وزارت جهاد کشاورزی سال ۹۴ طی یک برنامه ۱۰ ساله خوداتکایی ۸ محصول اساسی را در دستور کار قرار داده بود که براین اساس خودکفایی ۷۰ درصدی در تولید دانه های روغنی تا افق ۱۴۰۴ هدفگذاری شده بود، اما به رغم آنکه زمان زیادی تا پایان این برنامه باقی نمانده است، اختلاف معناداری با هدف وزارت جهاد داریم که هریک از کارشناسان صنعت و بخش کشاورزی دلایلی برای تحقق ناکام ماندن این طرح مطرح می کنند.
براساس گزارش های اعلامی طی سال های ۹۴ تا ۱۴۰۰ طرح خودکفایی در صنعت روغن ۱۰ درصد رشد داشت به طوریکه از ۶ درصد سال ۹۴ به ۱۶ درصد در سال ۹۴ رسید، اما متاسفانه عدم حمایت های لازم از این بخش موجب شده که ضریب خوداتکایی به ۷ تا ۱۰ درصد برسد. این در حالی است که در برنامه هفتم خوداتکایی ۴۰ درصدی دانه های روغنی هدف گذاری شده است.
بنابر آمار انجمن روغن نباتی سال گذشته ۲ میلیون تن انواع روغن در کشور تولید شد که امسال پیش بینی می شود این رقم به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزارتن برسد که ۱۵۰ هزارتن روغن معادل ۷ تا ۱۰ درصد نیاز کشور از تولید داخل و ۹۰ درصد مابقی از طریق دانه روغن یا روغن خام وارد می شود.
غلامرضا نوری قزلجه وزیر جهاد کشاورزی در همایش همایش ملی اخلاق در کشاورزی و غذا گفت: بررسی الگوی مصرف روغن نشان می‌دهد میزان مصرف آنها ۱.۵ برابر سند ملی امنیت غذایی بوده و از استاندارد جهانی بیشتر است که این امر‌منجر به خروج ارز از کشور و تحمیل فشار بیشتر بر اقتصاد خانوارها شده است. درحالیکه فرهنگ مصرف بر پایه اخلاق منجر به استفاده درست از مواد غذایی می‌شود.
ظرفیت خوداتکایی ۴۰ درصدی دانه های روغنی در کشور وجود دارد
صدراللّه دولت مدیرعامل اسبق پشتیبانی امور دام گفت: در برنامه ۵ ساله هفتم مکلف شده که به خوداتکایی ۴۰ درصد در دانه های روغنی برسیم که دستیابی و تحقق این امر مستلزم یک سری اقدامات و بودجه ایت که متولیان امر باید پیگیری کنند. اما آنچه مسلم است براساس شرایط جغرافیایی این ظرفیت در کشور وجود دارد.
به گفته او، با توجه به ظرفیت و پتانسیل کشور این امکان وجود دارد که در صورت حمایت از کشت دانه های روغنی، خوداتکایی ۴۰ درصد در برنامه هفتم محقق می شود، برای دستیابی به این امر نیاز است که کشاورزان دانه های روغنی را به عنوان کشت دوم پس از برنج و دیگر محصولات کشت کنند یا فصل کشت را جابه جا کنند که افزایش تولید رخ دهد.
دولت با بیان اینکه برنامه هفتم در قالب برنامه های پروژه محور دنبال می شود، افزود: براساس آمار گمرک سالانه ۵ تا ۵.۵ میلیون تن دانه روغنی و کنجاله سویا بدلیل وابستگی ۹۰ درصدی در تامین روغن مورد نیاز کشور وارد می شود که بیش از ۳ میلیارد دلار ارز برای این میزان دانه های روغنی صرف واردات می شود که رقم بالایی است، از این رو باید تلاش کنیم تا در برنامه هفتم خودکفایی ۴۰ درصد محقق شود تا خروج ارز به حداقل برسد.
مدیرعامل اسبق پشتیبانی امور دام قیمت هرتن دانه های روغنی وارداتی را۵۰۰ دلار اعلام کرد و گفت: با احتساب قیمت امروز دانه های روغنی وارداتی، تحقق خوداتکایی ۴۰ درصدی دانه های روغنی حدود ۱.۲ میلیارد دلار صرفه جویی ارزی به همراه دارد، هرچند تا پایان برنامه ممکن است قیمت ها نوسان داشته باشد.
براساس اعلام انجمن روغن نباتی سرانه مصرف سالانه روغن به ازای هر نفر ۲۳ تا ۲۴ کیلو گرم است که آزادسازی قیمت و حذف یارانه از واردات بر میزان مصرف اثر می گذارد، کمااینکه حذف ارز ترجیحی از واردات تاحدودی سرانه را کاهش داد.
وابستگی ۹۰ درصدی کشور در تامین روغن به آن سوی مرزها
در ادامه عقیلی ایمانی مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران گفت: در برنامه هفتم بر خودکفایی ۹۰ درصدی محصولات اساسی تاکید شده است، اما در حوزه دانه های روغنی به سبب وابستگی ۹۰ درصدی به آن سوی مرزها، خوداتکایی ۴۰ درصدی هدف گذاری شده است.
به گفته او، با وجود آنکه امکان کشت دانه های روغنی در کشور فراهم نیست، از این رو مسئولان در حوزه تولید و کشت باید برنامه مدونی اتخاذ کنند تا هدف برنامه هفتم محقق شود.
ایمانی از افزایش ۲ برابری تولید کلزا خبر داد و گفت: در سال زراعی ۱۴۰۳_۱۴۰۲ از سطح ۱۴۰ هزارهکتار، ۲۸۰ هزارتن کلزا تولید شدکه بنابر برشی که براساس برنامه هفتم به استان ها داده شده، امیدواریم سالانه طبق برنامه و برحسب منابع و اعتبارات تخصیصی، خوداتکایی دانه های روغنی محقق شود.
کارشناس کشاورزی تعیین قیمت تضمینی مناسب برای کلزا، بارندگی‌های بهاره و تامین فراوان نهاده‌های بذر و کود برای کشاورزان را از عوامل موثر بر افزایش تولید کلزا در سال زراعی گذشته اعلام کرد و گفت: امسال کشت ۲۰۰ هزار هکتار کلزا هدفگذاری شده است که از این میزان انتظار می رود حداقل ۲۶۰ تا ۲۷۰ هزارتن محصول تولید شود.
تحقق خوداتکایی ۴۰ درصدی دانه های روغنی در برنامه هفتم می تواند برای اقتصاد کشور دستاوردهایی داشته باشد که انتظار می رود با اتخاذ سیاست های حمایتی و برنامه ریزی مناسب این امر‌تحقق یابد چراکه خوداتکایی نسبی در تولید محصول استراتژیک در ارتقای ضریب امنیت غذایی، کاهش وابستگی به آن سوی مرزها و خروج از کشور تاثیر بسزایی دارد.