به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ سید اسماعیل موسوی، مدیر پژوهشی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی و مطالعات مدیریت آموزش عالی وزارت علوم، با اشاره به برنامه‌ریزی برای ارتقای جایگاه پژوهشی در سطح بین‌المللی اظهار کرد: مقاله، سند اختراع و محصولات فناورانه از خروجی‌های اصلی فعالیت‌های پژوهشی محسوب می‌شوند. خوشبختانه در بخش مقالات طی سال‌های اخیر همواره رتبه خوبی کسب کرده‌ایم و در حال حاضر در رتبه ۱۶ جهانی قرار داریم. در سند برنامه هفتم توسعه، رسیدن به رتبه ۱۴ تولید علم هدف‌گذاری شده است.

وی در خصوص موانع موجود برای کسب رتبه بهتر بیان کرد: همان‌طور که اشاره شد، در زمینه مقالات وضعیت خوبی داریم، اما در تبدیل مقاله به سند اختراع با مشکلاتی مواجهیم؛ از جمله این موانع می‌توان به هزینه بالای ثبت اختراع و عدم آشنایی کافی دانشگاه‌ها با فرآیند ثبت اشاره کرد.

نیروی انسانی مولفه مهم ارتقاء

مدیر پژوهشی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی همچنین بیان کرد: در بخش پژوهش، ما نیازمند نیروی انسانی هستیم. اساتید، اعضای هیئت علمی و دانشجویان دکتری و پسادکتری سه گروه اصلی در انجام پژوهش‌ها هستند که باید از نظر مالی تأمین شوند. باید در نظر داشت دانشجوی دکتری یا پسادکتری که با مشکلات مالی برای تأمین هزینه‌های زندگی مواجه است، نمی‌تواند تمرکز کافی برای فعالیت‌های پژوهشی داشته باشد و نمی‌توان از او انتظار داشت که تمام وقت خود را صرف پژوهش کند.

موسوی ادامه داد: دانشگاه‌های معتبر جهان به دانشجویان دکتری و پسادکتری خود حقوق مناسبی پرداخت می‌کنند و اصولاً تحصیل در این مقاطع معادل اشتغال به کار تلقی می‌شود. طبق قانون، دانشجویان دکتری در ایران نباید شاغل باشند، اما در واقعیت برای تأمین هزینه‌های زندگی نیازمند شغل هستند. بنابراین باید با افزایش پذیرش دانشجویان پسادکتری و افزایش زمان حمایت‌های مالی، بستر مناسب برای پژوهش فراهم شود.

وی افزود: در حال حاضر مدت زمان حمایت از دانشجویان پسادکتری یک سال است، در حالی که انجام یک فعالیت پژوهشی به ۲ تا ۳ سال زمان نیاز دارد.

موسوی درباره سایر موانع پژوهشی گفت: عدم تعریف صحیح مسئله نیز یکی از مشکلات است. برای تعریف مسئله باید سرمایه‌گذاری کرد؛ در صورتی که این مرحله با دقت کافی انجام نشود، در ادامه کار با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهیم شد.

ارتباط صنعت و پژوهش

مدیر پژوهشی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی همچنین به عدم ارتباط مؤثر بین صنعت و پژوهش‌های دانشگاهی اشاره کرد و اظهار داشت: یکی از دلایلی که پژوهش‌های ما عمدتاً به نتایج کاربردی نمی‌رسند و در دانشگاه باقی می‌مانند، عدم بهره‌مندی صنایع از این پژوهش‌هاست. با وجود تلاش‌های فراوان برای ایجاد ارتباط بین دانشگاه و صنعت، هنوز صنایع به طور کامل از این همکاری‌ها بهره‌مند نشده‌اند. البته در قانون جهش تولید دانش‌بنیان، راهکارهای مالیاتی برای صنایع و دانشگاه‌ها در نظر گرفته شده، اما نیازمند مشوق‌هایی برای حل مشکلات به‌صورت دوجانبه هستیم.

موسوی در پاسخ به سوالی درباره اهمیت رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در سطح بین‌المللی گفت: این سوال مطرح است که آیا قرار گرفتن در رتبه‌های بین‌المللی اهمیت دارد؟ پاسخ این است که بسته به اهداف هر دانشگاه، می‌توان راهکارهای متفاوتی طراحی کرد. اگر دانشگاهی به دنبال جذب دانشجویان بین‌المللی باشد، قطعاً رتبه‌بندی برای آن اهمیت خواهد داشت. این امر به جذب دانشجویان خارجی و اجرای پروژه‌های مشترک بین‌المللی کمک می‌کند. با این حال، ابتدا باید مأموریت دانشگاه به‌وضوح مشخص شود و سپس در همان راستا برنامه‌ریزی کرد.

اهمیت رتبه‌بندی بین‌المللی 

وی تصریح کرد: در فضای کنونی، بسیاری از دانشگاه‌های معتبر جهان در حال خروج از نظام رتبه‌بندی هستند؛ چرا که این رتبه‌بندی‌ها بر اساس معیارهایی چون تعداد دانشجویان و اساتید بین‌المللی و پژوهش‌های مشترک است که تحقق آن‌ها به دلیل مشکلات موجود در سطح بین‌المللی دشوارتر شده است.

از آنجا که برخی از دانشگاه های داخل کشور نسبت به سایر دانشگاه ها بنا به دلایلی از لحاظ کیفیت آموزشی و یا تعداد مقالات علمی ارائه شده از سطح علمی بالاتری برخوردار بوده، ممکن است در فهرست رتبه بندی دانشگاه های داخلی و خارجی قرار بگیرند و رتبه متفاوتی را کسب نمایند. نظام های رتبه بندی مختلف معیارهای متنوعی را برای ارزیابی دانشگاه ها به کار می برند به همین دلیل جایگاه دانشگاه های ایران ممکن است در این نظام ها با یکدیگر متفاوت باشد.

رتبه بندی داخلی دانشگاه های ایران

برای رتبه بندی داخلی دانشگاه های ایران، مراکز داخلی در سال 1403 از طریق جمع آوری داده های شفاف و قابل اندازه گیری دانشگاه های دولتی و آزاد بر اساس تعداد مقالات داخلی، ژورنال های داخل کشور و نیز تعداد مقالات بین المللی ISI منتشر شده از سوی پژوهشگران دانشگاه های ایرانی، رتبه بندی داخلی دانشگاه های برتر کشور را اعلام نمودند که برای مشاهده بخشی از نتایج این مراکز می توانید به جدول زیر مراجعه نمایید.

گزارش از عرفان عباسی