جوان آنلاین: یکی از مباحث مهم در اقتصاد دنیا بحث صادرات غیر نفتی و محصولات کشاورزی است. در ایران هم با توجه به شرایط اقلیمی مناسب، تولید انواع محصولات کشاورزی با کیفیت بسیار بالایی انجام می‌شود. در این میان زعفران و زرشک خراسانات جایگاه ویژه‌ای در کل دنیا دارند، به طوری‌که ایران به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران و زرشک جهان شناخته شده است. با این حال در بحث صادرات، زعفران و زرشک هم مثل دیگر محصولات با چالش‌هایی مواجه هستند.
بر اساس آمار‌های موجود حدود ۹۸ درصد زرشک جهان در استان خراسان جنوبی تولید می‌شود. انحصار کامل تولید این محصول برای ایران زمینه ایجاد یک بازار صادراتی کامل را فراهم کرده است. بر اساس اعلام کمیسیون توسعه تجارت خانه صنعت، معدن و تجارت از کل میزان زرشک صادراتی کشور در سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۴۲۰ هزار و ۱۲۱ کیلوگرم زرشک بی‌دانه به ارزش ۴۲۳ هزار و ۶۶۱ دلار به ۲۳ کشور صادر و ۱۶۶ هزار و ۱۰۴ کیلوگرم زرشک دانه‌دار به ارزش ۱۷۵ هزار و ۵۱۲ دلار به ۱۹ کشور صادر شد ه که با در نظر گرفتن خریداران مشترک در دو بخش، صادرات زرشک به ۲۸ کشور انجام شده است. این آمار‌ها نشان می‌دهند با آنکه مصرف بالای تولید زرشک نسبت به تقاضای داخلی منجر به رونق صادرات آن شده است، اما میزان بسیار بالای مازاد زرشک که به مصرف داخلی نرسیده و صادر هم نشده است تبدیل به ضایعات می‌شود. هر چند از میزان ضایعات زرشک آمار دقیقی موجود نیست، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان زرشک ضایعاتی سهم بالایی از کل تولید زرشک در کشور دارد.
صادرات زرشک، سخت و غیرممکن
«داشتن بارمیکروبی و رفع تعهد ارزی از موانع مهم صادرات زرشک در خراسان جنوبی است.» این‌ها بخشی از حرف‌های رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بیرجند است که می‌گوید: «موانع رشد صادرات محصول مزیت‌دار زرشک خراسان جنوبی به عوامل متعددی بستگی دارد که یک مورد آن بارمیکروبی بالا در این محصول است، چراکه به صورت علمی خشک کردن و تمیز کردن این محصول انجام نمی‌گیرد.» احسان بی‌کی با تأکید بر اینکه بیش از ۸۰ درصد زرشک تولیدی این استان در کارگاه‌های زرشک پاکنی خشک و نگهداری می‌شود که نظارت درستی بر آن وجود ندارد، ادامه می‌دهد: «متأسفانه بعد از چیدن زرشک، این محصول مزیت‌دار در بارگاه یا کارگاه بهداشتی خشک و پاک نمی‌شود که این موضوع باعث افزایش بار میکروبی آن می‌شود.»
وی با بیان اینکه در گذشته قرار داشتن کارگاه‌های زرشک پاک کنی در زیرمجموعه مشکل مهمی را ایجاد کرده بود، تصریح می‌کند: «در حال حاضر اتحادیه مستقلی برای زرشک، زعفران و عناب وجود دارد که با این اتفاق امید است آموزش‌هایی جدی برای تولید، خشک کردن و نگهداری زرشک به اعضا داده شود تا از بار میکروبی محصول بکاهد. حدود هزار تن و کمتر از هزار تن زرشک خراسان جنوبی به کشورهایی، چون کشور‌های حاشیه خلیج فارس، روسیه، ترکیه، عراق و.. صادر می‌شود که در برابر ۲۶ هزار تن تولید زرشک استان میزان قابل توجهی نیست.» بی‌کی با تأکید بر اینکه صادرات زرشک به اروپا در عمل بسیار سخت و غیرممکن شده است، می‌گوید: «علت آن نیز استاندارد‌های سختگیرانه‌ای است که اروپا برای واردات محصولات کشاورزی و خوراکی دارد در حالی که زرشک ما همانطور که بیان شد بار میکروبی بالایی دارد.»
رفع تعهد ارزی مانع مهم دیگر
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بیرجند با اشاره به اینکه مانع دیگر سر راه صادرات زرشک خراسان جنوبی موضوع تعهد ارزی است، می‌گوید: «صادرکنندگان زرشک معمولاً وارداتی ندارند که بتوانند به درستی رفع تعهد ارزی داشته باشند و این موضوع موجب سرخوردگی آنان می‌شود.» وی گریزی به شرکت‌های دانش بنیان می‌زند و تصریح می‌کند: «دستگاه‌های دان کردن زرشک، خشک کردن، بسته‌بندی و ... از سوی شرکت‌های دانش بنیان اختراع و به بازار عرضه شده و با ورود این دستگاه‌ها و ماشین آلات و کاهش بار میکروبی امید است بتوان زرشک با کیفیت و عاری از بار میکروبی عرضه کرد.»
بی‌کی با بیان اینکه ایجاد گمرک تخصصی زرشک نیز از موضوعات بسیار مهم است، یادآور می‌شود: «نگهداری و حفظ، دپو، قرنطینه و... زرشک در گمرک قواعد خاص خود را دارد و بار‌ها مشاهده شده است به دلیل نگهداری طولانی مدت زرشک در گمرک، کیفیت محصول پایین آمده و کشور هدف صادراتی محصول را برگشت یا امحا کرده است. باید این موضوع را بسیار جدی بگیریم تا زحمت کشاورز ما با کیفیت به کشور‌های هدف صادراتی برسد.» به گفته رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بیرجند، یک عامل مهم که می‌تواند به گسترش صادرات زرشک منجر شود حمایت از صنایع تبدیلی و تکمیلی زرشک با ایجاد خط اعتباری ویژه این صنایع است که می‌توان با دادن اعتبارات کم بهره با بازپرداخت طولانی مدت این حمایت صورت گیرد.