات صندوق رفاه دانشجویان نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۳ مبلغ مورد نیاز جهت تأمین هزینه کل تغذیه دانشجویان وزارت علوم و وزارت بهداشت حدود ۹ هزار و ۱۲۰ میلیارد تومان بوده که با کسر اعتبارات در نظر گرفته شده (۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان)، مبلغی در حدود ۱۶۲۰ میلیارد تومان بیش از میزان اعتباراتی که از محل بودجه اختصاصی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی به این امر اختصاص یافته، کسری وجود دارد.
بنابراین مؤسسات باید از منابع در اختیار خود اقدام به پرداخت این هزینه‌ها کنند. این بدین معناست که دانشگاه‌ها و مؤسسات ملزم به تأمین اعتبار باقی‌مانده به هر نحو ممکن هستند. به عبارت دیگر؛ مبلغ باقی‌مانده (۱۶۰۰ میلیارد تومان) از سایر منابعی که صرف آموزش، پژوهش، امور فرهنگی و ... می‌شود، باید تامین شود.
کاهش هزینه‌های غذای دانشجویی با ایجاد آشپزخانه‌های صنعتی
هزینه‌های صرف‌شده برای تهیه غذای دانشجویان بسته به کیفیت آشپزخانه‌هایی که اقدام به تهیه غذا می‌کنند، می‌تواند متفاوت باشد. در تقسیم‌بندی موجود آشپزخانه‌ها در سه سطح سنتی، نیمه صنعتی و صنعتی قرار می‌گیرند.
برآورد صندوق‌های رفاه دانشجویی وزارت علوم و بهداشت نشان می‌دهد که بهره‌وری آشپزخانه‌های صنعتی ۳۰ درصد نسبت به آشپرخانه‌های نیمه صنعتی و ۵۰ درصد نسبت به آشپزخانه‌های صنعتی بیشتر است.
در ارزیابی دیگری نیز مشخص شده است که هزینه تمام‌شده طبخ سه وعده غذا (صبحانه، نهار و شام) برای آشپزخانه‌های صنعتی حدود ۱۲۰ هزار تومان بوده که این هزینه در آشپرخانه‌های تقریباً نیمه صنعتی حدود ۲۲۰ هزار تومان محاسبه شده است.
در آمار ارائه‌شده از سوی صندوق رفاه دانشجویی وزارت علوم ۶ آشپزخانه سنتی و ۳۵۸ آشپرخانه نیمه‌صنعتی در حال فعالیت هستند. بر اساس برآوردها تبدیل کردن این آشپزخانه‌ها به نوع صنعتی (اگرچه هزینه‌ای را تنها برای یک‌بار تحمیل می‌کند) نیازمند ۱۹۲ میلیارد تومان اعتبار است؛ اما این اقدام در بلندمدت می‌تواند منجر به افزایش بهره‌وری و کاهش هدررفت منابع از این محل شود.
دانشگاه‌های خارج از ایران
دریافت غذای با کیفیت، یکی از مشکلاتی که تمام دانشجویان خوابگاهی آن را با گوشت و پوست خود احساس می‌کنند. در حالی که دغدغه تغذیه سالم و استاندارد در جامعه به‌ویژه در فضاهای دانشگاهی بر هیچ کسی پوشیده نیست و اهمیت این موضوع برای دانشجویان خوابگاهی مضاعف است، ارائه یک الگوی تغذیه سالم و هدفمند در دانشگاه‌ها، می‌تواند به سلامت دانشجویان کمک مؤثری کند. الگویی که همه دانشگاه‌ها بتوانند سطح کمی و کیفی غذای دانشجویان دانشگاه خود را بر اساس آن، تنظیم کنند.
تمام دانشجویان، رویاهای محقق نشده فراوانی در طول تحصیل خود دارند که شاید یکی از آن رویاها سلف‌های دانشگاه‌های جهان اول باشد! البته از آن غذاهای خوش آب و رنگ در سلف‌های دانشگاه‌های کشور ما هیچ خبری نیست و تنها مزیتی که برای تغذیه دانشجویان ایرانی در نظر گرفته می‌شود، میوه یا نوشیدنی است که به همراه وعده‌های غذایی به دانشجویان داده می‌شود!
به طور مثال، دانشگاه "کرنل" که از معتبرترین مراکز آموزشی آمریکا به شمار می‌آید، در شهر "ایتاکا" در نیویورک قرار دارد. در این دانشگاه، ۱۰ سالن غذاخوری وجود دارد که گزینه‌های انتخابی زیادی را پیش روی دانشجویان قرار می‌دهد. دانشجویان می‌توانند در این دانشگاه خود نیز به پخت غذا بپردازند. هر بخش تهیه غذا در سلف این دانشگاه جدا است. به عنوان مثال، بخش غذاهای حلال در بخشی مجزا قرار دارد. ۲۲ درصد غذاهای پخته شده در این دانشگاه در منطقه نزدیک دانشگاه تولید می‌شود. "پایداری" یکی دیگر از نکات حائز اهمیت در این دانشگاه است. در این راستا اگر دانشجویان از فنجان‌های چند بار مصرف استفاده کنند، تخفیف می‌گیرند. این اقدام برای فرهنگ‌سازی صرفه جویی در آب و ضایعات ظروف مصرفی است.
دانشگاه ایالتی "کنت" نیز که در شهر "کنت" ایالت "اوهایو" قرار دارد، برای دانشجویان گیاهخوار و یا دانشجویانی که تمایل کمی به خوردن گوشت دارند، برنامه غذایی ویژه‌ای دارد. در این دانشگاه غذاهای گیاهی برای دانشجویان گیاهخوار طبخ می شود. همچنین دانشجویانی که در رژیم غذایی خود از مصرف "گلوتن" منع شده‌اند نیز می‌توانند غذاهای فاقد گلوتن مصرف کنند.
دانشگاه "جرج‌تاون" یک دانشگاه خصوصی است که در شهر واشنگتن قرار دارد. در این دانشگاه تنوع غذایی بالایی وجود دارد و دانشجویان گیاهخوار و خام گیاهخوار نیز می‌توانند به راحتی از غذاهای این دانشگاه استفاده کنند و تنوع غذایی خوبی برای آن‌ها وجود دارد. در این سلف نیز یک قسمت وجود دارد که "غذای خودت را آماده کن" نام گرفته است و دانشجو می‌تواند به تهیه پاستا، پیتزا، ساندویچ و بوریتو و غیره بپردازد.
دانشگاه ایالتی و "مؤسسه پلی تکنیک ویرجینیا " در سال ۲۰۱۶ میلادی در لیست دانشگاه‌هایی قرار گرفت که بهترین برنامه‌های غذایی را دارند. دانشجویان این دانشگاه روزانه می‌توانند منو غذاها را به صورت آنلاین بررسی کنند. در موسسه پلی تکنیک ویرجینیا تلاش می‌شود که پسماندهای غذایی به کمترین میزان ممکن برسد.اغلب میوه‌ها و سبزیجاتی که در این دانشگاه ارائه می‌شود، در زمین کشاورزی ۶ هکتاری این دانشگاه کشت می‌شود. در مراسم‌های گوناگون از قبیل مراسم شکرگزاری نیز تم خاصی در تهیه غذاها رعایت می‌شود.
این دانشگاه‌ها تنها چند مثال از برنامه‌های غذایی دانشگاه‌های برتر دنیا محسوب می‌شوند.
اگرچه مشکلات و متعدد اساسی مانند "فرسوده بودن"، کیفیت پایین وعده‌های غذایی"، "مسمومیت دسته‌جمعی"، "محدود بودن برنامه غذایی" گریبان سلف‌های دانشجویی دانشگاه‌های ایران را در دست گرفته اما مشکلاتی از این دست تاکنون مورد بررسی دقیق قرار نگرفته است. تکرار مشکلات در هر سال تحصیلی می‌تواند گواهی بر این موضوع باشد که مشکلات به صورت ریشه‌ای درمان نمی‌شوند.
طرح‌هایی که به سرانجام نرسید!
حوزه تغذیه در وزارتخانه‌های «علوم، تحقیقات و فناوری» و «بهداشت، درمان و آموزش پزشکی» همواره مورد توجه مسئولان امور دانشجویی این دو وزارتخانه قرار گرفته است. در میان برنامه‌ها و طرح‌هایی که از سوی مسئولان این حوزه مطرح می‌شود، به موضوع فاصله میان «سهم دانشجو» و «قیمت تمام شده» وعده‌های غذایی اشاره شده است. طرح‌هایی با هدف ارائه غذای باکیفیت از سوی مسئولان حوزه تغذیه دانشگاه‌ها مطرح شده؛ اما این طرح‌ها به دلایلی به سرانجام نرسیده است.
طرح پرداخت یارانه غذا، اولین بار توسط هاشم داداش‌پور، رئیس سازمان امور دانشجویان و معاون وزیر علوم طی برگزاری اجلاس روسای دانشگاه‌های در شهریور ماه سال گذشته مطرح شد. مسئولان صندوق رفاه دانشجویی و سازمان امور دانشجویان درنظر داشتند به منظور تهیه غذای دانشجویی طرح پرداخت یارانه را در برخی از دانشگاه‌ها به صورت پایلوت اجرا کنند. اختلاف قیمت تمام شده غذا با سهم دانشجو، دلیل پیشنهاد این طرح بود که به آن جامه عمل پوشانده نشد و دانشگاه‌ها با همان روال قبلی به توزیع وعده‌های غذایی میان دانشجویان پرداختند.
پس از اینکه طرح یارانه تغذیه اجرا نشد، ۲ سناریو جدید به عنوان طرح پیشنهادی برای تغذیه دانشجویان وزارت علوم در کانون توجه قرار گرفت. رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم در دی ماه سال گذشته در گفت‌وگویی با ایسنا اعلام کرد: ۲ الگوی پیشنهادی جدید در ارتباط با تغذیه مدنظر داریم.
گزارش از عرفان عباسی