صاحب‌خبر - خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: نوای محرم هر ساله عاشقان زیادی را با خود همراه می‌کند، خیلی‌ها از مدت‌ها قبل برای اقامه عزای حسین در ماه محرم آماده می‌شوند؛ مردم اصفهان اما برای اقامه شعائر عزای حسین (ع) برنامه‌های ویژه‌ای دارند، همه عاشقانه به میدان می‌آیند. اصفهان طلایه‌دار نوای طبل‌ها، سنج‌ها و شور و عزای محرم در گوش تاریخ است، از نخل کشی کاشانی‌ها و اجرای تعزیه با قدمت ۵۰۰ سال در این شهرستان تا چاووش عزا در نقاط کویری استان، از شال عزایی که این روزها سادات خوانساری به کمر می‌بندند تا نخل گردانی به عنوان آئینی بدون تحریف با قدمت ۹ قرن در نطنز و تا پایداری بر سر عزاداری امام حسین (ع) با زبان نمادین تعزیه در دوران سیاهی که جور ظالمان اجازه فریادگری و سخن گفتن از راه و مرام امام سوم شیعیان را ازبشریت سلب کرده بود. قدمت عزاداری برای سید و سالار شهیدان در اصفهان پیشینه‌ای به بلندای تاریخ دارد، شاید بزرگ‌ترین سنت اصفهانی‌ها در سوگواری برای حضرت اباعبدالله الحسین را در امتداد عرض ارادت مردم این استان به سید و سالار شهیدان در طول سال جست‌وجو کرد چراکه مجالس وعظ و خطابه و ارادت به اهل‌بیت از ماه محرم آغاز می‌شود و تا محرم سال بعد امتداد پیدا می‌کند. تاریخ عظیم نصف‌جهان در پرورش شاگردان مکتب اهل‌بیت و امام صادق (ع) موجب شده است تا اصفهان نام نیمی از جهان را نه تنها در هنر و تاریخ بلکه در علم و فضیلت نیز بر پیشانی پرافتخار خویش حک کند و مهم‌ترین رسم اصفهانی‌ها نیز از این تاریخ گسترده سرچشمه گرفته است. هنوز مردم بسیاری از شهرستان‌های مختلف استان رسوم خود در ماه محرم را به خوبی حفظ کرده‌اند، از نقش‌جهانی که یکپارچه سیاه‌پوش می‌شود تا نطنز که با نامی تاریخی به معنای «شهری با آب‌های فراوان» از قدیم‌الایام با عزاداری‌های جانسوز هفت هیئت مذهبی خود در سوگ لب‌های تشنه پسر پیامبر اکرم (ص) شهرت دارد. تعزیه به عنوان یکی از روش‌های عزاداری که در برهه‌هایی از زمان که جور و ستم حاکمان اجازه روشنگری‌های صریح را از عاشقان و پیروان امام حسین (ع) سلب کرده بود، این حماسه عظیم را زنده نگه داشت، در کنار مراسم‌های معمول عزاداری در اغلب شهرستان‌های اصفهان جایگاهی ویژه دارد و در اصفهان، خمینی‌شهر، نجف‌آباد و کاشان به ثبت ملی نیز رسیده است؛ جالب توجه اینکه در اصفهان غالباً لوازم و تجهیزات مورد نیاز تعزیه‌خوانی از نذورات مردم تهیه می‌شود. روضه‌های خانگی با قدمتی ۱۰۰ ساله در شهر اصفهان برخی مراسم‌های عزاداری اصفهان شهرت تاریخی خاصی دارند چراکه از بیش از ۱۰۰ سال پیش در اصفهان برپا و مردم به حضور در این مجالس عقیده خاصی دارند که از جمله این موارد روضه حاج زرگرباشی در خیابان طالقانی، بانک‌دار در خیابان چهارباغ پایین و روضه شهید مظلوم شمس‌آبادی است. در اصفهان هر محله دسته عزاداری مخصوص به خود را دارد که از نام محله‌های چهارسو، لنبان، در بکوشک، طوقچی و غیره گرفته شده است، در شب‌های محرم دسته‌های عزاداری به محله‌های یکدیگر می‌روند و به طور مشترک با عزادارhن میهمانشان از محله‌های دیگر، مراسم عزاداری را با هم برپا می‌کنند. شب‌های مختلف دهه اول محرم به نام یکی از یاران یا فرزندان امام حسین (ع) نامگذاری شده است که در این روز و شب مردم به عزاداری برای این یاران می‌پردازند و اشعار و مداحی متناسب با نامگذاری این روزها نیز خوانده می‌شود. در روز عاشورا دسته‌های عزاداری که گل و لای بر سر خود کشیده‌اند با راه‌اندازی قافله‌های عزاداری در طول شهر حرکت می‌کنند و خود را به میدان امام (ره) می‌رسانند تا به طور مشترک به عزاداری بپردازند. در روزهای تاسوعا و عاشورا به طور معمول از صبح مراسم عزاداری در شهر برپاست و به طور معمول بیشتر مردم شهر در این مراسم‌ها شرکت کرده و در ظهر این دو روز نیز پس از اقامه نماز به طور معمول در نقاط مختلف شهر نذری پخش می‌شود. مردم استان اصفهان همگام با سراسر شیعیان جهان نماز ظهر عاشورا را با شکوه برگزار کرده و با اقامه نماز ظهر و عصر، بر فرهنگ‌سازی اقامه نماز جماعت و ترویج و اشاعه فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر تاکید می‌کنند. همزمان با شام شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفای ایشان، مردم استان اصفهان ضمن حضور در مراسم‌های عزاداری بر مصائب فرزندان و اسرای کربلا می‌گریند و به یاد شام غریبان بازماندگان کاروان امام حسین (ع) شمع روشن می‌کنند. شهرستان‌های استان اصفهان نیز مراسم خاص خود را برای عزاداری دارند، به طور مثال مردم لنجان ظهر روز عاشورا و تاسوعا بهترین غذای خود را در سینی گذاشته و به پشت در حسینیه‌ای می‌روند که سینه‌زن‌ها و زنجیرزن‌ها در آنجا مشغول برگزاری مراسم هستند؛ ساعت ۱۲ ظهر در حسینیه باز می‌شود و مردم در صف‌های طولانی، با سینی‌هایی بر سر که پر از نذوراتشان است وارد حسینیه می‌شوند. از راه‌اندازی کاروان هشتم تا دسته‌های سادات و روحانیون در خمینی شهر خمینی شهر مشهور به حسینیه ایران بیش از ۳۰ سال است که با برپایی کاروان هشتم محرم و یادآوری ورود کاروان امام حسین به کربلا به سوگ می‌نشیند و برپایی این کاروان الگویی برای راه‌اندازی کاروان‌های مشابه در دیگر نقاط کشور بوده است. این قافله به طول چندین کیلومتر شامل شترسوار و اسب‌سوارانی است که در صف نخست این قافله انبیای الهی همچون آدم، نوح، سلیمان و غیره قرار دارند و در ادامه نیز سپاه امام حسین (ع) و عمر بنی سعد هرکدام با پوشش ویژه خود حرکت می‌کنند. غذای نذری اصلی در خمینی‌شهر در این روز برخلاف غذای معمول اصفهان آبگوشت است و آش نذری نیز در در نقاط مختلف شهر درمیان مردم پخش می‌شود. عزاداری محل به محل یکی از سنت‌های عزاداری در این شهرستان است، دسته سادات و روحانیون یکی از دسته‌های عزاداری خمینی شهر هستند که با شال سبز در مراسم عزاداری این شهرستان حاضر می‌شوند. مطابق یکی از رسوم قدیمی این شهرستان، کودکان در روزهای عاشورا و تاسوعا لباس سبز پوشیده و در قالب هیئت حضرت علی اصغر در محلات مختلف حضور پیدا می‌کنند. برپایی تعزیه‌های ۵۰۰ ساله در دارالمومنین کاشی‌ها با برپایی آئین وداع‌خوانی که از سوزناک‌ترین بخش‌های تعزیه سنتی این شهرستان محسوب می‌شود و نخل‌گردانی به عنوان نمادی از تشییع پیکر سیدالشهدا در ماه محرم به سوگ می‌نشینند. مجالس عزاداری در کاشان از شب نخست محرم شروع و تا اواخر ماه صفر ادامه دارد که اوج برپایی این مجالس از شب نخست تا شب شانزدهم محرم است که به شب ششم امام حسین (ع) معروف است. سوگواری یکپارچه کاشی‌ها در تیمچه امین‌الدوله یکی دیگر از رسوم معروف عزاداری در کاشان حرکت هیئت‌های مختلف از مرکز هیئت تا بازار و برپایی مراسم عزاداری در این مکان است که ورود دسته‌ها به بازار از سمت دروازه دولت و بازار مسگرها و سمت پا نخل و بازار گذرنو است که پس از طی کردن بازار و بازارچه‌ها در تیمچه امین‌الدوله مراسم ختم می‌شود. نخستین دسته عزاداری که به بازار می‌رود، دسته‌ای است به نام چاووش عزا است که در آخرین روز ذی‌الحجه یعنی یک روز قبل از شروع ماه محرم به بازار شهر می‌آید و مردم را از فرا رسیدن ماه محرم مطلع می‌کند. سقاها گروه دیگری از عزاداران هستند که در قالب چهار دسته در طول دهه نخست ماه محرم با انداختن مشک سقایی به دوش و جام‌های فلزی به دست در بازار شهر بین عزاداران ظاهر می‌شوند و به سقایی می‌پردازند. از دیگر آداب و سنن ماه محرم در کاشان، برداشتن علم و علامت، کتل و بیرق، شامل عزاداری در بازار، نخل‌برداری، شمع زنی و چهل منبرو جریده است؛ نخل‌برداری نماد و نشانه تشییع جنازه حضرت سیدالشهدا (ع) در روز عاشورا است. مراسم شمع زنی در ۴۰ مسجد و زیارتگاه به یاد ۴۰ منزل اسرای کربلا همچنین ساعاتی به غروب روز تاسوعا، مراسم شمع‌زنی با روشن کردن ۷۲ شمع به تعداد یاران امام (ع) در چهل مسجد و زیارتگاه به یاد ۴۰ منزل اسرای کربلا توسط بسیاری از نذرداران و علاقه‌مندان به ویژه بانوان برگزار می‌شود. از غذاهای نذری کاشان، گوشت لوبیای آن بسیار شهرت دارد که بسیار خوشمزه طبخ شده و خواهان بسیاری دارد. «چاووش‌عزا» ها نوای آغاز ماه محرم را فریاد می‌کنند «چاووش‌عزا» به ویژه در مناطق خشک کویری استان مرسوم است، در این آئین خواننده اشعاری را می‌خواند که واقعه غم انگیز کربلا را در ذهن تجسم می‌کند. تعزیه خوانی در روستای نشلج کاشان تعزیه خوانی در شهرستان کاشان به شکل سنتی برگزار می‌شود که روستای نشلج از مشهورترین مکان‌های برگزاری این آئین است، وداع‌خوانی از سوزناک‌ترین قسمت‌های تعزیه سنتی کاشان است که به صورت گروه‌خوانی برای عزاداری امام حسین (ع) و برادر بزرگوارش حضرت ابوالفضل (ع) اجرا می‌شود. متن تعزیه‌های کاشان بیش از ۵۰۰ سال است که تغییر نداشته و تحریف در آن کمتر راه یافته است. آئین وداع خوانی یکی از سوزناک‌ترین قسمت‌های یک تعزیه است که به صورت گروه خوانی در برخی نقاط کاشان و اطراف آن در عزاداری حسین علیه السلام و برادر بزرگوارش حضرت ابوالفضل علیه السلام اجرا می‌شود. آئین خیل عرب یکی دیگر از این مراسم است، این آئین نمادی از حرکت طایفه بنی اسد است، حرکتی که بعد از جنایت سپاهیان یزید بن معاویه و زمانی که سپاهیان دشمن از صحرای کربلا رفتند، پیکرهای شهدا بر زمین مانده بود و کسی جرأت به خاک سپاری آنها را نداشت، زنان طایفه بنی اسد که در نزدیکی زمین کربلا زندگی می‌کردند با بیل، چوب و هر وسیله دیگر به طرف دشت کربلا رفتند تا پیکرهای شهدا را به خاک سپارند. این آئین به صورت نمادین در نوش آباد آران و بیدگل اجرا می‌شود و در آن گروهی عزادار در حالی که لباس سفید عربی بر تن دارند، با ضربات ریتم دار نی‌های چوبی، اشعاری موزون می‌خوانند و با اجرای ریتم و آهنگ سوگ و مویه خود را در غم جانگداز شهادت امام حسین علیه السلام و اصحاب باوفایش به نمایش می‌گذارند. جغجغه‌زنی (کوبیدن چوب‌های خراطی شده به یکدیگر به جای سینه‌زنی) نیز یکی دیگر از رسومات این شهرستان است که بیشتر در نوش آباد و سفید شهر شهرستان آران و بیدگل انجام می‌شود که در این آئین چوب‌های خراطی شده به یکدیگر کوبیده می‌شود. نطنز سرزمینی با آب فراوان در سوگ تشنگی امام حسین (ع) نطنز، شهری که نام آن تداعی‌گر معنای «شهری با آب‌های فراوان» است، با آداب خاصی به عزاداری برای امام حسین (ع) و یارانش می‌پردازند که این عزاداری‌ها به ویژه در ابیانه و بادرود معروف است. یکی از رسوماتی که از دیرباز در شهرستان نطنز مرسوم است و در روز جمعه قبل از ماه محرم انجام می‌شود، آئین زیبا و خاطره‌انگیز برافراشتن خیمه‌های حسینی در حسینیه‌ها و تکایاست. این آئین قدیمی در دو شهر بادرود و نطنز به صورت جداگانه و با برگزاری مراسم ویژه و خاصی برگزار می‌شود. جغجغه‌زنی و طلوع‌خوانی در ابیانه جغجغه‌زنی، نخل‌گردانی و طلوع‌خوانی از جمله رسومات قدیمی است که عزاداران حسینی در روستای تاریخی ابیانه سالی‌های سال است این رسوم را در ماه عزای سیدالشهدا اجرا می‌کنند. در رسم سنتی جغجغه‌زنی ابیانه عزاداران به جای سینه زدن در زمان مداحی، دو چوب خراطی شده را به یکدیگر می‌کوبند و نکته بسیار مهم اینکه نوحه‌های عزاداری اصیل و خاص هستند. جغجغه‌زنی به طور معمول در روز تاسوعا و طلوع‌خوانی در عاشورا انجام می‌شود؛ در روز عاشورا مراسم عزاداری از ابتدای صبح تا انتهای شب ادامه دارد و بر این اساس رسمی به نام طلوع خوانی شکل گرفته است. آئینی بدون تحریف با قدمت ۹ قرن در نطنز آئین نخل گردانی با قدمت ۹۰۰ ساله که در تمام شهرهای این شهرستان و در روزهای تاسوعا و عاشورا انجام می‌شود، این آئین با گذشت ۹ قرن هنوز نیز به همان شیوه قدیمی انجام می‌شود و عزاداران هنوز از همان کوچه پس کوچه‌های قدیمی و مسیرهای سخت عبور می‌کنند. نمایش آئینی تعزیه با قدمت ۵۰۰ ساله در حسینیه مرکزی نطنز قدمت برگزاری نمایش آئینی تعزیه در حسینیه مرکز شهر نطنز نزدیک به ۵۰۰ سال است و در چهار حسینیه مرکز شهر، ارشاد علیا، افوشه و سرشک برگزار می‌شود. مراسم جاروکشی پیرغلامان حسینی را از دیگر رسوم قدیمی ایام ماه محرم در نطنز برشمرد که در حسینیه ارشاد علیا برگزار می‌شود، بازسازی ورود کاروان امام حسین (ع) به کربلا با حرکت کاروان‌های حسینی از جمله بادرود و خالدآباد، همراهی مداحان با نوحه‌های حزن انگیز با این کاروان و سپس به نمایش گذاشتن حرکت قافله اسرا از رسوم ویژه نطنز در این ایام است. آئین «جوش» و عزاداری شب «بنی‌اسد» در هیئت چهل دختران و کلوانعزاداری خاص و سنتی هفت هیئت قدیمی نائین در ایام محرم از دیگر رسوم نایینی ها درمحرم است. شبیه خوانی در روستای بافران نائین مراسم شبیه خوانی و تعزیه خوانی در روستای بافران نائین در نوع خود بی نظیر و دیدنی است، این مراسم که در روز عاشورا برگزار می‌شود بسیار حزن انگیز است و مردمی که وسیله نقلیه دارند در روز عاشورا از شهرها و روستاهای اطراف برای مشاهده این مراسم باشکوه خود را به بافران می‌رسانند. مراسم «چق چقی زنی» یکی از آئین‌های عزاداری منحصر به فرد نایینی‌ها مراسم «چق چقی زنی» یکی از آئین‌های قدیمی جذاب، و منحصر به فرد نایینی‌ها است که در طول ماه‌های عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) توسط هیئت کوی سنگ و محمدیه در امامزاده سلطان سیدعلی این شهرستان برگزار می‌شود. خوانسار شهری است که سابقه آن به پیش از اسلام برمی‌گردد اما قرن‌ها سابقه دین‌داری و ولایت‌داری را بر پیشانی‌نوشت پرافتخار تاریخ خود دارد و نوای تعزیه سوگواری این باغ شهر ایرانی آوازه جهانی و بین‌المللی دارد. از روز ششم محرم شهر خوانسار حالت عزای عمومی به خود می‌گیرد به شکلی که فعالیت‌های اقتصادی و تجاری نیز از این روز کمرنگ می‌شود. از روز ششم کار مدارس و ادارات نیز تحت‌الشعاع محرم قرار می‌گیرد به گونه‌ای که برخی ادارات نیمه وقت هستند و یا کارکنان آن در این ایام مرخصی می‌گیرند. تعزیه قودجان شاخص ترین تعزیه ایران برپایی تعزیه نیز از مهم‌ترین آئین‌های سنتی خوانسار است که قدمت آن به سال‌هایی بسی دور می‌رسد؛ تعزیه قودجان شهرتی جهانی و بین‌المللی دارد و در این ایام پذیرای تعزیه‌گردانانی از سرتاسر کشور است. همچنین چندین تعزیه فعال در خوانسار طول ماه محرم بعد از ظهرها به اجرای مراسم می‌پردازند. سینه‌زنی در این شهر به همان شیوه سنتی و با مداحی‌های سوزناک و اشعار پرمعنای سوگوارانه انجام می‌شود و گذر زمان نتوانسته بر این آئین قدیمی اثر بگذرد. خوانساری‌ها برای سادات احترام ویژه‌ای قائل هستند و از قدیم‌الایام، سادات این شهر در ماه محرم با انداختن شال سبز به هیئت‌های عزاداری وارد می‌ضوند و این نوع پوشش شور خاصی به عزاداری می‌بخشد. حرکت دسته‌های شترسوار و اسب‌سوار به یاد عبور کاروان اهل‌بیتِ امام حسین (ع) حرکت دسته‌های عزاداری در قالب هیئت‌های سینه‌زنی یا زنجیرزنی راه اندازی سفره‌های نذری که از عزاداران پس از هر برنامه و گاه در هر سه نوبت پذیرایی می‌شود از دیگر رسوم عزاداری خوانساری‌هاست. حرکت دادن دسته‌های شترسوار و اسب‌سوار که یادآور عبور کاروان اهل‌بیت امام حسین (ع) است و صدای شیپور جنگ و نقاره در لابه لای حرکت کاروان نیز تداعی صحنه‌های رزم و مبارزه‌ی آن زمان است از دیگر رسوم سنتی خوانسار است که در ایام عزاداری اباعبدالله‌الحسن (ع) برگزار می‌شود.∎​