جوان آنلاین: در عصری زندگی می‌کنیم که خردسالان حتی زمانی که دهان باز نکرده و حرف‌زدن بلد نیستند، قادر به راه رفتن نیستند و تازه سعی دارند مثل همه افراد بنشینند، اما اگر یک تلفن همراه دست‌شان بدهیم می‌دانند که از طریق لمس صفحه شاید نور و عکسی را مشاهده کنند. بزرگ‌تر که می‌شوند در حالی که هنوز خیلی از موضوعات مهم و حیاتی را نمی‌دانند، اما با دیدن تصاویر تلفن همراه آرام می‌شوند و حتی بهانه می‌گیرند که به سراغ گوشی بروند. این نقطه آغازین ماجراست که بچه‌ها درگیر تلفن‌های همراه شوند و به دنیای فیلم و بازی موبایلی سلام کنند. کودکانی که به اجبار سهمی از اینترنت ماهانه والدین را سهم خود می‌کنند تا آخرین بازی‌های روز دنیا را دریافت کنند و از بقیه رقبا و دوستان خود عقب نباشند. در میهمانی و جمع‌ها، خلوت‌نشین درگیر گوشی هستند و والدین هم از خدا خواسته گوشی را فول شارژ می‌کنند و به او می‌دهند تا کمتر مزاحم صحبت‌های‌شان درباره آخرین قیمت سکه و ارز یا مدل مبل و فرش سایر فامیل شوند. این شده امروز ما کودکانی داریم که وقتی از کتاب حرف می‌زنیم جز کتاب‌های درسی شناخت دیگری ندارند که آن را هم به ضرب و زور والدین و معلمان می‌خوانند. اینکه مشکل کجاست و به چه کسی مربوط می‌شود یک قسمت قضیه است، اما اینکه چرا والدین به‌رغم آگاهی و اطلاعات و نگرانی، مسیر خود را تغییر نمی‌دهند یا تلاشی برای بهترشدن وضعیت نمی‌کنند، موضوع دیگری است.
سجاد اسم‌حسینی فعال حوزه کودک و نوجوان، مدیرمسئول و صاحب امتیاز «کودک پرس» و دبیر مجمع فعالان حوزه کودک و نوجوان است. فردی که فضای مجازی و دنیای جدید رسانه را رقیب کتاب نمی‌داند، بلکه معتقد است همین بستر میتواند باعث شکوفایی کودکان و نوجوانان شود، چنانچه اگر از ابزار‌های فعلی برای تولید محتوا استفاده کنیم، بچه‌ها هم استقبال خواهند کرد.
کتاب، کودک و چالش‌ها
اسم‌حسینی در گفتگو با «جوان» به پنج چالش مهم حوزه کتاب اشاره کرده و اظهار داشت: مهم‌ترین معضل حوزه کتاب بحث هزینه کاغذ و چاپ است که تولید کتاب را دچار سختی کرده است.
به اعتقاد مدیرمسئول و صاحب امتیاز «کودک‌پر‌س» تولید کتاب برای مجموعه‌هایی که پیش‌تر در این حوزه فعال بودند، امروز مقرون به صرفه نیست. چالش دیگر در نگاه این فعال حوزه کودک به محتوای ترجمه بر‌می‌گشت که درباره آن گفت: مشکل ترجمه در کشور ما سبقه طولانی دارد. اگر بخواهیم کودک را زیر ۱۸ سال در نظر بگیریم بچه‌های ۱۲ سال به بالا که نوجوان هستند چالش‌های محتوایی بسیار زیادی دارند، از جمله رمان‌های خارجی یا شخصیت‌های قهرمانی که مربوط به ایران نیستند یا فارغ از سبک زندگی ایرانی اسلامی هستند.
تصویرگری برای کودکان زیر ۱۲ سال چالش دیگری بود که اسم‌حسینی تعداد محدود تصویرگر توانمند را دلیل راکد ماندن این چالش توصیف کرد. به اعتقاد این فعال حوزه کودک موضوع قصه و سناریوی کتاب‌ها هم معضل شده است، چراکه مجموعه خیلی کمی در کشور امروز قصه‌نویسی می‌کنند. وی در توضیح بیشتر بیان کرد: در گذشته افرادی مثل رحماندوست و سرشار و افراد توانمند دیگری در حوزه کودک نگارش می‌کردند، اما در حال حاضر غیر از همین افراد کسی در حوزه تربیت فعال و توانمند در حوزه قصه‌نویسی کودکان مشاهده نمی‌شود.
به اعتقاد وی، یکی از چالش‌های مهم شبکه توزیع مناسب در حوزه کتاب کودک است، چراکه امروز در حوزه کتاب کودک، نه والدین آگاهی خوبی از مراکز تهیه کتاب کودک دارند و نه حتی کتابفروشی‌های پررونقی در حوزه کودک برای مراجعه وجود دارد.
کتاب، کودک و دنیای الکترونیک
مدیر مجمع فعالان حوزه کودک رفتن به سمت کتاب الکترونیک را برای والدین و فرزندان گریزناپذیر دانست و گفت: بچه‌ها به سمت کتاب الکترونیک می‌روند که همین مصرف اینترنت و گرایش به فضای مجازی را برای آنها افزایش می‌دهد و افزون بر این مخاطرات خاص خود را دارد. از آنجا که کتاب‌های کودک باید جنبه تعاملی داشته باشد مثل تعامل والدین با کودک یا مواردی مثل نقاشی‌کشیدن با کودک عملاً کتاب الکترونیک برای کودکان بی‌معنی است و شاید فقط فضای کتاب صوتی برای آنها فعال باشد که خود کتاب‌های صوتی هم نظارت چندانی بر آن صورت نمی‌گیرد در نتیجه پلتفرم‌های صوتی فضای جدا از کتاب و نشر شده است.
کتاب، کودک و سهم والدین
به اعتقاد اسم حسینی این والدین هستند که باعث می‌شوند سبد مصرف کودک به لحاظ کمیت و کیفیت تعیین شود. امروز والدین به دنبال کتابخوانی با بچه‌های خود نیستند، بلکه دنبال آرام‌کردن فضا هستند تا بچه‌ها شیطنت نکنند و اسم آنها بیش فعال نباشد. اگر بچه‌ای بخواهد فعالیتی کند که نیازمند آموزش و تربیت باشد متأسفانه گویی والدین زمان ندارند.
اسم‌حسینی با ابراز تأسف از سبک زندگی والدین امروزی در تربیت کودکان خود گفت: والدین امروزی سعی دارند با پخش انیمیشن و بازی سر فرزند خود را گرم کنند و در نهایت اگر خیلی متعهد باشند شبکه پویا را برای فرزند خود به نمایش می‌گذارند در نتیجه عملاً زمانی را برای کتابخوانی با کودک خود اختصاص نمی‌دهند. همچنین در هدایا، محصولات خرید کتاب از سبد خرید برای بچه‌ها حذف شده است. والدین نه تنها برای بچه‌ها کتاب نمی‌خرند، بلکه در زمینه فرزندداری خودشان هم مطالعه‌ای ندارند. عملاً در این شرایط زنجیره درستی برای مصرف کتاب کودک وجود نخواهد داشت.
وی ادامه داد: تولید تأمین مواد اولیه و توزیع و مصرف در خانواده مشکل دارد و تمام ارکان زنجیره مصرف کتاب کودک دچار مشکل است. دولت هم فقط به دنبال این است که کاری کند یارانه کاغذ و مطبوعات برای کتاب کودک پرداخت کند که عملاً تأثیری روی این زنجیره ندارد و محتوای تولیدی به دست کودک نمی‌رسد، صرفاً آرشیو کتابخانه ملی می‌شود.
کتاب، کودک و متخصصین
دبیر مجمع فعالان حوزه کودک و نوجوان، در مورد کمبود کارشناس، متخصص یا نویسنده و همچنین فقدان دانش در فرآیند تولید و نشر کتاب اضافه کرد: امروز به قدری نظام موضوعات حوزه کتاب کودک در کشور گسترده شده که فقط یکی از آنها هوش مصنوعی است، مواردی مثل بیماری‌های جدید و معضلات بعد از دوران کرونا و بازی‌های تعاملی و سایر موضوعات تکنیکال و... باعث شده تا عملاً متخصصان حوزه کودک، پرداختن نظام‌مند به کتاب کودک را فراموش کرده‌اند.
به اعتقاد وی، وقتی اهمیت حوزه کودک مشخص شود در نتیجه برای تولید محتوای فاخر هم وقت خواهیم گذاشت.
اسم‌حسینی یادآور شد: هستند مجموعه‌های کوچکی که در این حوزه فعال باشند، اما شاید صرفاً ناشر‌های خرد از سر دغدغه کاری انجام دهند مثل انتشارات جمال که در نمایشگاه‌های مختلف شرکت می‌کند، اما همین‌ها هم انگشت شمار هستند.
وی در مورد اینکه آیا تصویرگری در کتاب کودک اهمیت دارد یا خیر به «جوان» گفت: چیزی که ما سال‌هاست به آن نگاه می‌کنیم یک نگاه تزریقی است، در حالی که باید حوزه کتاب کودک را به چشم خریدار نگاه کنیم و منظور از خرید پذیرش است، بدین معنی که تصویرسازی و کاراکتر و داستان و تعاملات موجود باعث شود کودک کتاب را بخرد و والدین را مجبور به استفاده از آن در سبد خرید کند.
کتاب، کودک و فضای مجازی
به اعتقاد مدیرمسئول و صاحب امتیاز «کودک پرس» بچه‌ها به دلیل ویژگی و امتیاز بازی موبایلی خانواده را مجبور به هزینه می‌کنند، ولی، چون کتاب کودک محتوای شاخص و فاخر ندارد و از طریقی رسانه‌ها هم معرفی نمی‌شود بچه‌ها خریدار کتاب نیستند.
دبیر مجمع فعالان حوزه کودک و نوجوان، تلویزیون و فضای مجازی و بازی را رقبای سرسخت کتاب تلقی نکرد و درباره آن گفت: فضای مجازی و موبایل و انیمیشن و سایر پلتفرم‌ها رقیب کتاب نیستند و اتفاقاً فرصتی برای کتابخوانی هستند، اما به شرطی که از ابزار‌های فعلی برای تولید محتوا استفاده کنیم تا بچه‌ها هم استقبال کنند.
کتاب، کودک و سبک زندگی
اسم‌حسینی با اشاره به اینکه ما باید برای ورود کتاب به سبک زندگی بچه‌ها برنامه‌ریزی کنیم، اظهار کرد: در حال حاضر انتشار کتاب‌های جذابی را در حوزه کتاب کودک در سایر کشور‌ها می‌بینیم که این کتاب‌ها تعاملی است، یعنی بچه‌ها نقاشی می‌کشند یا انیمه خلق می‌کنند یا داستان کتاب را عوض می‌کنند، درحالی که انتشار چنین کتاب‌هایی در ایران بسیار کمرنگ است. اسم‌حسینی اتفاقات خلاقانه و نوآورانه را یک نیاز جدی در حوزه کتاب کودک دانست و درباره نقش والدین در گرایش کودک‌شان برای قرار گرفتن در مسیر درست گفت: والدین باید نسبت به اصلاح سبک زندگی کودک خود و بهتر زندگی کردن و آینده خوب احساس نیاز کنند و در گام دوم به موضوعات روز اهمیت دهند. به اعتقاد مدیرمسئول و صاحب امتیاز «کودک پرس» بازگشت به کتاب و کتابخوانی و همچنین اختصاص زمان مناسب به مطالعه از همان دوران کودکی شکل می‌گیرد.
وی با ابراز تأسف از سرانه مطالعه پایین در میان بزرگسالان یادآور شد: امروز بزرگسال ما به کتابخوانی اهمیت نمی‌دهد، در حالی که اگر والدین نسبت به مطالعه و کتاب دغدغه داشته باشند، فرزندشان هم ناخواسته تبعیت خواهد کرد. امکان ندارد والدین کتابخوان باشند و فرزندشان کتاب خوان نشود در نتیجه این والدین هستند که باید کتاب را وارد سبک زندگی کنند تا فرزندشان دیر یا زود کتابخوان شود.
اسم‌حسینی خاطر نشان می‌کند: والدین باید در سبک زندگی در مواجهه با کتاب بازنگری داشته باشند. اگر فعال حوزه کتاب هستند باید از حیث تکلیف و مسئولیت اجتماعی توجه جدی‌تری کنند و در هفته و روز کتابخوانی بهانه داشته باشند تا به کتاب کودک مراجعه و آخرین کتاب‌ها را مطالعه کنند و به ایفای نقش بپردازند.