الهه جعفرزاده: مطالعات اپیدمیولوژیک ارتباطی را بین سطوح مختلف آلودگی هوا و پیامدهای سلامتی مختلف از جمله مرگ و میر، تشدید آسم، برونشیت مزمن، عفونت‌های دستگاه تنفسی، بیماری ایسکمیک قلبی و سکته نشان می‌دهد. از بین آلاینده‌های هوا، «مازوت» یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین مواردی است که علاوه بر آسیب‌های زیست‌محیطی، سلامت انسان‌ها و جوامع شهری را نیز به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد و از کیفیت آن می‌کاهد.
کارشناسان آلودگی هوا، در این زمینه به طور جدی به سوزاندن مازوت اشاره می‌کنند؛ که آن را به‌عنوان یک نفت‌کوره با کیفیت پایین در نیروگاه‌ها و سایر کارخانه‌ها، به ویژه زمانی که کمبود گاز طبیعی در نیمه دوم سال رخ می‌دهد، می‌سوزانند.
مازوت چیست؟
نفت خام استخراج‌شده از زمین حاوی ترکیبات مختلفی است که باید با روش‌های خاصی پالایش شود. در مراحل پالایش نفت خام به روش تقطیر، ترکیباتی به نام «نفت‌کوره» از برج تقطیر خارج می‌شوند. مازوت یکی از انواع نفت‌کوره به‌شمار می‌رود که علاوه‌بر کیفیت بسیار نامطلوب، ویسکوزیته‌ی بسیار زیادی هم دارد.
احساس سوزش در بینی و گلو، مشکلات تنفسی، درد قفسه سینه، افزایش احتمال بیماری‌های قلبی و قرمزی چشم، از جمله عوارض هستند قرار گرفتن در معرض گوگرد هستند.
کاربرد مازوت
امروزه مازوت برای مصارف خانگی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از جمله موارد استفاده از مازوت می‌توان به گرم‌کردن خانه‌ها و کامیون‌های سوخت‌رسان، برای روشن شدن کوره‌ها، تولید بخار برای مصارف صنعتی و تولید انرژی الکتریکی اشاره کرد.
چرا مازوت؟
مازوت که یک نفت‌کوره سنگین و کم‌کیفیت است، بیشتر در نیروگاه‌های تولید و کاربردهای مشابه استفاده می‌شود. مازوت علاوه‌بر داشتن گرمای سوختن بسیار زیاد، قیمت ارزانی دارد و همین موضوع باعث می‌شود تا به‌عنوان سوخت مناسب در نیروگاه‌های حرارتی و دیگ‌های بخار و سوخت کشتی‌ها استفاده شود.
مشکلات تنفسی و حملات قلبی؛ ارمغان مازوت‌سوزی
اگر در معرض مواد شیمیایی خطرناک مانند نفت‌کوره (مازوت) هستید، عوامل مختلفی عوارض و شدت آن را تعیین می‌کند. این عوامل شامل دوز (مقدار)، مدت زمان (چه مدت)، روشی که در معرض آن قرار می‌گیرید (تنفس، خوردن، آشامیدن یا پوست) و ویژگی‌های فردی شما مانند سن، جنسیت، وضعیت تغذیه‌ای، خصوصیات خانوادگی، سبک زندگی و وضعیت سلامتی هستند.
خطرات مازوت ناشی از ترکیباتی است که حین سوختن آزاد می‌کند. سوختن مازوت منجر به انتشار گاز سمی دی‌اکسید گوگرد (SO۲) می‌شود که مقادیر زیاد آن سلامت انسان را به طور جدی تهدید می‌کند. مقدار استاندارد دی‌اکسید گوگرد موجود در هوا ۱۰ppb است و چنانچه هوایی که تنفس می‌کنیم، حاوی مقادیر بیشتری از SO۲ باشد، مشکلات متعددی را تجربه خواهیم کرد. احساس سوزش در بینی و گلو، مشکلات تنفسی، درد قفسه سینه و افزایش احتمال بیماری‌های قلبی و قرمزی چشم، از جمله علائمی هستند که در صورت قرار گرفتن در معرض غلظت اندک دی‌اکسیدگوگرد با آنها مواجه خواهیم شد.
نفت‌کوره حاوی مواد مختلفی است که از نظر سمیت متفاوت هستند. بهتر است از تنفس بخارهای ناشی از این ماده خودداری کنید و تماس پوستی را با آن حداقل برسانید. قرار گرفتن کوتاه‌مدت در معرض مازوت ممکن است باعث سردرد، حالت تهوع و سرگیجه شود.
از آنجا که سوختن مازوت موجب تشکیل سولفات‌ها و نیترات‌ها به صورت آئروسل می‌شود، با تشدید آلودگی هوا و قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض این آلاینده‌های ناشی از مازوت‌سوزی، خطر حملات قلبی و مشکلات تنفسی از جمله آسم برای انسان افزایش می‌یابد.
هم‌چنین انتشار بوی بد در هوا در اثر مازوت‌سوزی، به‌معنای افزایش میزان SO۲ به بیش از ۵۰۰ppb است. در چنین شرایطی، غلظت این گاز در سطح کشنده قرار دارد و خطری بسیار جدی برای سلامت انسان به همراه خواهد داشت.
عوارض زیست‌محیطی سوزاندن مازوت
مازوت علاوه بر تأثیر مستقیم روی سلامتی انسان، بر محیط‌زیست نیز اثرات مخربی دارد. یکی از تأثیرات مهم ورود مازوت به محیط‌زیست، بروز پدیده‌ی «باران اسیدی» است. در واقع آلودگی‌های ناشی از سوزاندن مازوت، موجب ایجاد باران اسیدی می‌شود و اکوسیستم‌های زمین را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در همین راستا، حل‌شدن فلزات سنگین در خاک مهم‌ترین پیامد باران اسیدی به‌شمار می‌رود و پدیده‌ی فرسایش خاک را به‌دنبال دارد. این پدیده موجب می‌شود تا خاک قدرت خود را برای حفظ ریشه درختان و گیاهان از دست بدهد. در این شرایط، پوشش گیاهی از بین خواهد رفت و احتمال بروز سیل افزایش خواهد یافت.
همانطور که اشاره شد، نفت‌کوره یا مازوت متشکل از ترکیبات شیمیایی مختلفی است که بعضی از آنها هنگام سوختن وارد هوا می‌شوند. نشت این مواد شیمیایی، خاک یا آب‌های سطحی از جمله نهرها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها یا اقیانوس‌ها را آلوده می‌کند. این مواد پس از ورود به آب‌های سطحی یا نشت از مخازن، به آرامی حرکت می‌کنند و از طریق خاک به آب‌های زیرزمینی می‌رسند و این منابع را هم کثیف و آلوده می‌کنند.
مواد شیمیایی وقتی که تبخیر می‌شوند ممکن است با واکنش‌های مختلف در هوا تجزیه شوند؛ زیرا نور خورشید، فتواکسیداسیون یا سایر مواد شیمیایی در هوا روی آنها تاثیر می‌گذارد. این ترکیبات ممکن است در خاک یا آب توسط ارگانیسم‌ها (باکتری‌ها و قارچ‌ها) تجزیه شوند یا بدون تجزیه تا یک‌سال در محیط باقی بمانند.
هم‌چنین بخوانید:
مازوت را فراموش کنید؛ متهم جدید آلودگی هوای تهران را بشناسید!
افزایش پنج برابری گوگرد در هوای تهران/ « گازوئیلی که استفاده می‌کنند کمتر از مازوت نیست»
منابع: wisconsin ، pkw.energy
۴۷۲۳۲
∎