به گزارش مفدا، همایش آموزشی پیشگیری از رفتارهای خودآسیب رسان در دستیاران تخصصی و فوق تخصصی دانشگاههای علوم پزشکی صبح روز چهارشنبه ۳۱ مرداد ماه با حضور کارشناسان و روسای دفاتر مشاوره در سالن شهید سلیمانی وزارت بهداشت برگزار شد.

در ابتدای این مراسم دکتر ابوالفضل باقری فرد معاون آموزشی وزیر بهداشت ضمن خیرمقدم به کارشناسان و روسای دفاتر مشاوره دانشگاههای علوم پزشکی گفت: برگزاری این دوره آموزشی یک روزه باعث ارتقای سطح دانش شما عزیزان خواهد شد و به واسطه برگزاری این همایش و حضور مسوولان دفاتر مشاوره و جمعی از فوکال پوینت های دانشگاههای علوم پزشکی در این دوره آموزشی از دکتر محمد رضا شگرف نخعی معاون اعتبار بخشی و ارزشیابی دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی و دکتر محسن عباسی دبیر اجرایی شورای آموزش پزشکی و تخصصی تشکر کنم.

وی خاطرنشان کرد: به دلیل اهمیتی که موضوع سلامت روان در حوزه دانشجویان و دستیاران دارد، ترجیح دادم شخصا خدمت شما عزیزان برسم. بدون شک این همایش یک روزه با موضوع بررسی رفتارهای خودآسیب رسان ویژه دستیاران سبب توانمندسازی دانش و بینش شما کارشناسان و روسای دفاتر مشاوره خواهد شد. هرچند شما عزیزان تسلط کافی بر این موضوعات دارید اما قطعا برپایی این همایش و بارش افکار سبب ایجاد یک وحدت رویه در موضوع سلامت روان دانشگاههای علوم پزشکی خواهد شد.

وی گفت: دبیرخانه دائمی سلامت روان دستیاران از سال گذشته در معاونت آموزشی وزارت بهداشت تشکیل شده است و این دائمی بودن این دبیرخانه نشان از اهمیت موضوع سلامت روان دارد. اهمیت موضوع سلامت روان و وجود دبیرخانه دائمی سلامت روان دستیاران، نیازی بود که با تشکیل آن، قطعا می توان به اهداف مورد نظر دست یافت.

باقری فرد اظهار کرد: سلامت روان در همه گروههای پزشکی برای ما ازاهمیت خاصی برخوردار است و باید نسبت به سلامت روان این افراد و دستیاران اهمیت خاصی قائل باشیم چرا که دستیاران در آینده نزدیک وارد عرصه های آموزشی و درمان می شود و اگر خدایی ناکرده حتی یک دستیار به لحاظ سلامت روان مشکلی داشته باشد، حتی اگر به لحاظ علمی دارای برجستگی های زیادی باشد، قطعا به مشکلات زیادی برخورد خواهد کرد.

معاون آموزشی وزیر بهداشت با ابراز خرسندی از تشکیل جلسات مستمر با موضوع سلامت روان اظهار کرد: تلاش ما بر این بوده که در جلسات مختلف با موضوع سلامت روان علاوه بر دعوت از کارشناسان ستادی و دانشگاهی از انجمن های مختلف علمی نیز استفاده کرده و از دانش آنها بهره مند شویم.

وی گفت: تصمیمات خوبی در حوزه سلامت روان دستیاران گرفته شده و قرار است بعد از اعلام نتایج دستیاری، اقدامات خوبی در این عرصه صورت گیرد.

باقری فرد با اشاره به اهمیت کار روسای مراکز مشاوره و سلامت روان دانشگاههای علوم پزشکی خاطرنشان کرد: ما در کنار روسای مراکز مشاوره در هر دانشگاه، فوکال پوینت هایی تعیین کردیم که بر تمامی امور دستیاری از جمله مصوبات و آیین نامه ها نظارت دارند و قطعا این افراد می توانند به ما در زمینه های مختلف سلامت روان کمک کنند.

باقری فرد گفت: مراکز مشاوره دانشگاههای علوم پزشکی باید بیش از پیش تقویت شوند و فعالیت های مضاعفی از خود نشان دهند تا به عنوان مرجع اصلی دانشجویان و دستیاران باشند. از این رو باید به لحاظ مسائل اعتباری و کمبود نیروی انسانی به دفاتر مشاوره کمک کنیم.

وی گفت: از یکایک شما عزیزان به واسطه حضور در این جلسه تشکر می کنم. موضوع سلامت روان بخصوص در حوزه دستیاری برای ما از اهمیت خاصی برخوردار است و سلامت یک پزشک یا یک دستیار برای ما دارای اهمیت فراوانی است و حتی اگر یک دستیار یا یک کادر درمان مشکلات واختلالات روانی داشته باشد، این موضوع برای ما دارای اهمیت است و باید در راستای حل مشکلات این افراد تلاش کنیم.

در ادامه دکتر محمد رضا شگرف نخعی معاون اعتبار بخشی و ارزشیابی دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی در جمع حاضران گفت: جا دارد به واسطه تشکیل این دوره آموزشی یک روزه از دکتر باقری فرد معاون آموزشی وزارت بهداشت تشکر کنم. همچنین از تلاش و همکاری دوستان در معاونت فرهنگی و دانشجویی تشکر می کنم که مقدمات برگزاری این همایش توانمندسازی را فراهم کردند. این همایش یک روزه شاید جزو معدود همایشهای مشترک بین دو معاونت آموزشی و همچنین فرهنگی و دانشجویی باشد که قطعا دستاوردهای خوبی به همراه خواهد داشت.

وی اظهار کرد: مدتی است کارگروهی در معاونت آموزشی وزارت بهداشت تحت عنوان کارگروه سلامت روان با اولویت پیشگیری از خودکشی تشکیل شده است که در این کارگروه علاوه بر حوزه های ستادی، انجمن های علمی از جمله انجمن علمی روانشناسی و جمعیت پیشگیری از خودکشی و نیز بورد روانپزشکی، نمایندگانی در این کارگروه دارند که از نظرات کارشناسی آنها بهره مند می شویم.

شگرف نخعی گفت: این کارگروه چند مصوبه دارد اما یکی از مصوبات این کارگروه که مبنای شکل گیری این همایش می باشد، این است که یک برنامه آموزشی مدون برای دستیاران در بدو ورود به دانشگاه برای آنها تدارک دیده می شود و هدف ما این است که شما عزیزان این آموزشها را فراگرفته و این آموزشها را به دستیاران در بدو ورود به دانشگاه منتقل کنید.

وی گفت: امیدوارم برگزاری این همایش به ارتقای سطح دانش و بینش شما عزیزان کمک کند و سبب تعامل بیشتر بین کارشناسان و روسای دفاتر مشاوره و همچنین دستیاران و اعضای هیات علمی شود. ما باید فضای آموزشی دانشگاهها را بخصوص در حوزه دستیاری با ارتقای برنامه های سلامت روان، پویاتر کنیم تا مشکلات دانشجویان و دستیاران به حداقل ممکن برسد.

همچنین دکتر حمید یعقوبی دانشیار روانشناسی بالینی و رئیس جمعیت علمی پیشگیری از خودکشی ایران درخصوص برنامه بتا در حوزه سلامت روان نکاتی ارائه کرد.

وی خاطرنشان کرد: مجموعه تعریف شده با اسم بتا( بپرس، ترغیب کن وارجاع بده) نشان می دهد که آموزشی همتایاران می تواند به عنوان راهکار در رفع رفتارهای خودآسیب رسان کمک شایانی کند.

یعقوبی گفت: مطالعات نشان داده که اکثریت قریب به اتفاق افرادی که قصد خودکشی دارند معمولا فکر و برنامه شان را به صورت مستقیم یا به اشاره به اطرافیان درمیان می گذارند. اگر دانشجویان در فضاهای خوابگاهی و دانشکده ای نسبت به این گفته ها حساس باشند تاحد زیادی می توانند از خودکشی های دانشجویی پیشگیری کنند.

وی گفت: برنامه بتا که متشکل از سرواژه سه کلمه بپرس، ترغیب کن و ارجاع بده است، به همین منظور طراحی شده و تاکنون در کشورهای زیادی با موفقیت به مرحله اجرا در آمده است.

یعقوبی افزود: اساس برنامه بتا این است که دانشجویان در فضای دانشگاه نسبت به مسائل و مصایب سایر دانشجویان حساس باشند و در صورت لزوم از آنان درباره مشکلات زندگی بخصوص خودکشی" بپرسند" و پس از پی بردن به مشکلات دوستانشان آنان را " ترغیب" کنند تا درصدد حل مشکلات خود کمک کنند و اگر نتوانستند آنان را به منابع حمایتی مورد وثوق از جمله مرکز مشاوره دانشگاه ارجاع دهند. مشابه همین برنامه را می توان با کمک اساتید و کارکنان دانشگاه و حتی در مورد سایر مشکلات زندگی دانشجویی طراحی و اجرا کرد.

وی به نقش بتا در پیشگیری از خودکشی اشاره کرد و گفت: به عنوان فردی که ممکن است در بهترین موقعیت ممکن برای پیشگیری از خودکشی باشید، متوجه خواهید شد که بتا برای کمک به شما طراحی شده تا به شخصی که در معرض خطر خودکشی است کمک کنید. بتا شامل سه مهارت برای حفظ زندگی است و در واقع بتا نوعی مشاوره یا درمان نیست و درنظر دارد امید را از طریق اقدامات مثبت القاء کند. بنا برای آموزش به کسانی درنظر گرفته شده که درموقعیتی قرار دارند که می توانند نشانه های خطر سرنخ ها و پیام هایی را که افراد خودکشی گرا می دهند، تشخیص دهند تا با تمام توان برای پیشگیری از یک تراژدی احتمالی اقدام کنند.

وی گفت: اصول بتا مشابه احیای قلبی تنفسی "سی پی آر" یا مانور "هایملیخ"( یا کشش شکمی) به آسانی یاد گرفته می شود و استفاده از بتا همانند این دو روش می تواند یک زندگی را نجات دهند.

یعقوبی در پاسخ به این سوال که چه کسانی باید بتا را یادبگیرند؟ افزود: افکار خودکشی متداول تر از تهدید یا اقدام به خودکشی است اما فراوانی اقدام به خودکشی هم بسیار بیشتر از چیزی است که اکثر مردم فکر می کنند. خودکشی شایع ترین فوریت روانپزشکی و یازدهمین علت مرگ و میر در آمریکاست. خودکشی در جمعیت عادی جهانی هفدهمین ، در افراد دامنه سنی ۱۴ تا ۴۴ سال سومین و در افراد دامنه سنی ۱۵تا۲۹ دومین علت مرگ و میر اعلام شده است.

همچنین در این مراسم دکتر حمید پیروی رییس اداره مشاوره و سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی ایران درخصوص رفتارهای پرخطر، مصرف مواد یا مشروبات الکلی، بزهکاری، رفتار پرخاشگرانه و... توضیحاتی در قالب پاورپوینت ارائه داد.

وی درباره استراتژی های پیشگیری از خودکشی در کشورهای حال توسعه به ایراد سخن پرداخت و گفت: کاهش دسترسی به سموم افت کشی، ارتقای نحوه گزارش دهی خودکشی توسط رسانه ها، کاهش مصرف الکل، ایجاد برنامه های پیشگری از خودکشی برای افراد در معرض خطر، بهبود خدمات پایه سلامت روان و درمان برای افسردگی و مصرف مواد، مداخلات حمایتی برای بازماندگان متوفیان خودکشی و... از جمله استراتژی های پیشگیری از خودکشی در کشورهای درحال توسعه است.

پیروی همچنین به استراتژی های پیشگیری از خودکشی در کشورهای توسعه یافته اشاره کرد وگفت: افزایش آگاهی و آموزش جمعیت عمومی، افزایش اطلاع رسانی و آموزش پزشکان مراقبت اولیه، آموزش افراد کلیدی جامعه، غربالگری افسردگی و افکار خودکشی، مداخلات درمان دارویی، روان درمانی و مداخلات روانی اجتماعی، پیگیری مراقبتی مورد، ثبت دقیق داده های خودکشی و مدیریت انعکاس اخبار خودکشی در رسانه ها از جمله این استراتژی ها در این کشورهاست.

وی همچنین با اشاره به نقش سازنده رسانه در پیشگیری از رفتارهای خودآسیب رسان گفت: رسانه در این موضوعات به عنوان یک عامل محافظ عمل می کند.

در ادامه همچنین دکتر افسانه صادقی کارشناسان اداره مشاوره و سلامت روان وزارت بهداشت گزارش و برنامه جامع پیشگیری از رفتارهای خودآسیب رسان دانشکده ها و دانشگاههای علوم پزشکی را درجمع حاضران قرائت کرد.

دکتر صادقی اقدامات اداره مشاوره و سلامت روان وزارت بهداشت در حوزه پیشگیری از خودکشی و رفتارهای خودآسیب رسان را تشریح کرد.

همچنین دکتر صادقی پیام دکتر طهماسبی رئیس اداره مشاوره و سلامت روان را به نمایندگی از ایشان قرائت کرد.

متن این پیام به شرح زیر است:

باسلام و تشکر از حضورتان در این نشست و امید به هم افزایی ظرفیت ها و هم آموزی برای پیشگیری از انواع رفتارهای خود آسیب رسان از جمله خودکشی و توجه به صلاحیت های لازم برای فارغ التحصیلان نظام سلامت؛ خدمت شما دو مطلب را عرض می کنم یکی در خصوص آمار و یافته های حاصل از اتوپسی روان شناختی خودکشی های منجر فوت بویژه در دستیاران و دیگری پیشنهادهای عملی برای پیشگیری

مطلب اول: علی رغم سوء استفاده از آمار و گاهاً به عنوان یک فتیش برای ارضای روانی بدون تعقل به پیامدهای آن در سرمایه اجتماعی کادر درمان، ارزیابی دقیق ما از سال ۹۶ تا کنون نشان می‌دهد ما یک قله در سال ۱۴۰۰ در خودکشی دستیاران داشتیم و یک افزایش در ۱۴۰۲ که قابل تحلیل از منظر روانی اجتماعی هستند

در ۱۴۰۰ در شرایط پساکرونا، خودکشی یک سلبریتی در سال قبلش، انتقال دولت و فشار اقتصادی بودیم.

در ۱۴۰۲ در شرایط پسابحران های ۱۴۰۱، خودکشی یک سلبریتی در سال قبلش، ترویج خودکشی به عنوان یک شیوه اعتراض، قهرمان سازی بی سابقه در فضای مجازی و فشار اقتصادی بودیم.

در خصوص علت شناسی روانی هم افسردگی مهمترین علت تشخیصی در خودکشی منجر به فوت دستیاران بود و در ماشه چکان ها رد شدن در آزمون ها و شکست عاطفی مهمترین ماشه چکان ها بوده است که شناسایی به هنگام این نشانه ها و مداخله مناسب توسط اساتید و مشاوران می تواند در پیشگیری به ما کمک کند.

یک یافته دیگر اینکه در ۱۴۰۰، ۳۶ درصد از فوتی ها از یک دانشگاه در تهران و در سال ۱۴۰۲ هم ۴۰ درصد از فوتی ها از همان دانشگاه بودند که در ارزیابی ادارات ما در دو سال گذشته جزء ضعیف ترین ادارات بوده است و متاسفانه از قواعد و چارچوب های وزارت تبعیت نمی کند.

و اما مطلب دوم پیشنهادهای عملی

-غربالگری وضعیت سلامت روان همه دستیارن و اساتید بالینی به صورت سالانه با CCSM و مصاحبه و سپس مداخله و پیگیری مددکاری: مصوبه دبیرخانه شورای آموزش تخصصی برای دستیاران وجود دارد

-ایجاد فرصت های تفریحی – آموزشی بیشتر ویژه دستیاران و خانواده هایشان به صورت ماهانه در ساری و مشهد ( دورههای سه روزه): نیاز به کمک بیشتر صندوق رفاه

-آموزش مهارت های لازم به خانواده دستیاران

-افزایش همتایاران سلامت در دستیاران

-بهره مندی از مددکاران اجتماعی، روانشناسان و روانپزشکان مجرب و مسئول در بیمارستانها در مکان مناسب جهت ارائه خدمت: نیاز به کمک معاونت درمان

-ایجاد و تبلیغ خط تلفن بحران ( Hot Line ) و شبکه های مجازی اختصاصی جهت ارائه خدمت

-نظارت بر فضاهای مجازی درخصوص انعکاس خبر رفتارهای خودآسیب رسان در جامعه دانشجویی: نیاز به کمک دفتر حقوقی و بازرسی

-تقویت مراکز مشاوره بر اساس آئین نامه جدید: نیاز به کمک معاونت توسعه

-تشکیل جلسات تعاملی با دستیاران جهت حل و فصل مشکلات آنها و تشکیل یک سیستم حمایتی: نیاز به کمک معاونت آموزش

-اجبار دوره آموزشی مهارت های زندگی(خود مراقبتی) جهت ارتقای دستیاران و دستیاران جدیدالورود: نیاز به کمک معاونت آموزش

درپایان این همایش یک روزه علاوه بر جلسه پرسش و پاسخ با حضور کارشناسان و روسای دفاتر مشاوره دانشگاههای علوم پزشکی ، موضوع " محیط های آموزشی ناامن" توسط دکتر بهنام شکیبا و همچنین دکتر محمد رضا شگرف نخعی در قالب مسائل آموزشی در جلسه تشریح شد.