شفاآنلاین: سلامت >هنوز مدت زیادی نیست که از کووید19 جان سالم به در بردیم حالا اما درگیر تب‌دنگی شدیم. دیروز هم خبر فوت دکتر محدثه خاکپور فوق تخصص نوزادان که در حال گذراندن طرح خود در قوچان بود، بر اثر ابتلا به تب‌دنگی همگان را شوکه کرد. این بیماری هر لحظه جدي‌‌تر می‌شود اما به دلیل اطلاع‌رسانی ضعیف همگان آگاهی بسیار کمی نسبت به آن دارند. این در حالی است که طبق آمارهای وزارت بهداشت این بیماری به ایران هم رسیده است.
به گزارش شفا آنلاین: پشه‌های آئدس کم‌کم در کشور پراکنده شدند. تب‌دنگی یک بیماری ویروسی است که بر اثر گزش پشه آئدس به انسان منتقل می‌شود و بیماری بومی مناطق گرمسیری و کشورهایی همچون پاکستان، هند، افغانستان، عربستان، حوزه خلیج‌فارس، آفریقا، آمریکای لاتین، خاورمیانه و آسیای جنوب شرقی است. کانون زیست و تکثیر پشه آئدس در آب‌های راکد است و به همین دلیل کارشناسان حوزه سلامت و متخصصان بیماری‌های عفونی هشدار می‌دهند که تمام فضاهای با امکان تجمیع و حبس آب مثل ظروف زیرگلدان‌ها، قایق و لنج‌ها، سینی‌های زیر کولرهای آبی، ظروف تجمیع آب کولرهای گازی، ظروف آب پرندگان و احشام، مخازن و تانکرها و بشکه آب در مناطقی که آب شرب لوله‌کشی و تصفیه‌شده وجود ندارد باید به‌طور مرتب بازبینی شده و آب داخل این ظروف تخلیه و تعویض شود.
پشه آئدس در ایران در سال ۱۳۹۸ شناسایی شد اما چون این پشه‌ها آلوده به ویروس نبودند، هیچ‌وقت عامل بیماری تب‌دنگی هم نبودند. گزارش وزارت بهداشت از وضعیت شیوع بیماری در استان‌های پرخطر نشان می‌دهد که براساس گزارش‌های نظام مراقبت سندرمیک از ابتدای سال ۱۴۰۳ تا تاریخ ۱۷تیرماه، 146مورد مثبت تب‌دنگی تشخیص داده شده که مبدا ابتلای 125نفر امارات، چهار نفر پاکستان، یک نفر از بنین و یک نفر از عمان و ابتلای 11نفر در داخل کشور بوده است. انتشار این ویروس تا حدی افزایش یافته که وزارت بهداشت چند روز پیش اعلام کرد در شهریور و مهر سال‌جاری شاهد همه‌گیری این بیماری خواهیم بود. به گفته متخصصان، این بیماری در ۷۵درصد بیماران بدون علامت است، در 25درصد مبتلایان علامت‌دار و ۵درصد از مبتلایان به نوع وخیم این بیماری مبتلا می‌شوند. افراد با سابقه ابتلا به تب‌دنگی، افراد دارای نقص سیستم ایمنی، زنان باردار (به دلیل خطر انتقال بیماری از مادر آلوده شده به جنین)، کودکان کمتر از یک‌سال و سالمندان در صورت ابتلا به تب‌دنگی، شدت بیشتری از بیماری را متحمل می‌شوند و با توجه به اینکه بوی تایر و لاستیک، پشه آئدس را جذب می‌کند، کارگران آپاراتی‌ها و لاستیک‌فروش‌ها، کادر بهداشت و درمان، ملوانان، کارکنان فرودگاه و بنادر، افراد کارتن‌خواب و بی‌خانمانها که در طول شبانه‌روز فضای مسقفی برای اسکان و استراحت ندارند، ساکنان و مسافران مناطق دارای پشه آئدس بیش از سایر مردم در معرض خطر گزش این پشه مهاجم هستند. اولین علائم بیماری که چهار تا هفت روز بعد از گزش توسط پشه خود را نشان می‌دهد، تب 40درجه، سردرد شدید، درد مفاصل، استخوان‌ها و عضلات، درد پشت چشم، بی‌اشتهایی، حالت تهوع و استفراغ و تورم غدد لنفاوی است اما با شدت گرفتن بیماری، استفراغ‌های مکرر، درد شدید شکم، خونریزی از بینی و لثه، خونریزی زیر پوستی، وجود خون در ادرار، مدفوع یا استفراغ، اختلال در تنفس، تشنگی شدید، افت شدید فشار خون، شوک ناشی از کم آبی بدن، کاهش دمای بدن، کاهش سریع پلاکت‌های خون و افزایش غلظت خون بروز می‌کند که در این صورت، به دنبال آسیب‌دیدگی کلیه و ریه و قلب و کبد و ایجاد سندرم شوک دنگ، مرگ بیمار محتمل خواهد بود. با وجود آنکه این بیماری سرایت انسانی ندارد اما وقتی بیماری در یک منطقه بومی شده یا تعداد پشه در این مناطق افزایش می‌یابد، پشه آلوده، ویروس را از انسانی به انسان دیگر منتقل می‌کند و همه‌گیری شدت می‌گیرد. رایج‌ترین درمان برای مبتلایان، استراحت کافی، مصرف مایعات فراوان، مصرف استامینوفن و پرهیز جدی از مصرف مسکن‌های کاهش‌دهنده التهابات استخوانی مثل ایبوپروفن، آسپرین، ژلوفن، نوافن، دیکلوفناک، ناپروکسن، مفنامیک اسید به دلیل بروز خونریزی در بیمار است. با توجه به آمار بالای انتقال بیماری به دلیل قابلیت گزش همزمان چند نفر، طی 30سال اخیر تب‌دنگی به عنوان یکی از پر ابتلاترین بیماری‌های ویروسی در جهان شناخته شده و از نیمه دهه 1990 میلادی تلاش برای جلوگیری از ایجاد کانون‌های تولید بیماری برای سازمان جهانی بهداشت یک اولویت مهم به شمار می‌آید. در حال حاضر نیز به گفته متخصصان عفونی تب‌دنگی نه درمان قطعی دارد و نه واکسنی بنابراین تنها راه پیشگیری از تب‌دنگی رعایت پروتکل‌های بهداشتی است.
تفاوت رفتار پشه آئدس دکتر مرتضی ایزدی، متخصص عفونی و گرمسیری با اشاره به تفاوت رفتار پشه آئدس جنوب و شمال به «جهان‌صنعت» گفت: پشه آئدس شمال و جنوب از نظر رفتاری تفاوت‌هایی با هم دارند. مثلا پشه آئدس اجپتی در روز می‌تواند ۵۰‌نفر را بگزد اما پشه آلبوپیکتوس اینطور نیست. در کشور ما در استان‌های سیستان‌و‌بلوچستان، بوشهر و هرمزگان پشه اجپتی دارد که بیماری ایجاد می‌کند اما در گیلان پشه آلبوپیکتوس دارد که بیماری را منتقل می‌کند. سفر‌های متعدد به شمال و جنوب کشور می‌تواند باعث شود که شیوع این بیماری زیاد شود. کشور‌های همسایه ما هم این بیماری را دارند یعنی پشه‌های آنها آلوده‌اند و راه اصلی انتقال آلودگی‌اش از طریق پشه آلوده است.
پشه‌هایی که آلوده نبودند ولی شدند
پشه آئدس از چند سال پیش در استان‌های جنوبی ایران زندگی می‌کنند اما هیچ‌وقت ناقل بیماری تب‌دنگی نبودند چون تا الان آلوده نبودند. این را دکتر ایزدی می‌گوید و ادامه می‌دهد: مسافرت‌های خارج از کشور، یکی از عوامل انتشار آن است. مثلا یک فرد آلوده از کشور امارات وارد کشور می‌شود و نمی‌داند که بیمار است چون بدون علامت است اما ویروس را در خون خود دارد. کافی است که یک پشه آئدس نیشش بزند. حالا ما یک پشه آئدس آلوده داریم که تا آخر عمرش که یک ماه است، آلوده می‌ماند و ویروس را به نوزادش هم منتقل می‌کند. درنتیجه این چرخه حفظ می‌شود. فقط هم پشه‌های آئدسِ ماده، بیماری تب‌دنگی را منتقل می‌کنند. پشه‌های معمولی، این بیماری را انتقال نمی‌دهند.وی افزود: تب‌دنگی قبلا در کشور ما نبود. افغانستان، عراق و همسایه‌های شرقی مثل پاکستان این بیماری را داشتند. کشور‌های حوزه خلیج‌فارس مثل امارات این بیماری را نداشتند اما بارندگی‌های اخیر و ماندآب‌ها، تغییرات اقلیمی، گرم شدن هوا و افزایش مسافرت‌ها باعث شد که در کشور‌هایی مثل امارات و عمان و قطر هم دیده شود. در ایران هم این پشه را در استان‌های محدودی مثل بوشهر، هرمزگان و‌… داشتیم اما الان این پشه‌ها حرکت کرده و به استان‌های دیگر هم رفته‌اند. ترکیه هم این پشه را دارد اما پشه‌های این کشور هنوز آلوده به ویروس دنگی نیستند.
علائم تب‌دنگی
دوره نهفتگی بیماری تب‌دنگی به طور متوسط دو تا هفت روز بوده و ممکن است تا ۱۴‌روز هم طول بکشد یعنی دوره‌ای که بعد از گزش طول می‌کشد تا علائم بیرونی در فرد بروز پیدا کند. تب‌دنگی طیف‌های مختلفی دارد؛ در برخی افراد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و در برخی مبتلایان، علائم اذیت‌کننده متعددی بروز می‌یابد. برخی می‌گویند علائم این بیماری شبیه سرماخوردگی است اما دکتر ایزدی گفت: این بیماری در ابتدا با تب و سردرد و بدن‌درد و علائم دیگر خود را نشان می‌دهد. خونریزی خفیف در لثه و بینی، ایجاد کبودی‌هایی روی بدن، احساس درد در پشت چشم، استفراغ، شکم‌درد و بثورات پوستی مهم‌ترین علائم تب‌دنگی هستند. پس نمی‌شود این بیماری را شبیه سرماخوردگی دانست البته خیلی از بیماری‌های عفونی هم این علائم بالینی را دارند.او ادامه داد: علائم این بیماری در بیشتر موارد زیاد و متعدد است اما در برخی موارد هم فقط با یک تب خود را نشان می‌دهد که یک‌سری در همین مرحله خوب می‌شوند و بیماری در آنها ادامه پیدا نمی‌کند اما بیشتر افراد هم همانطور که گفتم، هیچ علائمی ندارند. فرد بیمار است و ویروس در خونش هست اما هچ علائمی ندارد. یک‌سری هم بعد از دو،سه روز از بروز علائم در فاز شوک می‌روند. این مرحله خیلی خطرناک است. در این شرایط فرد حتما باید ۲۴ تا ۴۸‌ساعت بستری شود تا با مایعات درمانی مناسبی که انجام می‌شود، بیمار بهبود پیدا کند. با شدت گرفتن بیماری، استفراغ‌های مکرر، درد شدید شکم، خونریزی از بینی و لثه، خونریزی زیر پوستی، وجود خون در ادرار، مدفوع یا استفراغ، اختلال در تنفس، تشنگی شدید، افت شدید فشار‌خون، شوک ناشی از کم‌آبی بدن، کاهش دمای بدن، کاهش سریع پلاکت‌های خون و افزایش غلظت خون بروز می‌کند که در این صورت، به دنبال آسیب‌دیدگی کلیه و ریه و قلب و کبد و ایجاد سندرم شوک دنگ، مرگ بیمار محتمل خواهد بود. در این مرحله پزشکان باید بدانند که تنها در مواقع افت فشار‌خون سرم قندی به بیمار تزریق کنند و در غیر این صورت به هیچ عنوان سرم قندی تزریق نشود. نوشابه هم در طول بیماری نباید مصرف شود. تنها سوپ گرم، آب نارگیل و مایعات فاقد قند مصرف شود.این متخصص عفونی با اشاره به اینکه این بیماری تست و نمونه‌گیری دارد اما درمان مشخصی ندارد، گفت: تست را موسسه انستیتو پاستور ایران انجام می‌دهد. پزشکانی که در تشخیص تب‌دنگی شک می‌کنند باید نمونه‌گیری را انجام دهند، آن را به مراکز بهداشتی ارسال کنند و مراکز بهداشتی هم نمونه‌ها را برای ما ارسال می‌کنند. دکتر ایزدی بیان کرد: طبق آمار رسمی از ابتدای سال جدید تا 17 تیرماه 146 مورد بیمار شناسایی شدند که هفت ‌مورد آن انتقال محلی بودند که پشه در آن منطقه حضور داشتند و مابقی از کشورهای اطراف مبتلا شدند. از بین این مبتلایان ۱۱‌بیمار بدون سابقه سفر به خارج از کشور هستند که در شهرستان بندرلنگه استان هرمزگان تشخیص داده شده‌اند و انتقال محلی محسوب می‌شوند. سه ‌تن در تهران مبتلا شدند که در دوبی دچار گزش شدند اما انتقال محلی در تهران نداشتیم. خوشبختانه آمار مرگ‌ومیر بر اثر این بیماری بسیار کم است اما مساله اینجاست که آثار بیماری تا مدت‌ها در بدن فرد باقی می‌ماند و باعث درد و ضعف‌های طولانی‌مدت می‌شود.در واقع با وجود پشه فرد ناقل در هر شهری می‌تواند بین 6 تا 10‌نفر را مبتلا کند.وی افزود: در حال حاضر پشه آئدس در استان‌های هرمزگان، سیستان‌وبلوچستان (چابهار و کنارک)، بوشهر (عسلویه و کنگان) و گیلان گسترش دارد. زنگ خطر در استان سیستان‌و‌بلوچستان به صدا در آمده زیرا این استان نه تنها مملو از آب‌های راکد آلوده است بلکه به دلیل مشکلات اقتصادی و فرهنگی بهداشت فردی در این منطقه به خوبی صورت نمی‌گیرد. در همین خصوص وزارت بهداشت سمپاشی را در استان‌های جنوبی و شمالی آغاز کرده است، همچنین همگان باید بهداشت را رعایت کنند. دکتر ایزدی در پاسخ به این سوال که آیا تب‌دنگی واکسن دارد یا نه توضیح داد: واکسن وجود دارد اما مساله اینجاست که متخصصان می‌گویند این واکسن‌ها تنها برای افرادی که قبلا به این بیماری مبتلا شده‌اند تجویز می‌شود و کسانی که تابه‌حال مبتلا نشده‌اند استفاده از این واکسن برایشان خطرناک است. متاسفانه تب‌دنگی درمان خاصی هم ندارد. مساله مهم در این زمینه پیشگیری است که باید در دستور کار قرار بگیرد ضمن اینکه افراد مبتلا باید به محض بروز علائم هرچند خفیف به مراکز درمانی مراجعه کنند. از طرف دیگر یک بار ابتلا به این بیماری نمی‌تواند باعث مصونیت شود و هر فرد ممکن است بیش از سه بار به این بیماری مبتلا شود. ∎