[ ملیحه محمودخواه ] نفت و گاز در صد سال گذشته انرژی مورد نیاز برای توسعه اقتصادی و صنعتی جهان را تأمین کرده‌اند، اما اکنون تقاضا برای انرژی خورشیدی حتی سریع‌تر از سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی سبز در حال رشد است. هزینه انرژی خورشیدی طی دو دهه اخیر به‌طور چشمگیری کاهش یافته و تحقیقات در مورد کارایی صفحات خورشیدی گسترش یافته است.اینکه انرژی خورشیدی، منبع اول تأمین انرژی در صد سال آینده خواهد بود، امری غیرقابل تصور نیست. سادگی، طول عمر، هزینه کم و کارایی انرژی خورشیدی هم‌اکنون آن را به یک انتخاب آسان تبدیل کرده است. اکثر پنل‌های خورشیدی تا ۲۵ سال طول عمر دارند، درحالی‌که نفت و گاز فروخته شده در یک سال، طی یک یا دو ماه استفاده می‌شود و سپس برای همیشه از بین می‌رود.از طرف دیگر، در کشورهایی مانند ایران که در طول تابستان با تقاضای فزاینده برق و به‌دنبال آن ناترازی و قطعی برق روبه‌رو هستند، استفاده از پنل‌های خورشیدی می‌تواند اتکا به انرژی برق را کاهش دهد. این در حالی است که بیشتر مناطق در ایران آفتاب‌خیز و مستعد بهره‌برداری از انرژی خورشیدی هستند.
ایران؛ مستعد استفاده از پنل‌های خورشیدی
تعداد روز‌های آفتابی ایران ۳۰۰ روز، یعنی بیش از دوسوم از سال گزارش شده است. براین اساس، میزان متوسط تابش خورشید 4.5تا ۵. ۵ کیلو وات ساعت بر مترمربع در روز است که این مسئله نشان می‌دهد ایران یکی از کشورهای با پتانسیل بالا در زمینه انرژی خورشیدی است. براساس مطالعات انجام شده، ایران می‌تواند در مساحتی بیش از ۲۰۰۰ کیلومترمربع، امکان نصب بیش از ۶۰ هزار مگاوات نیروگاه حرارتی خورشیدی را داشته باشد.
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، بر این باور است که هم‌اکنون کشورهایی که به اندازه ما آفتاب ندارند، از پنل‌های خورشیدی برای پایداری اقتصادی و ذخیره برق، نیرو و انرژی استفاده می‌کنند و استفاده از تجربه این کشور‌ها نشان می‌دهد که بهره‌گیری از پنل‌های خورشیدی به صرفه است و نیازی به آزمون و خطا در مورد آن وجود ندارد. او در گفت‌وگو با «شهروند» با اشاره به اینکه بهره‌گیری از پنل‌های خورشیدی بسیار مقرون به صرفه است و کشور ما به‌خاطر قرار گرفتن در محدوده جغرافیایی نیمه زمین، از روز‌های آفتابی زیادی بهره می‌گیرد، ادامه می‌دهد: «بیشتر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس که شرایط جغرافیایی مانند کشور ایران دارند، استفاده از این پنل‌ها را جایگزین سایر منابع انرژی خود کرده‌اند و تا ۴ هزار مگاوات تولید انرژی در مدار وارد می‌کنند. این نشان می‌دهد که این نیروگاه‌های کوچک امتحان خود را پس داده‌اند.»
موانع استفاده از پنل‌های خورشیدی
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران معتقد است بسیاری از افراد برای حفظ منافع خود از گسترش پنل‌های خورشیدی جلوگیری کرده و دست‌اندازی می‌کنند واز طرق مختلف سبب می‌شوند که فرایند سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی تجدیدپذیر به‌عنوان یک فرایند بسیار پاک، سالم و سلامت پیش نرود. این در حالی است که ما توان زیادی در توسعه نیروگاه‌های پنل خورشیدی داریم.
آرش نجفی عواملی مانند ممنوعیت واردات پنل‌ها، عدم‌تخصیص تسهیلات، ممانعت برای ترخیص کالا وعدم‌پرداخت به موقع صورتحساب تجدیدپذیر‌ها را از عواملی می‌داند که سبب شده تاکنون نتوانیم از این انرژی‌ها استفاده مفید داشته باشیم.او با اشاره به اینکه در کشور برای یک نیروگاه باید روی یک تا هزار مگاوات برنامه‌ریزی کرد که میزان سرمایه‌گذاری برای آن رقم بزرگی است، ادامه می‌دهد: « ساخت هر نیروگاه نیاز به گاز و زیرساخت‌های زیادی دارد که هزینه‌های هنگفتی را نیز مصرف می‌کند اما ساخت پنل خورشیدی نه گاز می‌خواهد، نه سرمایه‌گذاری پیچیده‌ای نیاز دارد و برای تولید انرژی می‌توان از ۵ کیلو وات در بام منازل شروع کرد و این برنامه‌ریزی را تا تولید سه هزارمگاوات در نیروگاه‌های تکمیلی ادامه داد.»
در مسیر توسعه
تکنولوژی پنل‌های خورشیدی در ایران در حال توسعه و رشد است. همچنین پتانسیل عظیمی برای تولید انرژی خورشیدی وجود دارد. ایران به‌طور متوسط سالانه ۳۰۰ روز آفتابی دارد. تابش معمولی و مستقیم آفتاب در ایران تا ۵.۵ کیلووات ساعت بر مترمربع در روز است. به‌خصوص، مناطق مرکزی و جنوبی کشور مستعد دریافت تابش خورشیدی بالای ۵.۲-4.5کیلووات ساعت بر مترمربع در روز هستند.
ایران مصرف انرژی بالایی دارد و تقاضا به‌صورت سالانه در حال افزایش است. از سوی دیگر، مصرف برق ایران سالانه بیش از ۵ درصد رشد می‌کند. تخمین زده می‌شود که مصرف برق در ایران تا سال ۲۰۳۰ به ۴۴۴ میلیون مگاوات ساعت برسد. علاوه بر این، نیروگاه‌های حرارتی قدیمی مقادیر زیادی دی اکسید کربن منتشر می‌کنند. در این راستا، روی آوردن به انرژی سبز و خورشیدی به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، کاهش تقاضای هیدروکربن داخلی و جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی کمک می‌کند.
تولید انرژی باید به صرفه باشد
البته تولید انرژی از پنل‌های خورشیدی چندین سال است که در کشور آغاز شده است. هم‌اکنون استان یزد با میزان تولید ۶۸ مگاوات، فارس با ۵۸ مگاوات و کرمان با ۴۷ مگاوات در استفاده از انرژی خورشیدی رتبه‌های برتر ایران را دارند.
محمد صادق مهرجو، کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با «شهروند» به اقتصادی بودن تولید برق از پنل‌های انرژی اشاره می‌کند و می‌گوید:« به صرفه بودن، کارایی و بهره‌دهی پنل‌ها در مقیاس‌های کوچک بسیار اهمیت دارد.»
او می‌گوید: «استفاده از این پنل‌ها برای خانواده‌ها باید توجیه اقتصادی داشته باشد. این موضوع مهم است که چقدر خانواده باید برای خرید پنل هزینه کند و در کنار آن چقدر می‌تواند برق تولید کند.» مهرجو با اشاره به اینکه تولید برق از پنل‌های خورشیدی متفاوت است، توضیح می‌دهد: «در کنار پنل خورشیدی نیاز به باتری هم وجود دارد و برق تولید شده باید ذخیره شود، چون جریان DC و جریان مستقیم است و از آنجا که جریان این برق متناوب است ولتاژش پایین و بالا می‌رود و قابلیت کنترل و زیاد و کم کردن آن وجود دارد.» او معتقد است که در هرصورت در کشورهایی مانند ایران که طی تابستان با تقاضای فراوان برق و به‌دنبال آن ناترازی و قطعی برق روبه‌رو هستند، استفاده از پنل‌های خورشیدی می‌تواند اتکا به انرژی برق را کاهش دهد. این در حالی است که بیشتر مناطق در ایران آفتاب‌خیز و مستعد بهره‌برداری از انرژی خورشیدی هستند.مهرجو معتقد است که پنل‌های خورشیدی می‌توانند منبع خوبی برای دوربین‌های مداربسته ترافیکی و یا چراغ‌های راهنمایی و رانندگی باشند.
او در توضیح این موضوع می‌گوید:«در تابستان امسال برخی روزها قطع برق داشتیم و چراغ‌های راهنمایی و رانندگی هم در محدوده‌هایی که برق می‌رفت خاموش می‌شدند. این در حالی است که می‌توانیم از این ظرفیت استفاده کنیم. نصب این پنل‌ها روی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی و دوربین‌های مداربسته ترافیکی می‌تواند از بسیاری از حوادث ترافیکی جلوگیری کند؛ در این بخش نیاز به سرمایه‌گذاری شهرداری‌ها وجود دارد.»
مزایای انرژی تجدید پذیر
او معتقد است: « کاهش هزینه برق، منبع انرژی پایدار و تجدیدپذیر، سازگاری با محیط‌زیست، عملکرد در شرایط مختلف جوی، کاهش وابستگی به منابع فسیلی، امکان استفاده در مناطق دورافتاده، کمک به کشاورزی و صنایع️ و کاهش هزینه‌های نگهداری از مهم‌ترین فواید استفاده از این انرژی‌ها به شمار می‌رود.»
او اشاره می‌کند که برای احداث نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس و سرمایه‌گذاری در این بخش، قیمت‌های دستوری برق بسیار اهمیت دارد؛ وقتی سرمایه‌گذاری بخواهد طرحی را اجرا کند، باید اقتصاد یک طرح را بسنجد. در واقع باید برای نیروگاه‌های کوچک خورشیدی قیمت تمام‌شده نزدیک به قیمتی باشد که برای صادرات درنظر گرفته می‌شود. اگر قرار باشد قیمت تمام‌شده با سوبسید در اختیار توانیر قرار گیرد، طرح توجیه اقتصادی ندارد و مثل این است که قیمت تمام‌شده 500تومان باشد و مجبور باشید به توانیر آن را 150تومان بفروشید.
ایران به چقدر از مساحت خود برای تولید انرژی خورشیدی نیاز دارد؟
ایران با داشتن بیش از 2500 ساعت تابش خورشید در سال، یکی از کشورهای با پتانسیل بالای انرژی خورشیدی است. پنل‌های خورشیدی، چه سهمی از مساحت ایران را در مقایسه با هند، ترکیه، عراق و عربستان در برمی‌گیرد؟
ایران با داشتن بیش از 2500 ساعت تابش خورشید در سال، یکی از کشورهای با پتانسیل بالای انرژی خورشیدی محسوب می‌شود. مصرف برق ، در این سال ۳۳۳ هزار و ۱۷ میلیون کیلووات‌ساعت برق به مشترکان تحویل داده شد. حال اگر کشورمان را به سمت انرژی‌های پاک حرکت بدهیم برای تامین برق ایران از انرژی خورشیدی، به مساحتی معادل 6803 مایل مربع نیاز خواهیم داشت. مساحتی که تنها برابر 1.1 درصد مساحت کل ایران است.
با اجرای این طرح، ایران می‌تواند به اهداف خود در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر دست یابد.
انرژی خورشیدی در هند
اگر جهان به طور کامل به انرژی های تجدیدپذیر نظیر انرژی خورشیدی روی بیاورد، کشور هند تنها به 0.8 درصد از مساحت زمین خود که برابر است با 8,776 مایل مربع نیاز خواهد داشت. این مقدار بسیار کمتر از مقدار زمین مورد نیاز برای تأمین انرژی از طریق سوخت‌های فسیلی است که حدود 40 درصد از سطح زمین را پوشش می‌دهد.
انرژی خورشیدی در عربستان سعودی
عربستان سعودی با مساحت 830 هزار مایل مربع، دارای منابع زیادی از انرژی خورشیدی است. طبق برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی (IEA)، عربستان سعودی می‌تواند با استفاده از تنها 0.7 درصد از مساحت خود، برق مورد نیاز کشور را از طریق انرژی خورشیدی تامین کند. این بدان معناست که عربستان به مساحتی حدود 5564 مایل مربع از پنل خورشیدی نیاز دارد تا برق مورد نیاز خود را تامین کند.
این کشور، اکنون در حال توسعه پروژه‌های انرژی خورشیدی متعددی است. عربستان قصد دارد تا سال 2030 ظرفیت تولید انرژی خورشیدی خود را به 200 گیگاوات افزایش دهد. برنامه‌هایی که عربستان سعودی در نظر دارد، می‌تواند این کشور به یک تولیدکننده بزرگ انرژی خورشیدی در جهان تبدیل کند.
انرژی خورشیدی در عراق
عراق کشوری آفتابی است و میانگین تابش خورشید بسیار بالایی دارد که امکان تولید مقادیر زیادی برق از انرژی خورشیدی را فراهم می‌کند.
راندمان پنل‌های خورشیدی در حال حاضر حدود 20 درصد است. این بدان معناست که از هر 100 کیلووات ساعت تابش خورشیدی، تنها 20 کیلووات ساعت به برق تبدیل می‌شود. میزان تقاضای برق در عراق در حال افزایش است. طبق پیش‌بینی‌ها، تقاضای برق عراق در سال 2030 به 30 هزار مگاوات می‌رسد.
مساحت لازم برای تامین 100 درصد تقاضای برق عراق از انرژی خورشیدی 1181 مایل مربع معادل 0.7 درصد مساحت این کشور است.
باید توجه داشت که این مساحت‌ها فقط برای زمین‌های لازم برای نصب پنل‌های خورشیدی است و شامل زمین‌های لازم برای سایر زیرساخت‌ها مانند ایستگاه‌های تبدیل و خطوط انتقال برق نمی‌شود.
دولت عراق در سال‌های اخیر اقداماتی را برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده است. در سال 2022، عراق قراردادی برای ساخت یک نیروگاه خورشیدی 2 هزار مگاواتی با شرکت چینی پاور چاینا امضا کرد. این نیروگاه در جنوب عراق ساخته می‌شود و قرار است در سال 2025 به بهره‌برداری برسد.دولت عراق همچنین هدف‌گذاری کرده است که تا سال 2030، حدود 10 درصد از برق کشور را از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کند. تحقق این هدف‌گذاری، مستلزم توسعه چندین نیروگاه خورشیدی و بادی در عراق است.به طور کلی، انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توانند به طور مؤثر در سراسر جهان توزیع شوند. به عنوان مثال، انرژی خورشیدی می‌تواند در مناطقی با نور خورشید زیاد مانند بیابان‌ها تولید شود، در حالی که انرژی بادی را می‌توان در مناطقی با باد زیاد مانند سواحل تولید کرد.این نوع انرژی‌ها، راه‌حلی پایدار برای تامین انرژی جهان هستند. آنها می‌توانند به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و کمک به مبارزه با تغییرات آب و هوایی کمک کنند.
نظر شما