به گزارش ایرنا؛ اصلاح الگوی کشت یکی از برنامه‌های راهبردی دولت در بخش کشاورزی است که در کنار الزامات، مشوق‌ها و تامین به موقع منابع اعتباری، همکاری کشاورزان و البته تشویق آنها را می‌طلبد.

از آنجا که کشاورزی از بخش‌های مهم اقتصادی است که سهم بالایی در اشتغالزایی و تامین امنیت ‌غذایی دارد و از طرفی شهرستان ملایر در کنار بسیاری از شهرها و استان‌های کشور با مشکل کم‌آبی و خشکسالی مواجه است، به طور قطع اصلاح الگوی کشت راهکار مهم برای حفظ منابع آبی و خاکی، خودکفایی و تامین امنیت غذایی است و می‌تواند ناجی زمینِ بحران‌ زده از کم‌آبی باشد.

با توجه به اینکه منابع آبی و خاکی رو به کاهش است و استفاده بی‌رویه از آب و خاک موجود، تهدیدی برای آینده و امنیت غذایی به شمار می‌رود، از این رو باید کشاورزان را از کاشت محصولات پُر آب‌بر و غیر راهبردی بر حذر و آنها را به کشت محصولات کم آب‌بر، راهبردی و همچنین دارای زنجیره ارزش تشویق کرد.

این در حالیست که اصلاح الگوی کشت به معنای کاهش وسعت کشت نیست و باید این باور غلط در جامعه اصلاح شود تا بتوان از پشتیبانی مشارکت همگانی برای تحقق این راهبرد کمک گرفت و در حقیقت اصلاح الگوی کشت در بخش کشاورزی، راهکار موثر در کاهش مصرف آب و افزایش تولید محصولات کشاورزی با افزایش‌ بهره‌وری در مدیریت مصرف آب است.

ظرفیت تولید بیش از ۵۵۱ هزار تُن انواع محصولات کشاورزی در ملایر

ملایر به عنوان دومین شهر بزرگ استان همدان، سالانه ظرفیت تولید بیش از ۵۵۱ هزار تُن انواع محصولات کشاورزی را دارد، ظرفیتی ویژه در تامین امنیت غذایی و جایگاهی امن در توسعه اقتصادی و معیشتی مردم که باید با اصلاح الگوی کشت، حفظ و افزایش یابد، این در حالیست که وضعیت آبی دشت ممنوعه ملایر امروز بیش از هر زمان دیگری با بحران مواجه شده و تغییر اقلیم، خشکسالی، کاهش بارش‌ها، برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی، الگوی کشت نامناسب و برداشت غیرمجاز از چاه‌ها از جمله عواملی است که به این بحران دامن زده است.

در میانگین بلندمدت و طبق آمار ۲۸ ساله؛ نزدیک به ۱۹ متر در سطح سفره‌های زیرزمینی شهرستان ملایر افت آب وجود داشته که موجب کسری حجم مخزنی معادل ۳۷۵ میلیون مترمکعب شده و به همین دلیل دشت ملایر به عنوان دشت ممنوعه بحرانی اعلام و هر ساله این ممنوعیت تکرار می‌شود.

به گفته یک کارشناس منابع آب؛ تنش آبی و مصرف بی‌رویه آب به ویژه در بخش کشاورزی بسیار جدی و مدیریت مصرف آب در بخش خانگی، بخش کشاورزی و صنعتی ضروری است و اجرای طرح‌های کارشناسی بخش آب و تلاش برای رسیدن به پایداری چندین ساله آب، اجرای سیاست‌های دولت در این حوزه الزامی و مستلزم هماهنگی و همکاری دستگاه‌های اجرایی مرتبط و البته همراهی کشاورزان است.

در میانگین بلندمدت و طبق آمار ۲۸ ساله؛ نزدیک به ۱۹ متر در سطح سفره‌های زیرزمینی شهرستان ملایر افت آب وجود داشته که موجب کسری حجم مخزنی معادل ۳۷۵ میلیون مترمکعب شده و به همین دلیل دشت ملایر به عنوان دشت ممنوعه بحرانی اعلام و هر ساله این ممنوعیت تکرار می‌شود.

این کارشناس منابع آب معتقد است: وضعیت خشکسالی به اندازه‌ای است که حتی اگر بارش هم داشته باشیم، کسری منابع آبی را جبران نخواهد کرد و این امر نیازمند برنامه‌ریزی‌های لازم، مدیریت مصرف آب و صرفه‌جویی در منابع آبی بخش کشاورزی و آب شرب است.

مصرف ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی

بر اساس بررسی‌ها و آمار حدود ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی و تنها ۱۰ درصد آب در بخش شرب خانگی، خدمات و صنعت مصرف می‌شود که عمده مصرف آبی که از منابع استراتژیک خارج می‌شود، در بخش کشاورزی است و به گفته این کارشناس، نیاز به یک مدیریت جامع و کامل دارد.

او تاکید کرد: جهاد کشاورزی با ارایه الگوی کشت برای کاهش مصرف آب و افزایش راندمان محصولات کشاورزی، باید به سمتی حرکت کند تا بتوانیم ۹۰ درصد آب مصرفی در بخش کشاوزی را مدیریت کنیم.

کارشناس منابع آب با اشاره به ابلاغ جدید الگوی کشت از سوی دولت و عملیاتی شدن آن، ابراز امیدواری کرد: با اجرای این الگوی کشت، جهاد کشاورزی با توجیه و فرهنگ‌سازی کشاورزان، مصرف آب در این بخش مدیریت شود.

از سوی دیگر کشاورزی خُرده مالکی و خاک فقیر؛ شاید مشکلاتی است که در مسیر اجرای طرح الگوی کشت قرار دارد، اما در سند راهبردی اصلاح الگوی کشت کشور که سال ۱۴۰۱ رونمایی شد، استعدادها و شرایط آب و هوایی منطقه، اقتصاد آن محصول برای کشاورزان، میزان آب محصول و توجه به توسعه پایدار و تاثیرات کشت محصول بر محیط زیست مدنظر قرار گرفته است.

یک محقق بخش کشاورزی و استاد دانشگاه با بیان اینکه الگوی کشت باید متناسب با نیاز منطقه باشد، اظهار کرد: تغییر الگوی کشت دارای الزاماتی است و کشاورز یا باغداری که فعالیت کشاورزی انجام می‌دهد، تحت تاثیر فاکتورهای مختلفی است که بر اساس این فاکتورها آن گیاه یا دام را پرورش می‌دهد.

الگوی کشت؛ عامل رشد و توسعه بخش کشاورزی

«محمد امیری» الگوی کشت را به‌عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار در رشد و توسعه بخش کشاورزی، دارای اهمیت خاصی دانست و گفت: تغییر الگوی کشت و آبیاری محصولات زراعی، راهکاری اساسی و مهم برای برون رفت از بحران کم‌آبی در حوزه کشاورزی است.

وی با اشاره به اینکه اندازه زمین و الگوی زمین در تغییر الگوی کشت تاثیر دارد، ادامه داد: در اصلاح الگوی کشت، باید میزان تغییرات زمانی و مکانی در جریان کاشت، داشت و برداشت و پس از برداشت تولید محصولات را در الگوی موجود بررسی کنیم.

محقق بخش کشاورزی: باید الگویی را پیشنهاد دهیم که از نظر کارایی فنی، اقتصادی و انرژی نسبت به الگوی موجود غالب و برتر باشد تا بتوان کشاورزان را اقناع کرد.

این محقق حوزه کشاورزی در عین حال میزان آگاهی مردم و مصرف کنندگان منطقه در مورد تغذیه را مهم خواند و افزود: چنانچه بهترین الگوی کشت را پیشنهاد دهیم، اما ممکن است میزان آگاهی مصرف کنندگان از نظر تغذیه در این منطقه کم باشد یا تطابق تغذیه‌ای در آن منطقه نباشد، پس برای تغییر الگوی کشت، باید سطح آگاهی مردم و مصرف کنندگان را افزایش یابد.

امیری خاطرنشان کرد: باید الگویی را پیشنهاد دهیم که از نظر کارایی فنی، اقتصادی و انرژی نسبت به الگوی موجود غالب و برتر باشد تا بتوان کشاورزان را اقناع کرد.

وی یادآور شد: برای تغییر الگوی کشت به منظور حفاظت از آب و مدیریت باید به صورت علمی و آگاهانه با تغییر الگوی کشت برخورد کرد، چنانچه به صورت یک‌جانبه برای مدیریت یکی از نهاده‌ها همچون آب تغییر الگوی اساسی صورت گیرد، ممکن است در نهاده‌های دیگر مثل سموم، کودها، انرژی، کار و سرمایه کارایی را از دست بدهد.

۵۱۸ هکتار سهمیه سال گذشته ملایر در الگوی کشت

مدیر جهاد کشاورزی ملایر در گفت و گو با ایرنا اظهار کرد: اجرای الگوی کشت امروز یک ضرورت جدی برای ارتقای سطح سلامت مواد غذایی، اصلاح و بهینه کردن الگوی مصرف و حفظ منابع خاک است و نیاز آبی کشور اقتضا می‌کند که الگوی کشت اجرایی شود.

«علیرضا زنگنه» افزود: الگوی کشت با توجه به شرایط خشکسالی و کم‌آبی، نیاز کشور است و با اجرای آن و داشتن یک برنامه مدون می‌توان به خودکفایی در برخی محصولات اساسی کشاورزی دست یافت.

مدیر جهاد کشاورزی ملایر با اشاره به اینکه اجرای طرح ملی اصلاح الگوی کشت در دستور کار ما قرار گرفت؛ تاکید کرد: سهمیه این شهرستان سال گذشته ۵۱۸ هکتار بود و کشت انواع گیاهان دارویی، علوفه‌ای و دانه‌های روغنی را در تناوب کشت با گندم و جو و تبدیل آیش زرد به سبز قرار دادیم تا در راستای جهش تولید بتوانیم تولید بیشتری داشته باشیم.

زنگنه ادامه داد: در راستای اجرای تناوب کشت، برای نخستین بار سال گذشته ۶۰۹ هکتار گیاهان علوفه‌ای، ۴۵۹ هکتار دانه‌های روغنی گلرنگ و کاملینا دیم و ۱۰۷ هکتار گیاهان دارویی در اراضی دیم این شهرستان کشت شد و بنا داریم این سطح را افزایش دهیم.

وی با بیان اینکه بر اساس برش تعیین شده برای غلات، در همان سطح زیر کشت، تناوب کشت اجرا می‌شود، گفت: هم اکنون با توجه به خرید تضمینی گندم و قیمت مناسب آن، بسیاری از کشاورزان رغبت لازم برای کشت این محصول را در رعایت اصلاح الگوی کشت دارند و سطح زیر کشت محصولات پرآب‌بر همچون یونجه و صیفی‌جات را کاهش داده و کشت گندم و جو را اجرا کردند.

۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی ملایر زیرکشت کُلزا

مدیر جهاد کشاورزی ملایر سطح زیر کشت گندم آبی این شهرستان را هفت هزار و ۷۰۰ هکتار، گندم دیم ۲۳ هزار هکتار، جو آبی هفت هزار و ۵۰۰ و جو دیم را ۹ هزار و ۵۰۰ هکتار عنوان کرد و افزود: برنامه‌ریزی لازم و زیرساخت مناسب برای کشت پاییزه شامل تامین بذر و کود مورد نیاز بر اساس سطوح اعلام شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان انجام شد.

زنگنه: دانه روغنی کلزا نیز جرء کشت پاییزه و در تناوب کشت قرار دارد و ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان برای اجرای محصول کلزار آماده شد که سال گذشته در سطح ۲۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان کلزا کشت شد.

زنگنه با اشاره به اینکه دانه روغنی کلزا نیز جرء کشت پاییزه و در تناوب کشت قرار دارد، بیان کرد: ۵۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان برای اجرای محصول کلزار آماده شد که سال گذشته در سطح ۲۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی این شهرستان کلزا کشت شد و امسال در راستای اجرای اصلاح الگوی کشت، کلاس‌های ترویجی برای ترغیب و متقاعد کردن کشاورزی در کشت دانه روغنی کلزا برگزار کردیم.

وی با تاکید بر اینکه چنانچه طلب کلزاکاران به موقع پرداخت شود، رغبت بیشتری برای کشت این محصول کم‌آب‌بر و کشت دیگر محصولات جایگزین دارند، ادامه داد: در حال حاضر ملایر با کشت ۱۳۵ هکتار زعفران و ۱۴۳ هکتار گل محمدی به عنوان یک محصول کم آب‌بر و کشت جایگزین، رتبه اول استان را دارد و توانستیم کشاورزان را متقاعد کنیم که با کشت این محصولات، آب کمتری مصرف و درآمد پایه‌ای داشته باشند.

مدیر جهاد کشاورزی ملایر توسعه کشت زعفران و کل محمدی را در راستای اصلاح الگوی کشت عنوان کرد و گفت: کلزا نیز به عنوان یک محصول کم آب‌بر و برای تهیه روغن، در حال کشت است که پایان خرداد آبدهی به این محصول قطع می‌شود و در هر هکتار به طور میانگین ۲.۵ تُن از این دانه روغنی برداشت می‌شود.

اجرای ۶۰۹ هکتار کشت گیاهان علوفه‌ای در ملایر

زنگنه کشت ۱۰۷ هکتار گیاهان دارویی در این شهرستان در راستای اصلاح الگوی کشت را شامل ۱۷ هکتار زیره، چهار هکتار خارمریم، ختمی ۳.۵ هکتار، کنگر دارویی ۳۸ هکتار، خاکشیر ۲۹ هکتار، کرفس کوهی ۱۱ هکتار، گشنیز دیم یک هکتار، موسیر یک هکتار و سیاهدانه سه هکتار و ۶۰۹ هکتار گیاهان علوفه‌ای را شامل ۳۶۰ هگتار گاودانه، ۱۶۳ هکتار نخود علوفه‌ای، ۶۴ هکتار ماشک و هفت هکتار یونجه دیم عنوان کرد.

وی با تاکید بر اینکه مشکلی برای اصلاح الگوی کشت و تناوب کشت در این شهرستان نداریم، افزود: یونجه یک محصول پرآب‌بر و دائمی سه و هفت ساله است که سال زراعی گذشته در سطح پنج هزار و ۷۲۱ هکتار کشت شد و امسال در تناوب کشت و اصلاح الگوی کشت، این میزان به پنج هزار و ۴۲۰ هکتار کاهش یافت.

مدیر جهاد کشاورزی ملایر یادآور شد: محصولات صیفی‌جات همچون گرجه فرنگی و خیار نیز سطح زیر کشت آنها از ۸۰ هکتار خیار و ۶۰ هکتار گوجه فرنگی در سال زراعی گذشته به ۵۰ هکتار خیار و ۳۰ هکتار گوجه فرنگی کاهش یافت و سطح زیر کشت لوبیا نیز از ۴۰۰ هکتار به ۳۵۰ هکتار رسید.

کشت هندوانه در اراضی کشاورزی ملایر ممنوع است

زنگنه در عین حال کشت هندوانه را در اراضی کشاورزی این شهرستان ممنوع دانست و تاکید کرد: مشوق‌های لازم برای اصلاح الگوی کشت باید در نظر گرفته شود تا بتوانیم جلوی کشت محصولات پرآب‌بر همچون هندوانه را بگیریم و کشاورزان را در کشت محصولات کم‌آب‌بر و در اجرای تناوب کشت تشویق کنیم.

وی خاطرنشان کرد: سهمیه سال گذشته این شهرستان برای اصلاح الگوی کشت در محصولات آبی ۲۲ هزار و ۷۱۴ هکتار و برای محصولات دیم ۴۵ هزار و ۷۲۸ هکتار است که به طور کامل محقق شد و در تناوب کشت گیاهان دارویی، علوفه‌ای و روغنی و محصولات کم آب‌بر قرار گرفت.

مدیر جهاد کشاورزی ملایر ادامه داد: سال گذشته با ۶۰۹ هکتار کشت علوفه دیم، ۷۰ درصد و در کشت دانه‌های روغنی با ۳۹۰ هکتار کاملینا و ۷۰ هکتار گلرنگ ۶۰ درصد استان همدان را کشت کردیم که هنوز طلب کشاورزان در کشت گیاه کاملینا پرداخت نشده است.

به گزارش ایرنا؛ مساحت اراضی آبی شهرستان ملایر ۳۷ هزار و ۵۲۰ هکتار و مساحت اراضی باغی ۱۶ هزار و ۶۱۶ هکتار است که در مجموع کل اراضی کشاورزی آبی و دیم این شهرستان حدود ۶۰ هزار هکتار است.