پریسا ساسانی: سینمای اجتماعی و به تبع آن دقت نظر و کشف و شهود فیلمسازِ متخصص در ساخت آثار اجتماعی همواره با چالش‌های جدی در عرصه مدیریت سینما مواجه بودند که این رودررویی صرفا مختص به دولت خاصی نبوده بلکه فیلمسازان سینمای اجتماعی در دوران فعالیت خود همواره با ممیزی، تقطیع سوژه‌ ازمرحله دریافت مجوز ساخت تا پروانه نمایش مواجه بوده‌اند و صحبت‌های مهدی اسماعیلی کارگردان فیلم اجتماعی «سه جلد» که این روزها با بازی زنده یاد آتیلا پسیانی و باران کوثری در حال اکران است؛ نیز مبیین این مطلب است.

مهدی اسماعیلی، کارگردان جوان که نخستین تجربه فیلمسازی خود را در عرصه سینمای اجتماعی با عوامل کاربلد سینما از جمله محمد آفریده مدیر فرهنگی و تهیه کننده سینما، کمال تبریزی مشاور کارگردان تجربه کرده است؛ در گفتگو با خبرنگار خبرآنلاین، به تغییراتِ ایجاد شده در تعریف سینمای اجتماعی، کار با عوامل کاربلد، حضورمعنوی رخشان بنی اعتماد در این پروژه سینمایی و اکران بی رویه فیلم های کمدی اشاره کرد.

* با توجه به این مطلب که فیلم «سه جلد» در ژانر سینمای اجتماعی ساخته شده، اکران این فیلم در فضای اکران فیلم‌های روز را چطور ارزیابی می کنید؟

فیلم «سه جلد» زمانی ساخته شد که سینمای اجتماعی درایران، اگر نگوییم نفس‌های آخرین را می‌کشید ولی بسیار کم‌رنگ شده بود. و درعین حال بعد از اعتراض‌های پیش آمده در سطح اجتماع، فضای سینمای ایران به کلی عوض شد در نتیجه اکران در سینماهای کشور به فیلم‌های کمدی اختصاص پیدا کرد. در واقع عرصه در اختیار نمایش این دسته از آثار قرار گرفت و فیلم های اجتماعی از رونق افتاد و سینمای اجتماعی به حاشیه رفت. بنابراین از هر لحاظ که حساب کنیم فیلم‌های اجتماعی در گیشه با فیلم‌های کمدی قابل رقابت نیستند. زیرا هر آنچه که برای دیده شدن یک فیلم نیازاست، دراختیار فیلم های کمدی قرارگرفته است و فکر می کنم ذائقه مردم هم در تمام این سال‌ها تغییر کرده و حضور فیلم های اجتماعی در شرایط فعلی فقط برای اصطلاحا جوری جنس است.

* فکر می‌کنید تمهیدی اندیشه می‌شود تا سینما از این رکود بیرون آید؟

من هم امیدوارم که این شرایط تغییر کند. زیرا سینمای اجتماعی که یک دوره طولانی ویترین فرهنگی کشور به شمار می‌آمد و همواره صاحب جایزه و افتحار فرهنگ ایران بوده و باید به دوران اوج خود برگردد.

* در صحبت های خود به تغییر ذائقه مخاطب اشاره کردید. این تغییر ذائقه از طرفی با نوع برنامه ریزی و مدیریت مدیران در دوره‌های مختلف سینمایی شکل می‌گیرد و از سوی دیگرمردم در دو سال گذشته شرایط اجتماعی عجیبی را پشت سر گذاشتند که مدیران در عرصه‌های مختلف از جمله سینما سعی در عادی جلوه دادن امور داشتند و به همین دلیل بود که برای طبیعی جلوه دادن اوضاع فیلم های کمدی به شکل مویرگی اکران شد. فکر می کنید نوع مدیریت‌ها چقدر موثر بوده است؟

قاعدتا خیلی تاثیرگذار است. واقعیت این است که وقتی درباره اتفاق های سه سال اخیر صحبت می کنیم؛ درباره سه سال عادی حر نمی‌زنیم انگار دوران طولانی تری طی شده است و زمانی که مدیریت سینما در دولت سیزدهم روی کارآمد، آنها سینمای اجتماعی و سینماگرانی را که در این نوع سینما فعالیت می کردند باعث دردسر خود می‌دانستند به همین دلیل تصمیم گرفتند سینمای اجتماعی کم رنگ شود و برای عبور از سینمای اجتماعی، اکران فیلم های کمدی را پررنگ ترکردند تا هم گردش اقتصادی سینما افت نکند وهم به نوعی تنور سینما داغ بماند. بنابراین فیلم های کمدی ابزاری برای مدیریت پیشین جهت گذر از آن دوران بود . البته سینما به همه ژانرهای سینمایی احتیاج دارد اما باید متعادل و متناسب برنامه ریزی کرد.

*آیا موفق شدند؟

شاید بتوان گفت که ظاهرا  موفق شدند. اما این موفقیت بخاطر جنس سینما و فرهنگ دوام نخواهد داشت. چون ممکن است تا جاییکه می توانند با آمار، ارقام را بالا ببرند اما مسائل اجتماعی و جریان زنده جامعه که ریشه دار هم هست، مسیر خود را در فرهنگ و سینما باز خواهد کرد .

*برگشت به شرایط مطلوب قاعدتا زمان می برد و این وقفه می تواند آسیب‌رسان باشد.

در عرصه فرهنگی و در بین تمام شاخه های فرهنگی، هنر سینما و به طور خاص سینمای اجتماعی همواره پیشرو و پرچمدار بوده است و توانسته در چند دهه گذشته ویترین افتخار در عرصه بین الملل باشد. در واقع به واسطه حضور در مجامع مختلف فرهنگی و سینمایی توانسته برای سینمای ایران اعتبار کسب کند به همین دلیل سینمای اجتماعی همیشه پرچمدار بوده است. در واقع به نظر من وقتی از سینما حرف می زنیم درحقیقت از سینمای اجتماعی سخن می‌گوییم.

*به عنوان فیلمسازی که فیلم «سه جلد» فیلم اول شما بوده، توانستید در اولین تجربه حرفه‌ای خود با عوامل حرفه‌ای سینما کار کنید و در عین حال تهیه کننده کاربلدی چون محمد آفریده که از مدیران فرهیخته و تهیه کننده خوب سینما است کنار فیلم ایستاد. همچنین با بازیگران خوبی چون زنده یاد آتیلا پسیانی و یا باران کوثری با پشتوانه تجربیات درخشانِ رخشان بنی اعتماد که به عنوان یک فیلمساز اجتماعی و یا کمال تبریزی به عنوان مشاور کارگردان کار کردید. ارزیابی خود را از این همکاری بیان کنید.

از خوش شانسی و خوشبختی من بوده که در کنار آدهم های حرفه‌ای و کسانی که تجربه طولانی در سینمای ایران داشتند؛ تجربه کسب کنم. اما تمایل دارم به حضور آقای آفریده از مدیران خوشنام و تهیه کننده حرفه ای یاد کنم. در دوره‌ای که بخش زیادی از تهیه کننده های سینمای ایران و دفاتر فیلمسازی اشتیاقی به ساخت فیلم های اجتماعی نداشتند. آقای آفریده شجاعانه آمد و فیلم اجتماعی تولید کرد. این حضور برای هر فیلمسازی غنیمت است چون با تهیه کننده‌ای کار می کند که سینما برای آنها در اولویت است. همچنین کارکردن با بازیگرانی چون آتیلا پیسیانی، باران کوثری لذت بخش بود چون به هر حال از جمله بازیگرانی هستند که در دهه های گذشته فیلم های مهمی را در سینمای اجتماعی بازی کردند و نقش مهمی در حفظ و پیشرف این جنس از سینما داشتند. بنابراین وقتی به عنوان یک فیلمساز فیلم اولی در کنار بزرگانی از این دست قرار می گیرم و یا مشاوره های خوبی از آقای کمال تبریزی دریافت می کنم، قطعا در رشد فکر، اندیشه و توسعه فردی و نگاه به سینما خیلی تاثیر است.

* خانم بنی اعتماد به عنوان فیلمساز پر افتخار پرچم دار سینمای اجتماعیی است. او در بحث توجه به موضوع اجتماعی در این فیلم چه دیدگاهی داشته است؟ آیا اساسا موضوع فیلم را با او در میان گذاشید؟

با خانم بنی اعتماد پس از تولید فیلم و هنگام تدوین، چندین جلسه با هم صحبت کردیم و به جرات می‌گویم که نگاه ایشان به سینما و همچنن سینمای اجتماعی شگفت انگیز است و تجربه طولانی، نگاه حرفه ای، عمیق و اندیشه‌ای که دارد به گمانم قابل جایگزینی نیست یا به عبارت بهتر زمان میبرد تا فیملسازی مثل بنی اعتماد در سینمای ایران متولد شود.

* اکران «سه جلد» در سینما چگونه است؟

واقعیت این است که باید تلاش کرد و صبر داشت. آقای حبیب اسماعیلی مدیر محترم پخش فیلم  رسانه فیلمسازان با تلاش  بسیار برای بهتر دیده شدن فیلم فعالیت می‌کند و علی رغم امکانات محدود مردم استقبال خوبی از فیلم می کنند.این فیلم جز آخرین فیلم‌هایی بود که در حوزه سینمای اجتماعی پروانه ساخت گرفت و خب مثل همه صاحبان فیلم برای عرضه این در فیلم جشنواره های خارجی برنامه داشتیم اما با سختگیری‌هایی که نسبت به فیلم های اجتماعی شد نتوانست در دو سه سال قبل مجوز حضور در جشنواره های خارجی را بگیرد و همین باعث شد که وقفه طولانی در پخش این فیلم بیافتد.

* در نهایت مجوز حضور در مجامع بین المللی صادر شد؟

با اعمال محدودیت هایی بله. بینید فیلم هایی مثل« سه جلد» که اساسا تولید کوچک دارند و فیلم های جمع و جوری هستند وقتی درگیر ممیزی می شوند آسیب شدید می‌بینند. اگر حتی چند ثانیه هم از این دسته از فیلم‌ها کم شود به دلیل تایم محدودی که دارند مفهوم را نمی رسانند. در «سه جلد» یک سکانسی است که یسنا میر تهماسب بازی کرده و متاسفانه بخشی از این سکانس حذف شده در حالی که قرار بود این سکانس چندلایگی ایجاد کند و به شخصیت پردازی و معنای فیلم کمک کند.  اما با این ممیزی این سئوال ایجاد شد که چرا این شخصیت در فیلم حذف شده است. وقتی یک فیلم اجتماعی ساخته می شود به این معنا است که قراراست مخاطب یک خط داستانی دنیال کند. بنابراین وقتی یک سکانس مخدوش می‌شود مفهوم کمی گنگ می شود.در واقع مخدوش کردن خط روایی یکی از آسیب های بزرگ در فیلم های اجتماعی است. این در حالی است که می بینم در این چند سال اخیر صحنه های بسیار خشن در سریال‌های شبکه نمایش خانگی وجود دارد که دچار ممیزی نمی شود ولی فیلم‌های اجتماعی همچنان درگیر ممیزی است و این موضوع جای سئوال دارد.

۲۴۳۵۷