یک ماه پیش بود که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی میزان فروش فیلم‌ها و سینماهای کشور در نیمۀ اول سال 1403 را اعلام کرد. بر اساس اعلام این نهاد فروش فیلم‌ها و سینماهای کشور 912 میلیارد و 550 میلیون تومان بوده است و از این بین 16 میلیون و 197 هزار و 975 نفر هم به دیدن فیلم‌های اکران شده در سینماها رفتند. اعداد ارائه شده از سوی وزارت ارشاد تنها شامل فروش فیلم‌ها نمی‌شود بلکه ذائقۀ مخاطبان و همچنین نمایی کلی از وضعیت سینما را نیز تا حد زیادی مشخص می‌کند.

کمدی‌ها در صدر فیلم‌های پر مخاطب

مهدی نوروز:‌ فرقی نمی کند در دهۀ 60 باشیم یا دهۀ 1400، در 4 دهۀ گذشته فیلم‌های کمدی همواره بیشترین مخاطب را برای سینماهای ایران به همراه داشته‌اند. امسال نیز در میان فیلم‌های اکران شده، «تگزاس 3» با 76 هزار و 140 سانس و فروش بیش از 234 میلیارد و 921 میلیون تومان در جایگاه اول قرار گرفته و پس از آن «تمساح خونی» با 55 هزار و 870 سانس و فروش بیش از 146 میلیارد و 714 میلیون تومان جایگاه دوم را به دست آورده است و البته پس از این دو فیلم کمدی، فیلم غیرکمدی «مست عشق» قرار دارد که با 46 هزار و 685 سانس و فروش بیش از 120 میلیارد و 126 میلیون تومان سوم شده است.

رویایی که تکرار نشد

به گزارش خبرگزاری سینا، باز هم فرقی نمی‌کند که در دهۀ 60 باشیم یا 1400 زیرا در هیچ دوره‌ای پس از آن تاریخ، سینما دیگر از لحاظ مخاطب رکورد سال‌های پایانی دهۀ 60 را نزد. مطابق آماری که سال گذشته در ایسنا منتشر شد، بالاترین میزان مخاطب برای سینما مربوط به سال 1369 بوده است. در این سال 81 میلیون و 700 هزار قطعه بلیط سینما فروخته شد. بنابراین بی راه نیست اگر درخشان‌ترین دورۀ سینما را از لحاظ مخاطب بین 1366 تا 1369 قلمداد کنیم. این دوره حتی در دهۀ هفتاد و با وجود فضای نسبتاً بازتر و فیلم‌های متنوع‌تر هم تکرار نشد و در دو دهۀ پس از آن نیز فروش سینما افتان و خیزان در رویای رسیدن به عدد رویایی سال 1369 بود اما هرگز نتوانست آن را تکرار کند. بر پایۀ همین آمار، از سال 1375 میزان تعداد تماشاگران سینما در طول یک سال به زیر 50 میلیون نفر سقوط کرده است، این سقوط آزاد در سال 1380 به 22 میلیون نفر رسیده، سال 1392 حتی به 9 میلیون نفر نیز رسیده است و پس از آن مجدد روندی افزایشی داشته و در دو سال منتهی به 1399 بین 28 تا 26 میلیون نفر نوسان داشته است.

از بلیط 12 تومانی تا بلیط 80 هزارتومانی

احتمالاً با مرور سطرهای بالا انگشت اتهام شما به سمت متهم همیشگی یعنی تورم نشانه برود. بی راه هم نیست. البته قبلش بیاید یک حساب سرانگشتی از قیمت بلیط سینما داشته باشیم. در دهۀ 60 قیمت بلیط سینما چیزی بین 7 تا 14 تومان بوده است. در همین زمان و مطابق جداول، حقوق یک کارمند حدود 2280 تومان و نرخ تورم نیز 27.7 درصد بوده است^. در شرایط فعلی و حداقل دستمزد 9 میلیون تومانی و قیمت بلیط 80 هزارتومانی هنوز هم سینما به یک درصد هزینه خانوار نمی رسد. اما وقتی آن را کنار سایر شرایط محدود کنندۀ اقتصادی خانوار قراردهیم، متوجه خواهیم شد که کمتر خانواده‌ای حاضر خواهد شد هر ماه نفری 80 هزارتومان برای سینما خرج کند.

بیشتر بخوانید:

رکود تورمی اعداد در بازار نشر و کتاب/ جدول کتاب منتشر شده

در کنار این موضوع باید رشد سریع پلتفرم‌ها را هم در نظر گرفت که این مورد تنها مختص ایران نیست و در بسیاری از کشورهای توسعه یافته نیز کم اقبالی به سینما را به همراه داشته است. اما متهم اصلی‌تر غول بی شاخ و دم و البته نامرئی به نام همه‌گیری بود که به سرعت تمام پیکرۀ اقتصاد را تسخیر و ناتوان کرد. در ایران همه‌گیری کرونا باعث شد سالن‌های سینما به مدت دو سال بسته شوند و آمار مخاطبان هنوز هم با لرزش شدید به روزهای پیش از کرونا نزدیک می‌شود به نحوی که در سال 1399 میزان تماشاگران سینما به زیر 7 میلیون نفر سقوط کرد و تا سال 1402 نیز نتوانست از 10 میلیون نفر فراتر برود. وضعیتی که حتی جنگ و موشک‌باران دهۀ 60 نیز نتوانسته بود ایجاد کند.

آرزویی که رویا می‌شود

حرکت افتان و خیزان سینمای ایران برای رکورد شکنی مخاطب دهۀ 60 یا دست کم سقوط آرام از آن رکورد در شرایطی بوده که در این مدت جمعیت ایران از 49 میلیون نفر در سال 1365 به آستانۀ 86 میلیون نفر در سال 1403 رسیده است. البته سالن‌های سینما در این مدت همپای جمعیت رشد نکرده‌اند و همواره در مورد کمبود سالن سینما نوشته شده است.

اکنون وضعیت چگونه است؟ برابر با آمار ارائه شده، پر فروش‌ترین فیلم سه سال اخیر «فسیل» با 7487352 بیننده است و در سال 1403 نیز فیلم «تگزاس 3» با 4423539 قرار داشته است. به عبارتی پر فروش‌ترین فیلم سال 1403 تنها یک میلیون و 400 هزار بلیط بیشتر از پر فروش‌ترین فیلم سال 1366 یعنی اجاره‌نشین‌ها فروخته است.

اما آیا سینما باز هم می‌تواند رکورد بزند؟ پاسخ بله به این سؤال بسیار خیال پردازانه به نظر می‌رسد. اگر در اواسط دهۀ 80 یا حتی میانۀ دهه 90 بودیم، شاید می‌شد با کمی خوشبینی محتاطانه گفت که سینما به روزهای رکورد خود نزدیک خواهد شد. اما اکنون و در کنار بحران‌های روز افزون اقتصادی، نبود سالن‌های کافی، رشد پلتفرم‌های آنلاین و هزار و یک مشکل گفتنی و ناگفتنی دیگر به نظر می‌رسد که رسیدن به اوج فروش یکی دو دهۀ قبل نیز یک رویا باشد چه آنکه بخواهد رکورد 81 میلیونی دهۀ 60 شکسته شود.