به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ از موج‌رسا، فضای مجازی در دنیای امروز به‌عنوان یک ابزار بسیار تاثیرگذار و پرکاربرد عنوان شده است که تأثیرات مختلف و متعددی بر زندگی افراد و جوامع بشری دارد.
استفاده گسترده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی باعث شده که افراد بدون داشتن آگاهی کافی، وارد این فضاها شده و وقت زیادی را در آن‌ها بگذرانند.
شبکه‌های مجازی در حوزه‌های مختلفی مانند ارتباطات اجتماعی، اطلاعات، سرگرمی فعالیت می‌کنند، استفاده از این فضا در حد مجاز و در چهارچوب استاندار مشکلی ندارد، اما گاهی افراد مدت زمان زیادی را در این برنامه‌ها سیر کرده و از قوانین فراتر رفته و زندگی روزمره آن‌ها متأثر از این امر است که سبب بروز مشکلات اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی است.
فضای مجازی شامل بخش مهم زندگی است
امیرحسین شکوری، فعال سواد رسانه در گفتگو خبرنگار موج‌رسا گفت: فضای مجازی بر خلاف نام آن یک فضای حقیقی است که با استفاده از ابزارهایی که در وجود دارد توانسته به بخش مهمی از زندگی انسان‌ها تبدیل شده و در حقیقت زندگی ما جاری شود.
وی با بیان اینکه زندگی امروز دو نگرش به این فضا وجود دارد، افزود: یکی از این نگرش‌ها کل فضای مجازی آسیب شناخته و دیگری به این فضا به جنبه فرصت نگریسته می‌شود.
فعال سواد رسانه تصریح کرد: موضوع مهمی که ما باید به آن دقت و توجه داشته باشیم این است که بتوانیم در میان آسیب‌ها و فرصت‌ها یک تعادلی ایجاد کنیم تا از آسیب‌ها در امان بوده و از فرصت‌ها استفاده کنیم.
وی با اشاره به اینکه فضای مجازی به دلیل آزادی که در آن وجود دارد و می‌توان بسیاری از کارها در آن انجام داد، گفت: این فضا باعث ایجاد یک مجموعه آسیب‌ها در افراد می‌شود.
شکوری خاطرنشان کرد: ما برای آگاهی از اینکه چه زمانی به آستانه آسیب این فضا نزدیک شدیم باید به چند فاکتور توجه کنیم.
فضای مجازی موثر در فرهنگ انسان‌ها
فعال سواد رسانه یادآور شد: فاکتور اول این است که ببینیم فضای مجازی تا چه حدود روی باورهای ما تاثیر گذاشته است و باورها و فرهنگ‌های غلط را به ما منتقل کرده است.
وی با اشاره به اینکه فرهنگ‌ها و اتفاقاتی که سال‌های سال در کشور اتفاق خوبی تلقی می‌شد و اعتقادی بر آن وجود داشت ولی امروزه فضای مجازی باعث شده از آن‌ها فاصله بگیریم، عنوان کرد: در این حالت باید زنگ خطری را در ذهن خودمان داشته باشیم.
شکوری ادامه داد: مورد دیگر این است که این فضا چه مدت از زمان ما را به خود اختصاص می‌دهد.
وی با بیان اینکه در دنیای امروزه هر اندازه که شخص بتواند توجه افراد را به خود جلب کند توانسته است ثروت بیش‌تری را هم برای خود جلب کند، ابراز کرد: فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هم بر اساس همین امر طراحی می‌شوند.
فعال سواد رسانه گفت: در این شرایط مشاهده می‌کنیم تمام توجه ما از دنیای حقیقی اطراف خودمان به این ابزارها و اینترنت محدود شده است و این امر زنگ خطری برای وجود آسیب‌ها است.
وی با تاکید بر اینکه می‌توان گفت فضای مجازی آسیب است، ابراز کرد: در این شرایط این موضوع مطرح است که ما هیچ قانونی برای استفاده از این فضا بر خودمان نداشته باشیم و کاملاً آزاد و رها داخل این فضا جولان بدهیم.
شکوری یادآور شد: بیش‌تر این آسیب‌ها متوجه کودکان، نوجوانان در سن بلوغ و افرادی است که نسبت به مسائل مختلف آگاهی و تحلیل کم‌تری دارند و دچار آسیب در فضای مجازی می‌شوند، است.
وجود روش‌هایی متعدد برای پیشگیری از آسیب‌ها
وی با تاکید بر اینکه نداشتن آگاهی از این فضا سبب بروز اقدامات اشتباه و حوادث ناگوار می‌شود، تصریح کرد: برای مثال طی چند سال پیش بر اثر یک خبر جعلی و عدم شناخت افراد، اقدامات اشتباه یک فرد منجر به قتل یک روحانی شد که سبب از بین رفتن یک خانواده شده و پیامدهای ناگواری برای جامعه بود.
فعال سواد رسانه با اشاره به اینکه روش‌های متعددی برای پیشگیری از این آسیب‌ها وجود دارد، ادامه داد: با وجود این آسیب‌ها می‌توان بیش‌تر فرصت‌های فضای مجازی استفاده کرد.
وی با تاکید بر اینکه باید در مرحله اول که برای استفاده از این فضا قانون در نظر بگیریم، یادآور شد: مجموعه قوانینی که برای استفاده از فضای مجازی وجود دارد قوانین الهی است که خداوند متعال مردهای ما را به چشم پاک و زنان را به حیات دعوت کرده است.
شکوری گفت: همانطور که ما در دنیای واقعی به موضوع فوق اهمیت می‌دهیم در فضای مجازی نیز باید به این امر واقف باشیم.
وی تصریح کرد: اگر خبری بر ما ارسال می‌شود باید به منبع خبر پی برده و منبع را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.
فعال سواد رسانه با بیان اینکه این قوانین الهی که در دنیای واقعی خداوند برای ما وضع کرده است، مطرح کرد: این قوانین باید در فضای مجازی نیز رعایت شود.
وی با اشاره به اینکه علاوه بر قوانین الهی یک مجموعه قوانین انسانی نیز در این زمینه وجود دارد، ادامه داد: این قوانین توسط انسان‌ها وضع شده است که باید آن‌ها را مورد توجه و تاکید قرار بدهیم.
شکوری خاطرنشان کرد: قوانین این است که در استفاده از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی به این امر توجه کنیم که باید ابتدا برای آن زمان در نظر بگیریم و در هر فضا و مکانی از این شبکه‌ها و فضای مجازی استفاده نکنیم.
کودکان در فضای مجازی آسیب‌پذیرتر هستند
وی خاطرنشان کرد: اوریگامی که بدن ما دارد در مواجه با استفاده از این فضا و ابزارها آسیب‌پذیر بوده و در فضاهای مجازی نیز به این امر اشاره شده و این فضاها باید بر اساس طریقه درست مورد استفاده قرار گیرد.
فعال سواد رسانه با بیان اینکه مسئله دیگری که وجود دارد کنترل و محدود کردن کودکان و استفاده اعضای خانواده از این فضاها است، تصریح کرد: دلیل این امر این است که این افراد نسبت به اتفاقات مختلف در فضای مجازی خیلی آسیب‌پذیر هستند.
وی با اشاره به اینکه کودکان به دلیل نداشتن تفکر نقادانه ممکن است بسیاری از مسائل مختلف را باور کنند، عنوان کرد: بهتر است کودکان نسبت به مسائلی که در فضای مجازی می‌بینند آگاهی داده شوند و به تلفن همراه آن‌ها دسترسی داشته باشیم.
شکوری با اشاره به اینکه باید در دسترسی کودکان به فضای مجازی تعامل دوستانه و دو طرفه با آن‌ها داشته باشیم، گفت: تا آنان دچار لغزش و حادثه نشوند و این امر باید کاملاً دوستانه و صمیمانه انجام شود.
وی یادآور شد: اگر کودکان در معرض آسیب این فضا قرار گرفتند به کمک روانشناسان و افراد فعال این عرصه این آسیب‌ها را در اسرع وقت درمان کنیم صدمات را به کم‌ترین حد خود برسانیم.
جمع‌شدن فرصت‌ها و تهدیدها در فضای مجازی
ابوالفضل شاهمرادی، مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: دنیای مجازی یک شمشیر دو لبه است یعنی جمع شدن فرصت‌ها و تهدیدها در کنار هم را شامل می‌شود.
وی با بیان اینکه این فضا می‌تواند این دهکده را به هم پیوسته و مرتبط کرده و مشکلات بشریت را در حوزه‌های مادی و معنوی حل کند، افزود: از طرفی دیگر می‌تواند عامل گسیختگی جامعه شود و در دنیای امروزی آسیب‌ها بیش‌تر از فرصت‌ها خود را نشان داده است.
مدرس دانشگاه تصریح کرد: رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند: اگر رهبر نبودم مدیریت فضای مجازی را بر عهده می‌گرفتم و این امر نشان از مسئولیت سنگین همه ما در این عرصه دارد.
وی با تاکید بر اینکه استفاده از فضای مجازی علیرغم اینکه دارای فرصت‌های فراوانی بوده و باعث سهولت امور خواهد شد، عنوان کرد: در صورت عدم مدیریت صحیح و رها ساختن آن، باعث بروز نتایج ناگوار و آسیب‌های متعدد به‌خصوص برای کودکان و نوجوانان خواهد شد.
شاهمرادی یادآور شد: مهم‌ترین آسیب‌ها در فضای مجازی بر خانواده، جذب شدن به ارزش‌های بیگانه و عدم بلوغ، آسیب‌های جسمانی و روانی، فحشا و سوء استفاده جنسی، از دست دادن هویت اسلامی، ایرانی، عقاید و اندیشه‌های ملل در راستای افکار و اندیشه‌های غربی است.
وی با اشاره به اینکه فضای مجازی با گسترش و سلطه اندیشه غربی در تلاش است تا همه هویت‌های مستقل فرهنگی را از میان بردارد، خاطرنشان کرد: اصولاً هیچ فرهنگ متمایز و متفاوتی با فرهنگ سلطه باقی نماند.
محدودیت زمانی در استفاده از فضای مجازی
مدرس دانشگاه بیان کرد: خانواده‌ها و والدین باید محدودیت زمانی برای استفاده گوشی و تبلت به‌منظور فعالیت در فضای مجازی در نظر بگیرند و سعی کنند هنگام استفاده از دستگاه‌های هوشمند توسط کودکان و نوجوانان در کنار آن‌ها حضور داشته باشند.
وی ادامه داد: همراه و همگام بودن با فرزندان برای فعالیت در فضای مجازی و نظارت بر فعالیت آن‌ها برای کاهش تهدیدات و آسیب‌های فضای مجازی داشته باشند.
شاهمرادی گریزی به وظایف نهادهای آموزشی در این زمینه زد و عنوان کرد: آموزش و پرورش، از طریق کارکردهای خود و افزایش سواد رسانه‌ای، می‌تواند تهدیدات نرم علیه کشور را کاهش داده، موجبات افزایش قدرت نرم را فراهم آورد.
تاثیر فراوان فضای مجازی در زندگی امروزه
محمد‌صادق شیرینی، کارشناس روانشناسی در گفتگو با خبرنگار موج‌رسا گفت: در دهه‌های اخیر با پیشرفت علم، استفاده از اینترنت، فضای مجازی و وجود شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه امروزه بیش‌تر افراد در جامعه از گوشی‌های هوشمند بهره‌مند بوده و در فضای مجازی حضور دارند، افزود: به‌طور کلی می‌توان گفت استفاده مُجاز و با مدت زمانی مشخص از فضای مجازی مشکلی ندارد، به‌طور مثال مشاهده کلیپ‌های آموزشی، کسب اطلاعات مفید و سایر موارد جزو این دسته هستند.
کارشناس روانشناسی یادآور شد: اما در روزگار کنونی استفاده افراد از فضای مجازی به شدت افزایش پیدا کرده و نقش مهمی در زندگی افراد ایفا می‌کنند، حضور بیش از حد افراد در این فضا با مدت زمان‌های طولانی امری مضر تلقی می‌شود.
وی با اشاره بر اینکه حضور طولانی در فضای مجازی می‌تواند تبعات فراوانی داشته باشد، خاطرنشان کرد: این فضا می‌تواند تمام ابعاد زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهد.
شیرینی با تاکید بر اینکه وجود دائم افراد در فضای مجازی سبب دوری افراد خانواده از یکدیگر شده و سرد شدن صمیمیت بین اعضای خانواده را به دنبال دارد، مطرح کرد: چرا که هر کدام از افراد درگیر فضای مجازی بوده و علاقه‌ای به روابط گرم و صمیمی نخواهند داشت.
وی افزود: با وجود این شرایط در خانواده‌ها به مرور زمان سبب ایجاد مشکلات متعدد می‌شود که در برخی موارد می‌تواند منجر به طلاق زوجین شود.
کارشناس روانشناسی گفت: از طرف دیگر با حضور افراد در فضای مجازی، اطلاعات شخصی و خصوصی می‌تواند در دسترس سایر افراد قرار گرفته و این امر سبب افزایش جرایم رایانه‌ای شود، باید بگوییم فضای مجازی هیچگاه امنیت لازم برای نگهداری اطلاعات، عکس‌ها را ندارند.
فضای مجازی سبب نارضایتی از زندگی می‌شود
وی با اشاره به اینکه سرگرمی بیش از حد با فضای مجازی افراد را معتاد به اینترنت می‌کند، ابراز کرد: استفاده از این شبکه‌ها در گذر زمان افسردگی را به همراه دارد.
شیرینی عنوان کرد: وابستگی به فضای مجازی باعث شده تا افراد نتوانند زمان آزاد در روز داشته باشند و وضعیت زندگی از حالت عادی خارج شده در نتیجه افراد از اجتماع فاصله گرفته و به سمت افسردگی کشیده می‌شوند.
وی با بیان اینکه وجود بلاگرها در فضاهایی مانند اینستاگرام سبب ایجاد شرایط غیر واقعی شده، ادامه داد: وجود چنین شرایطی باعث می‌شود افراد زندگی واقعی خود را با زندگی غیر واقعی این افراد مقایسه کرده در نتیجه سبب ایجاد نارضایتی از شرایط شده و در نتیجه افسردگی و گوشه‌گیری را به دنبال خواهد داشت یا سطح توقعات زوجین از یکدیگر افزایش پیدا می‌کند.
فضای مجازی در دنیای امروز به‌عنوان یک ابزار بسیار تاثیرگذار و پرکاربرد عنوان شده است که اگر در استفاده از آن افراط شود بر همه ابعاد زندگی انسان‌ها تاثیر منفی می‌گذارد و تبعات جبران‌ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
∎