پرداختن به ابعاد مختلف زندگی و سیره امام حسین(ع) در دوران امامت ایشان و حتی پیش از واقعه عاشورا، می‌تواند دریچه‌ای برای دستیابی به جامعه‌ای رشد یافته از لحاظ اخلاقی و انسانی باشد. امام حسین(ع) در خدمتگزاری به مردم و نیازمندان همانند پدر بزرگوارشان امام علی(ع) می‌کوشیدند و می‌فرمودند که هرکس در نیکی و خدمت به برادر خود عجله کند، فردا نتیجه آن را خواهد دید و کسی که برای خدا به برادر دینی خود یاری کند، خداوند متعال او را هنگام نیازمندی و شدائد زندگی یاری خواهد کرد و بیشتر از آنکه از نیازمندان رسیدگی کرده، خداوند او را از بلاها و گرفتاری‌ها دور خواهد کرد.  

امام حسین(ع) گوهر تابناک و چراغ درخشانی است که همواره بر تارک تاریخ درخشیده و خواهد درخشید. ایشان طالبان هدایت و انسان‌های خسته از ظلم و تبعیض و ذلت و ستیزه، نامردمی و ناجوانمردی را به حق رهنمون و بیدار کرده است. امام حسین(ع) عنصر جاودانه‌ای است که به یقین رمز ماندگاری ایشان را در باید الهی بودن آن حضرت جست‌وجو کرد. 

احترام امام حسین(ع) در میان مردم نه برای آن بود که ایشان کاخ مجلل داشت یا مرکب‌های سواری ایشان گران‌قیمت بودند و یا غلامان و سربازانی پیشاپیش یا دنبال مرکب آن حضرت می‌رفتند یا آنکه مسجد پیغمبر(ص) را برای ایشان خلوت می‌کردند و راه‌ها را در موقع آمد و شد آن حضرت بر مردم می‌بستند. امام حسین(ع) با مردم زندگی می‌کرد و جدایی از آن‌ها را نمی‌پذیرفت. زندگی ایشان مالامال از سادگی بود. همه‌ ساله پیاده به حج رفته و با مردم نشست و برخاست و آمد و شد می‌کردند. ایشان با فقرا معاشرت کرده و در نماز جماعت حاضر می‌شدند. امام حسین(ع) به عیادت بیماران شتافته و در تشییع جنازه‌ها شرکت می‌کردند. امام(ع) دعوت فقرا را می‌پذیرفت و آن‌ها را میهمان می‌کرد و برای محتاجان، بینوایان، بیوه زنان و یتیمان، نان و غذا می‌برد.

حجت‌الاسلام سیدمهدی رفیعی‌راد،‌ دانش‌آموخته دکترای مطالعات استراتژیک و پژوهشگر دینی و حکمرانی کشور در رابطه با سیره اجتماعی امام حسین(ع) و تعامل و رفتار ایشان در میان مردم به ویژه پیش از حادثه عاشورا، توضیحاتی را برای مخاطبان ایکنا ارائه داده که مشروح آن را در ادامه مطالعه می‌کنید.

شخصیت حضرت اباعبدالله الحسین(ع) به عنوان سومین امام شیعیان در ابعاد مختلفی از زندگی فردی و اجتماعی قابل الگوگیری و درس‌آموزی است و به عبارتی یکی از ابعادی که از زندگی امامان معصوم برای جامعه اسلامی متصور است، بعد فردی و خانوادگی زندگی امامان است و از این حیث، رفتار امام به عنوان الگو در تعیین و جهت‌دهی رفتار جامعه اسلامی به صورت فردی و اجتماعی قابل تبعیت و استفاده است.

متأسفانه اطلاعات خیلی دقیقی از ائمه(ع) و زندگی اجتماعی ایشان به دست ما نرسیده و نمی‌توان از اخبار موثق به صورت موشکافانه استفاده کرد، منتهی از آنجا که ما زندگانی تمامی ائمه(ع) را در یک حیات 250 ساله می‌شناسیم و همگی ایشان را نور واحد می‌دانیم، ویژگی‌های خاصی برای زندگی اجتماعی ائمه اطهار(ع) به ویژه امام حسین(ع) قابل ذکر است.

زندگی اجتماعی امام حسین(ع) بعد از شهادت امام حسن مجتبی(ع) و با کیاستی که در رابطه با عدم بیعت با ظالم و ستمگری همچون یزید به خرج دادند که در نهایت به جبر و تقدیر الهی به عاشورا ختم شد، قابل بهره‌برداری است. امروز شاید بزرگوارانی باشند که سیره فردی و خانوادگی امام حسین(ع) را پیش از واقعه عاشورا به خوبی و با دقت فراوان مطالعه کرده و اطلاعات بیشتری داشته باشند، اما در واقع زندگی فردی و اجتماعی امام حسین(ع) را باید از محصول و از حیث سلوک ایشان تحلیل کرد. 

به عبارتی انسجامی که در روز عاشورا و اتفاق و استحکامی که در رفتار خانواده ایشان وجود داشت، نشان‌دهنده آن است که سال‌ها مراقبه و ملاحظه در رفتار امام حسین(ع) وجود داشت که توانست خانواده‌ای مستحکم را تربیت کند که آن‌ها در دشت بلا و در بالاترین هیجانات تلخ و وحشتناک، کرامت انسانی خود را حفط کنند. 

کسی تردید ندارد که این تربیت عالی در آداب و اخلاق اهل بیت امام حسین(ع) نتیجه سلوک امام(ع) بوده است و اگر بخواهیم از این سیره نورانی استفاده کنیم، باید نکاتی نورانی از زندگی امام حسین(ع) همچون احترام به یکدیگر، احترام به همسر، احترام به فرزندان و ... را اخذ و طبق سیره ایشان رفتار کنیم. 

از سوی دیگر، سطح عالی از مهربانی در کانون خانواده، مهر ورزیدن به همسر و فرزندان، وجدان و وجدان‌پذیری اجتماعی، انصاف و جامعه‌پذیری، همراهی با جامعه و ... نیز در زندگی امام حسین(ع) موج می‌زند که چنانچه سرلوحه کار جامعه قرار گیرد، می‌تواند جامعه را به سطح بالایی از فرهنگ اجتماعی رسانده و موجبات برچیده شدن آسیب‌های اجتماعی را فراهم کند. 

11 سال امامت امام حسین(ع) پر از اتفاقات و حوادث مختلفی بود که مهمترین رفتار و مأموریت ایشان حفظ اسلام ناب محمدی بود. امام حسین(ع) توانستند در یک سازگاری اجتماعی در میان مردم، این ایام را سپری کرده و با رفتار متین و منش محمدی خود در برابر ظلم و جور زمان ایستاده و اسلام ناب محمدی را از اسلام یزید و معاویه تمیز دهند.

اگر سیره اجتماعی امام حسین(ع) در رفتار فردی تک‌تک مردم جامعه نمایان شده و افراد بتوانند سیره سیدالشهدا(ع) را سرلوحه زندگی خود قرار داده و ابعاد مختلفی از مهربانی فردی و خانوادگی را با التزام به سیره امام حسین(ع) تولید کنند، جامعه اسلامی با مهربانی و عطوفت عجین خواهد شد. بدین ترتیب اتفاقات مبارک در آن دوچندان می‌شود. 

جامعه‌ای که میزان سازگاری اجتماعی در آن بالاتر و بیشتر باشد، تنش کمتری خواهد داشت. در خانواده و جامعه‌ای که وجدان سطح بالایی داشته باشد، آن خانواده و جامعه از یک مسئولیت‌پذیری استحکام‌بخشی برخوردار هستند؛ چراکه انسان‌ها در این جامعه مسئولیت‌پذیر شده و زندگی ایشان با آرامش و اطمینان خاطر بیشتری سپری خواهد شد».