به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ا یبنا) در قم، حجت‌الاسلام فروغی رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی قم در برنامه رونمایی از کتاب «بعرض عالی می‌رساند» که با حضور محققان و پژوهشگران تاریخ در سالن حضرت خدیجه کتابخانه حرم حضرت معصومه برگزار شد، گفت: مرکز اسناد انقلاب اسلامی حدود ۴۰ هزار ساعت مصاحبه انجام داده است و حدود ۳۰۰ جلد کتاب تاریخ شفاهی در طول سال‌ها کرده منتشر است.
وی تعداد منشورات مرکز اسناد تا کنون را ۱۲۵۲ عنوان ذکر کرد و گفت: که «بعرض عالی می‌رساند» نود و دومین جلد از منشورات سندی این مرکز است. در دو سال اخیر تاریخ شفاهی هنر قم یکی از فعالیت‌های جدی مرکز اسناد بوده که دو جلد در رشته نویسندگی و شعر و خوشنویسی به زودی منتشر خواهد شد.
فروغی درباره کتاب «بعرض عالی می‌رساند» ابراز داشت: این کتاب حاصل اعتماد و راهنمایی آقای جعفریان و تلاش مستمر و طولانی خانم کوشکی است و مرکز اسناد انقلاب اسلامی وظیفه خود می داند که نسبت به انتشار اسناد مربوط به قم، حوزه و روحانیت اهتمام داشته باشد.
در ادامه حجت‌الاسلام جعفریان گزارشی از روند دستیابی به اسناد این کتاب ارائه داد و گفت: این اسناد از طریق آقای محمد گلبن در اختیار من قرار گرفت. گلبن (۱۳۱۴ ۱۳۹۲) مردی روستازاده از نواحی اردستان از روستای کهیاد یا کهیاز که با اتکا به استعداد خود، خیلی زود توانست خود را به عنوان یک پژوهشگر حوزه ادبیات و تاریخ در تهران تثبیت کند. در فضیلت مرحوم گلبن همین بس که به رغم آنکه ۳۶ سال تمام در شرکت میتسوبیشی کار کرد، آنی از کارهای تألیفی و نگارشی خود دست نکشید و اگر امروز کسی نداند که شغل رسمی او چه بوده، فکر می‌کند که او همه‌اش مشغول تحقیق و تتبع علمی بوده است.
وی ادامه داد: گلبن در سال‌های بیماری که ناتوان شده بود، اسناد و نشریات فراوان خود را به دو کتابخانه عرضه کرد. مطبوعات وی به کتابخانه آستان قدس رفت که امیدوارم فهرست شده باشد و سپس اسکن، و در اختیار عموم باشد. کتاب‌های او و بخش اندکی از مطبوعات وی، به کتابخانه مجلس منتقل شد که همان وقت، تصمیم بر این شد که در کتابخانه شماره ۲ یا همان سنای سابق بماند.
جعفریان افزود: دوستی ما از سال‌ها قبل از آن بود و همین دوستی بود که سبب شد تا اسنادی که امروز شاهد انتشار آنها در دو مجلد هستیم، به آستانه قم عرضه شود. مجموعه خریداری شد و در کتابخانه قرار داده شد. بعدها اسکن شد و توسط خانم کوشکی در طول بیش از ده سال به مرور پیاده‌سازی، تدوین و منتشر شد.
این استاد تاریخ در بخش دیگری از سخنرانی خود با اشاره به هدف تاریخ که «گزارش ما وقع» و «نقل حوادث و رویداها» است، افزود: بدون در اختیار داشتن «گزارش ما وقع» کاری نمی‌شود کرد. کسی بهترین و درست ترین تحلیل را می کند که بیشترین معلومات را نسبت به وقایع دارد. بدین ترتیب می شود گفت، جمع آوری و انتشار اسناد و مدارک و به عبارتی گزارش ما وقع با تفسیر و تحلیل دقیق آنها، در پروژه‌هایی که مورخان بر می دارند، امری ممکن و در بهبود کار تاریخ نویسی مهم است. اینکه شما، دهها هزار سند اقتصادی یا مثلاً در خصوص چگونگی زمین‌داری داشته باشید، آنها را تصحیح و منتشر کنید، و سپس بر اساس آنها، و در چارچوب توان و کشش آنها برای دادن خروجی تحلیلی، دست به تحلیل بزنید، دو اقدام مکمل است.
فرشته کوشکی محقق و پژوهشگر این اثر سومین سخنران جلسه بود. او با اشاره به مراحل کار بر روی این اسناد گفت: این اسناد با چند قلم انجام شده بود و برخی خط ها بسیار بدخط و آشفته و در برخی صفحات بدون نقطه بود به همین دلیل هیچ‌کس حاضر به همکاری با من نبود. در مرحله اول پیاده سازی را خودم انجام دادم در مرحله مقابله نیز خودم این کار را انجام دادم و حتی‌المقدور تلاش خود را برای برطرف کردن ابهامات به کار بستم. این اسناد ۱۵۰۰ فریم بود که در مرحله آخر به هر نامه یک شماره داده شد که به بیش از ۵ هزار نامه رسید که برای مطابقت اسناد هم کار را ساده می کرد. تعدادی دفترچه ملحقات از جمله اشعار و خلاصه نویسی از کتاب های مختلف بود که این کتاب آمد.
وی افزود: اطلاعات زیاد و مفیدی در این اسناد وجود دارد از زیست اجتماعی و مسائل سیاسی، ادبیات، مشاغل، مکان ها و راه ها، تکه کلام ها، مسائل فرهنگی، روزنامه های آن زمان، تغذیه‌ها و کشت‌های مربوط به قم و همچنین لیست عتیقه‌جاتی که توسط پوپ تهیه شده است و صدها اطلاعات دیگر در این اسناد وجود دارد. در نهایت باید به اسناد مربوط به حوزه و روحانیت باید اشاره کرد. این اسناد در طول ده سال گاهی روزی ده یا دوازده ساعت از من وقت گرفته است.
سید محسن محسنی به اهمال و بی توجهی به سند در ایران اشاره کرده و گفت: ما ایرانی‌ها از بی‌مبالات‌ترین مردم در نگهداری اسناد تاریخی بودیم. شاهد آن در دوره معاصر و در قم اسناد مدارس قم از جمله حکیم نظامی، دین و دانش و امیرکبیر و اسناد شهرداری و فرمانداری است. سوال مهمی اینجا مطرح است که اساساً چرا اسناد حرم مطهر باید در دست آقای گلبن باشد؟»
محسنی با اشاره به دشواری‌های سندپژوهی، سعی و تلاش طولانی خانم کوشکی را مغتنم دانسته و ضرورت ارج‌گذاری این تلاش ها را یادآور شد.
وی درباره اطلاعات ارزشمندی که در این کتاب وجود دارد به مشاغل و القاب رایج در قم اشاره کرده و این کتاب را منبع خوبی برای پژوهش های تاریخی معرفی کرد.
∎