به گزارش ستاد خبری نخستین جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان، سومین نشست از سلسله‌ نشست‌های پژوهشی این جشنواره با عنوان «فرهنگ رضوی در ادبیات کودک و نوجوان» یکشنبه (۱۴ مرداد ۱۴۰۳) با حضور حمیدرضا نویدی مهر، نعمت فیروزی و سیداحمد میرزاده در مشهد مقدس برگزار شد.

سید احمدمیرزاده در این نشست گفت: ما از امام رضا (ع) هویت می‌گیریم، نخستین حکومت‌های مسلمان در خراسان شکل گرفت و فرهنگ رضوی نام دیگر فرهنگ ایرانی - اسلامی است که در پی مناظرات حضرت رضا (ع) با دانشمندان و ادبا وارد فرهنگ ما شد. فرهنگ رضوی مقوله‌ای فوق‌العاده فراگیر است و باید چنین نگاهی به این حوزه داشت.

 

انقلاب اسلامی موجب تحول در ادبیات کودک و نوجوان شد

وی ادامه داد: شاید این روزها مهمترین رخداد ادبیات کودک و نوجوان همین جشنواره است که درحال برگزاری است. اگر به تاریخچه ادبیات کودک و نوجوان نگاهی بیاندازیم، می‌شود گفت درسال‌های پیش از انقلاب دستاوردهای اندکی داشتیم اما با انقلاب اسلامی تحول بزرگی هم در کمیت و هم در کیفیت آن رخ داد.

این نویسنده همچنین با اشاره به اهمیت موضوع ادبیات کودک گفت: در این سال‌ها موضوع ادبیات کودک همیشه مورد توجه بوده و جشنواره‌های مختلفی هم برگزار شده است همانند جشنواره کانون فکری کودکان و نوجوانان که بعضاً متولیان ادبی برگزار کننده آن بودند. در دهه نود این جشنواره‌ها کم فروغ و تعطیل شدند ولی این جشنواره در رده بالا و هم سطح با جشنواره شعر فجر و جلال آل‌احمد در حال برگزاری است و موضوع این جشنواره کتاب کودک و نوجوان است و به شاخه‌های مختلف مثل شعر، داستان، پژوهش، تصویرگری و....پرداخته است. در واقع با این اتفاق دو کتاب سال جمهوری اسلامی داریم یکی کتاب سال بزرگسالان و دیگری کتاب سال کودکان و نوجوانان جمهوری اسلامی و این نشان‌دهنده اهمیت این جشنواره است.

 

شاهنامه با تلفیق مولفه‌های ملی تبدیل به یک اثر فاخر شده است

نویسنده کتاب «کبوترها و آهوها» در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به حضور امام رضا(ع) در ایران گفت: یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی که در تاریخ کشور ما افتاده، ورود و بودن امام رضا (ع) در کشور است. به تعبیری همه اتفاقات مهمی که به لحاظ فرهنگی برای کشور ما افتاده است مربوط به بعد از ورود این حضرت به کشور ما می‌شود. ظهور اثر فاخری همانند شاهنامه فردوسی نیز با نگاه توحیدی و خردگرایانه که دارد برگرفته از فرهنگی است که امام رضا (ع) با ورود به ایران ایجاد کرده‌اند.

این پژوهشگر ادامه داد: فردوسی این نگاه توحیدی را با تلفیق مولفه‌های ملی تبدیل به یک اثر فاخر کرده است. ما از امام رضا (ع) هویت می‌گیریم، نخستین حکومت‌های مسلمان در خراسان شکل گرفت و فرهنگ رضوی نام دیگر فرهنگ ایرانی - اسلامی است که حضرت رضا (ع) در پی مناظرات خودشان با دانشمندان و ادبا داشته‌اند وارد فرهنگ ما شده است. فرهنگ رضوی مقوله‌ای فوق العاده فراگیر است و باید چنین نگاهی به این حوزه داشت.

میرزاده گفت: با نگاه آسیب‌شناسانه به تولیدات ادبی کودک و نوجوان در شعر رضوی می‌توان گفت که بیشتر فضای حزن غالب است و مضامین تکراری نقطه آسیب‌زای این حوزه است و سروده‌ها بیشتر ناظر بر حرم و زیارت است در حالی که درباره فضایل حضرت رضا (ع) نیز می‌توان آثار خوبی ارائه داد. یکی دیگر از آسیب‌های این حوزه مشروحات غلطی است که سندیت تاریخی و روایی ندارند و نبود خلاقیت در اثر باعث عدم جذب مخاطب می‌شود. گاهی شکل‌گیری خرافات و تخیلی که در داستان ایجاد می‌شود به عنوان روایت مذهبی بازگو می‌شود و این آسیب‌زاست. از دیگر آسیب‌های موجود در این حوزه نگاه ذره بینی است یعنی بزرگ کردن یک موضوع کوچک که تناسبی با فرم و محتوا ندارد. غلبه بازنویسی‌های ساده و تکراری نیز می‌تواند در این آثار آسیب زننده باشد.

 

ادبیات؛ بهترین ابزار برای تقرب به امام رضا (ع) است

در ادامه حمیدرضا نویدی‌مهر، مدیر گروه ادبیات دانشگاه امام رضا (ع) گفت: بهترین ابزار برای ادای دینی که به امام رضا (ع) و تقرب به این امام در اختیار داریم، ادبیات است. در ارتباط با کودک و نوجوان تولیدات با محوریت فرهنگ رضوی این نقش را ایفا خواهد کرد. ما پژوهشگران، ادبیان و نویسندگان موظف هستیم که برای گسترش فرهنگ رضوی از طریق ادبیات برای نسلی که آینده ایران اسلامی متعلق به آنهاست، برنامه داشته باشیم و در این جلسات، این موضوع واکاوی و آسیب‌شناسی شود و دیدگاه و نظریه در راستای این هدف بزرگ ارائه داده شود.

وی افزود: امروز سومین نشست از سلسله جلسات پیرامون نخستین جشنواره ملی و بین المللی کتاب کودک و نوجوان با عنوان فرهنگ رضوی در ادبیات کودک و نوجوان است. دو نشست قبلی در دانشگاه شیراز و در شهر قم برگزارشد. این نشست‌ها با پوشش خبری از شبکه اینترنتی کتاب به صورت زنده پخش می‌شود.

حمیدرضا نویدی‌مهر گفت: نخستین جشنواره ملی و بین المللی کتاب کودک و نوجوان یک رویداد بسیار خجسته و مبارک است و باید به طراحان، برنامه‌ریزان و سیاست‌گزاران آنکه به ضرورت ایجاد و برگزاری این جشنواره واقف بودند دست مریزاد گفت.

مدیر گروه ادبیات دانشگاه امام رضا (ع) این جشنواره را هم‌تراز با جشنواره‌های بزرگ ایران دانست و ادامه داد: این جشنواره با محوریت تولیدات ادبی کودک و نوجوان برگزار می‌شود. مراسم اختتامیه این جشنواره نیز چهارشنبه همین هفته در تالار وحدت تهران برگزار خواهدشد.

نویدی مهر افزود: امام رضا (ع) بیش از هزار سال است که میهمان و میزبان مردم ایران است و دینی که مردم ایران اسلامی به امام رضا (ع) دارند فراتر از حد تصور است. کمتر جایی را در جغرافیای جهان می‌توان دید که همانند ایران یک خزانه فرهنگی، ملی و اسلامی غنی در خودش حفظ کرده باشد و همه اینها به برکت وجود شریف امام رضا (ع) است و وجود این امام بزرگ در این کشور است که اثر بخشی فرهنگی بیشتر بر این مرز و بوم دارد و مردم ایران مدیون وجود مبارک حضرت رضا (ع) هستند.

مدیر گروه ادبیات دانشگاه امام رضا افزود: میراث فکری و معنوی که امام رضا (ع) برای ما و همه شیعیان جهان به یادگار گذاشته‌اند در ابعاد فکری، معنوی و اندیشه‌ای یک گنجینه سرشار و بی‌کرانه است و اینکه ما چقدر بتوانیم این گنجینه گرانب‌ها را برای همه آحاد جامعه به ویژه کودکان و نوجوانان به کار ببریم موضوع بسیار مهم و قابل‌توجهی است که هنرمندان ما باید با خلاقیت و همت آن را به نتایج مطلوب برسانند.

 

پیوند ادبیات با فرهنگ رضوی به رشد فرهنگی خواهد انجامید

وی ادامه داد: وجود نازنین امام رضا (ع) یک رخداد تاثیرگذار در حوزه‌های متفاوت فرهنگی، اجتماعی، تمدنی، سیاسی و حتی اقتصادی است که این ظرفیت‌ها نباید مقفول واقع شوند و یکی از بسترهای خوب برای انعکاسش، تولیدات ادبی کودک و نوجوان است. اگر پیوند ادبیات با فرهنگ رضوی، گسست ناپذیر، دردمندانه و مومنانه باشد نتایج فرهنگی محسوس برای رشد فرهنگی وفکری و شخصیتی کودکان و نوجوانان در برخواهد داشت. متاسفانه زیاد شاهد تولیدات مخاطب پسند در این زمینه نیستیم و آثار خوبی هم که هستند کافی نیست و حجم آثاری که مخاطب پسند و خلاقانه نیستند نسبت به تعداد آثار خوب خیلی زیاد است.

 

می‌توان درباره ارادت پیروان ادیان مختلف به امام رضا(ع) داستان‌های خوبی نوشت

نعمت فیروزی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام رضا (ع) نیز در این نشست گفت: ارادت پیروان ادیان مختلف به امام رضا (ع) یکی از ایده‌هایی است که می‌توان در موردش داستان‌های متعدد و جدیدی برای مخاطبان نوشت.

وی افزود: ظرفیت‌های بی‌شمار حضرت رضا (ع) و ابعاد مغفول مانده شخصیت این حضرت نیز از دیگر موضوعاتی است که می‌توان در قالب داستان به آن اشاره کرد. تولیدات ادبی کودک و نوجوان فاقد قهرمان هستند و این باعث کاهش مخاطبین در این حوزه شده است و نپرداختن به مضامین متنوع و توجه به مشهودات فاقد سندیت همانند ماجرای ضامن آهو یکی از آسیب‌های جدی فرهنگ رضوی در ادبیات کودک و نوجوان است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام رضا (ع) ادامه داد: مهارت گوش دادن، مهارت تنبیه کردن، مهارت تشویق کردن و مهارت تکریم کردن از دیگر آموزه‌هایی است که این جشنواره در قالب فرهنگ رضوی می‌تواند الگو های مناسب و بسیار خوبی برای بیان آن در ادبیات کودک و نوجوان باشد.