به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، برنامه گفتگوی نیمروزی شبکه خبر در گفتگو با حسن وحید، معاون آبخیزداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، خزایی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری غرب مازندران به موضوع تاثیر آبخیزداری در کاهش خسارت سیل و افزایش ذخایر منابع آبی کشور پرداخت.
مجری/سوال: در روز‌های اخیر خبر‌هایی آمد از بارندگی‌هایی در مناطق مختلف و شهر‌های شمالی مازندران که منجر به سیلاب شد و خساراتی داشت، آقای وحید علت وقوع سیل در منطقه غرب مازندران چه بود؟.
حسن وحید: با یکسری جریانات در کشور مواجه هستیم که ممکن است در منطقه‌ای بارندگی‌ها با شدت زیاد در یک مساحت بسیار کمداشته باشیم همه این‌ها نشان دهنده بحث‌های مرتبط به تغییر اقلیم و جریان‌های جوی است که این اتفاقات در جای جای کشور می‌افتد، از اول سال تا الان فکر می‌کنم حدود ۹ بارندگی سیل آسا در این زمینه داشتیم که یکی از مواردی که اتفاق افتاد مربوط به استان مازندران بود حدود ۳۲ میلی‌متر بارندگی ظرف یک و نیم ساعت بارش اتفاق افتاد که حجم زیاد بارش بود، مساحت حوزه هم مساحت کوچکی حدود ۳۱۵۰ هکتار است، منتها به دلایل مختلف این روان آبی که حادث شد باعث خسارت گردیدشاید یکی از مهمترین دلایل آن این بود که اولاً حجم و شدت بارندگی خیلی زیاد بود، دوم این که قسمتی از بستر و حریم رودخانه متاسفانه تصرف شده بود و عامل دیگر این که آن خروجی این حوزه که منتهی به دره پایین دست می‌شد پلی بود که عملاً امکان خروج این دبی در حوزه برایش میسر نبود این عوامل باعث شد که هم بارندگی و هم روان آب با گل و لای همچنین چوب آلات همراه باشد که آن دهنه پل هم مسدود شد و این منجر به خسارت شد.
سوال: همه دلایلی که عنوان کردید، اجرا نشدن طرح‌های آبخیزداری در هیچ کدامش نبود؟.
وحید: بله، در این حوزه انجام نشده بود ولی در حوزه‌های بغل دست آن آبخیزداری انجام شده بود قاعدتاً خسارت کمتری به آن وارد شده بود و خسارت شدیدی که منجر به سیل شدید شده باشد عملاً در منطقه نبود و بازدیدی که از آنجا انجام دادیم تنها نقطه‌ای که در این سطح البته خسارت وارد شده بود همین نقطه‌ای بود که کنار نقطه‌ای که مشهور به دربند است این اتفاق افتاده بود.
سوال: یعنی فارغ از دلایلی که اشاره کردید به پل یا رستوران‌هایی که رودخانه را تصرف کرده بودند، مهمترین دلیلی که می‌شود به آن اشاره کرد همین اجرا نشدن عملیات آبخیزداری بود درست است؟.
وحید: یکی از دلایلش می‌تواند این باشد، منتها بحث این است که متوسط بارندگی که در این مناطق است شاید ۶۰۰ یا ۸۰۰ میلی‌متر بارندگی است ولی در طول سال یک دفعه رگباری می‌آید با شدت بسیار زیاد ۳۲ میلیمتر بارندگی طبق آماری که سازمان هواشناسی کشور در یک و نیم ساعت داد، شدت بسیار زیادی است اگر در یک منطقه‌ای که منطقه بحرانی باشد، سیلاب یعنی اینکه آب از بستر رودخانه بیرون بیاید اگر این امکان وجود نداشته باشد که آب در مسیر رودخانه حرکت کند و آن سیکل خودش را ادامه بدهد تبدیل به سیلاب و خسارت می‌شود که این مجموعه عوامل فیزیکی آنجا صورت گرفته بود از جمله گرفتگی پل و تصرفاتی که در منطقه بود و این که ۷۰۰ -۸۰۰ هکتار هم ما در بالا دست این حوزه برون زدگی سنگی داریم یعنی عملاً پوشش گیاهی وجود ندارد، قاعدتاً بستر رودخانه هم باید یکسری کار‌های مکانیکی انجام شود علاوه بر کار‌های مدیریتی که باید در آنجا انجام می‌شد این اتفاق متاسفانه افتاد و خسارت در آن مقطع وارد شد.
سوال: درباره همین منطقه‌ای که داریم صحبت می‌کنیم اگر عملیات آبخیزداری انجام می‌شد چقدر می‌توانستیم انتظار داشته باشیم که یک چنین آسیب دیدگی‌هایی نداشته باشیم؟.
وحید: در سایر مناطقی که مشابه این مناطق هستند معمولا کار آبخیزداری انجام دادیم توانستیم تا بیش از ۷۰ درصد جلوی خسارت و سیل را بگیریم، چون عملیات‌های آبخیز داری از عملیات مکانیکی در مرحله اولش جلوی سیلاب را می‌گیرد یعنی شدتی که آن جریان رودخانه در ابتدا وارد می‌کند را می‌گیرد و آب سرعت کمتری از حوزه تخلیه می‌شود که منجر می‌شود خسارت جانبی هم در این زمینه نداشته باشیم.
سوال: آن عواملی که در ابتدا اشاره کردید تقریباً حدود ۳۰ درصد علت خسارت و حادثه‌ای بود که شاهد بودیم و ۷۰ درصد برمی‌گردد به این منطقه که آبخیزداری انجام نشده بود، اینها قابل پیش بینی نبود که در یک چنین محدوده و منطقه‌ای چنین بارندگی ممکن است به وقوع بپیوندد و چون عملیات آبخیزداری نکردیم ممکن است شاهد خسارتی باشیم؟.
وحید: البته آبخیزداری مدیریت سیلاب را انجام می‌دهد ولی ایستگاه‌های هشدار سیل عملاً در این مناطق وجود ندارد.
سوال:، چون در سال‌های پیش هم در این منطقه سیلاب داشتیم؟.
وحید: بله، سیستم‌های هشداردهنده سیل وجود ندارد مخصوصاً در این مناطقی که امکان سیلاب در این شدت وجود دارد، اگر بتوانیم ایستگاه‌های هشداردهنده سیل را طراحی کنیم می‌توانیم به راحتی از خسارت‌های مالی و جانی جلوگیری کنیم، نکته دیگر این که در سنوات گذشته هم چند کیلومتر جلوتر از این حوزه‌ای که الان سیلاب اتفاق افتاده چنین اتفاقی را داشتیم که با مشارکت اداره راه، اقدام به کار آبخیزداری در آن حوزه شد و تقریباً چند سالی است در آن حوزه بحرانی که جلوتر از این حوزه بود، اتفاق خاصی نمی‌افتد با ضریب اطمینان بسیار بالایی پروژه آبخیزداری در این مناطق اجرا شد و از خسارت و بارش‌های باسرعت و شدت زیاد جلوگیری می‌کند.
سوال: چقدر سرمایه‌گذاری لازم است برای چنین محدوده‌ای که آبخیزداری انجام بدهیم ، می‌خواهیم یک نسبت بگیریم بین خسارتی که الان شاهدیم بین سرمایه‌گذاری که می‌توانستیم انجام بدهیم برای عملیات آبخیزداری که از این خسارت‌ها جلوگیری کند؟.
وحید: ارزیابی‌هایی که در مناطق مختلف کشور انجام دادیم نشان می‌دهد هر چقدر سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف مربوط به منابع طبیعی و آبخیز داری کنیم بیش از چهار و نیم تا ۴.۷ برابر می‌تواند سود رسانی داشته باشد هم به لحاظ ارزش‌های بازاری و هم غیربازاری که منابع آب و خاک کشور را می‌تواند دربربگیرد البته آبخیزداری کاری است که هزینه زیادی را دربرنمی‌گیرد به نسبت منافعی که قاعدتاً ایجاد می‌شود برای اراضی یا برای آن حوزه آبخیز هم به لحاظ اقتصادی، هم اجتماعی، هم اکوسیستم و اکولوژیکی قاعدتاً میزان هزینه‌ای که در این حوزه‌ها انجام می‌دهیم بسیار بسیار اندک است چیزی حدود ۵ -۶ میلیون تومان در هکتار است یعنی در سطح حساب کنیم ۵، ۶ میلیون تومان در سطح است که عدد خیلی زیادی نیست.
سوال: پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری اطلس سیل کشور را تدوین کرده است این در اختیار جا‌هایی مثل استانداری و مدیریت بحران قرار گرفته و در برنامه‌ریزی‌های شماوجود دارد؟.
وحید: پژوهشکده علوم خاک و آبخیزداری مربوط به وزارت جهاد کشاورزی است ما هم در بدنه وزارت جهاد کشاورزی هستیم و ارتباط نزدیک اجرایی و پژوهشی بین دو دستگاه وجود دارد، اطلس سیل‌خیز کشور تهیه شده در اطلس سیل‌خیز کشور مناطق بحرانی مشخص است بر اساس اطلسی که تهیه شده بیش از ۴۵۰ شهر و ۸۶۵۰ روستا عملاً در معرض سیلاب قرار دارد و حوزه بحرانی بیش از ۲۸ میلیون هکتار است، البته داریم اطلس را هم به روز می‌کنیم که بتوانیم هم اثربخشی اقداماتی که تا الان انجام شده در آن لحاظ کنیم و هم این که اگر شرایط ویژه‌ای در سطح کشور در بعضی از مناطق ایجاد شد یا جایی که گاهاً اتفاق افتاده را بتوانیم در قالب اطلس شناسایی و به روز رسانی کنیم که این کار را شروع کردیم و در یک افق دو ساله تمام می‌شود.
سوال: طرح‌های پیشگیرانه‌ای که برای کنترل سیلاب‌ها دارید اینها را هم بر اساس همین اطلس جلو می‌روید یا کار متفاوتی را انجام می‌دهید؟.
وحید: نه، بیشتر مربوط به مدیریت ریسک است، مدیریت ریسک در این مناطق پروژه‌ها و عملیات آبخیزداری که این مناطق انجام می‌شود در اولویت‌بندی‌هایی که باید انجام بشود در حال انجام استالان در کشور اگر بخواهیم این موارد را لحاظ کنیم بر اساس اطلسی که ارائه شده حوزه‌های آبخیز سد‌ها حدود ۴۲ میلیون هکتار است، حوزه‌های فاقد سد حدود ۸۴ میلیون هکتار است، در کنار اینها حدود ۴۰ میلیون هکتار حوزه شهری و روستایی است که از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند، عملاً در بحث آبخیزداری شهری باید به آن بپردازیم حوزه‌های بحرانی ۲۸ میلیون هکتار است متاسفانه حجم زیادی از این آب و خاک از کشور دارد خارج می‌شود، چون مساحت زیادی یعنی بیش از ۲۵ میلیون هکتار مساحت حوزه‌های مرزی است که برنامه ریزی و مدل‌های اجرایی در هر کدام از این مناطق با یکدیگر متفاوت است که باید بر اساس آن برنامه زمان بندی که انجام می‌شود و طرح‌هایی که در مجموعه سازمان منابع طبیعی و وزارت جهاد کشاورزی وجود دارد انجام می‌دهیم که به نتایج خوبی برسیم.
سوال: آقای خزایی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری غرب مازندران اینترنتی به ما اضافه شدند که فکر می‌کنم در کنار یک پروژه آبخیزداری هستند، کدام منطقه هستید و اجرای طرح آبخیزداری چقدر توانسته کمک کند به آن منطقه که داریم درباره آن صحبت می‌کنیم که خسارت ناشی از سیلاب‌ها را کنترل کند و کاهش بدهد؟.
خزایی: این پروژه سرشاخه گیر رودخانه کورکورسر هست که در سال ۱۳۹۸ در هفته دولت کار پروژه شروع شد و در ۲۲ بهمن افتتاح شداین پروژه باعث شده بخش عظیمی از سرشاخه‌هایی که از بالای یک حوزه ۶۶۰۰ هکتاری می‌آید و بعد از بروز سیلاب حمل می‌شود و ممکن است خیلی از ابنیه‌های فنی را مورد تخریب قرار بدهد و حتی جان و مال مردم را تهدید کند این باعث شده که جلوی حمل آن آورده‌ها را بگیرد و بخشی از رسوبات را که در بخش پایین دست مثل سیلابی که در منطقه دربند اتفاق افتاد را در پشت خودش مورد رسوب قرار بدهد و کهبتوانیم دوباره آن را خارج کنیم، این پروژه یکی از پروژه‌های شاخصی است که اثربخشی آن کاملا مشخص است و مردم پایین دست رضایت کامل دارند.
پروژه‌ای را هم در منطقه کاظم رود داشتیم آن رودخانه هم از رودخانه‌های سیلابی بود که در سال ۱۳۸۶ حتی منجر به فوت ۴ نفر از هم‌میهنان شده بود که بعد از اجرای آن پروژه دیگر هیچگونه فوتی حتی تخریبی را در پایین دست نداشتیم ومردم هم نسبت به اجرای پروژه رضایت داشتند، پروژه‌های سد‌های سرشاخه گیر پروژه‌هایی هستند که در داخل کشور دارد اجرا می‌شود و حاصل اهتمام و طراحی کارشناسان خوب بود، چون یک پروژه داخلی شده استما در غرب استان مازندران ۳۴ رودخانه داریم که ۱۶ رودخانه‌را مطالعه کردیم و در ۱۰ رودخانه‌چنین پروژه‌ای را اجرا کردیم و باعث شدخیلی از مردم در پایین دست آسوده خاطر باشند بعد از بروز سیلاب، ۶ رودخانه‌را مطالعه و آماده کار داریم که یکی از پروژه‌ها را امسال داریم شروع می‌کنیم.
سوال: آقای وحید یک مقدار راجع به پروژه‌هایی که آقای خزایی به آن اشاره می‌کردند توضیح می‌دهید؟.
وحید: در مناطق مختلف اکولوژیکی که در سطح کشور وجود دارد در حوزه‌های مختلف که بسته به شرایطی که طبیعت دارد پوشش گیاهی که دارد و شرایط فیزیکی و اکولوژیکی که این حوزه‌ها دارند، نوع پروژه‌هایی که اجرایی می‌شود متفاوت استدر مجموع در آبخیزداری پروژه بیولوژیک داریم، پروژه بیومکانیک داریم، مکانیکی و مدیریتی داریم.
سوال: اولویت بندی کجا است مثلاً اگر بخواهیم راجع به همین غرب مازندران که آقای خزایی آنجا هستند صحبت کنیم؟.
وحید: حوزه‌ها به صورت همزمان با یکدیگر انجام می‌شوند همین پروژه سرشاخه گیر که آقای خزایی اشاره فرمودند یکی از پروژه‌های مکانیکی است که در منطقه جنگلی انجام می‌شود، چون یکی از دلایلی که عملاً پل‌ها را مسدود می‌کند یا خود رودخانه را ممکن است با چالش مواجه کند آن حجم چوب آلاتی است که همراه با روان آب از بالا دست دارد می‌آید، این پروژه‌های سرشاخه گیر باعث می‌شود این چوب آلات گرفته شود حجم زیادی از رسوب آن گرفته و آب پاک یا آب نسبتاً سالمی به پایین دست هدایت شود که از سیلاب مخرب جلوگیری می‌کندیکی از این پروژه‌ها پروژه سرشاخه گیر است.
سوال: در این منطقه سیلاب داشتیم یا بارندگی منجر به سیلاب داشتیم که این طرح آبخیزداری این عملیات بتواند جلوی آن را بگیرد که سیلاب نداشته باشیم؟.
وحید: سیلاب این است که آب از بستر رودخانه بیرون بیاید وقتی شما سرشاخه‌ها را می‌گیرید، پل‌ها مسدود نمی‌شود جاده‌ها مسدود نمی‌شود یک عامل فیزیکی جلوی جریان آب قرار نمی‌گیرد، آب آن سیکل هیدرولوژی خودش را طی می‌کند و از حوزه خارج می‌شود و وارد پایین دست و دریا می‌شود.
سوال: یعنی بعد از این طرح‌ها دیگر آنجا سیلاب نداشتیم؟.
وحید: عملاً سیلاب مخرب نداشتیم.
سوال: فرق سیلاب مخرب با سیلاب غیر مخرب چیست؟.
وحید: سیلاب مخرب سیلابی است که خسارت وارد کند آب از بستر رودخانه بیرون بیاید ولی اینکه روان آب جاری شود، حجم زیادی از آن به سفره آب زیرزمینی نفوذ کند جلوی سرعت سیلاب را بگیریم خسارت زا نباشد از رودخانه بیرون نیاید قاعدتاً در بارندگی‌ها با شدت‌های بسیار زیاد عمل روان آب اتفاق می‌افتد ولی این پروژه‌هایی که در مجموع در این مناطق اجرا می‌شود، ولی اصل موضوع این است که آب را در خود عرصه نفوذ بدهیم یعنی کارکرد آبخیزداری به این صورت است که مخصوصاً در قالب پروژه‌های بیولوژیک و مدیریتی که انجام می‌شود در خود عرصه پوشش گیاهی غنی بشود، تغییرات شدید کاربری را نداشته باشیم، تصرفات اراضی را در این مناطق نداشته باشیم، بستر و حریم‌های رودخانه‌ها تصرف نشود همه اینها عامل سیلاب هستند، در کنارش برنامه‌هایی که در قالب پروژه آبخیزداری مثل مدیریتی، بیولوژیکی و مکانیکی قاعدتا انجام بشود و در این صورت است که می‌توانیم حجم زیادی از بارش را در سفره آب زیرزمینی نفوذ بدهیم و روان آبی که ایجاد می‌شود خسارت زیادی را ایجاد نکند.
سوال: آقای خزایی در این مناطقی که به آن اشاره کردید عملیات آبخیزداری صورت گرفته بعد از آن بارش شدیدی داشتیم که این عملیات آبخیزداری باعث شود که سیلاب مخربی نداشته باشیم؟
خزایی: بله در سال گذشته هم در منطقه نوشهر و حتی منطقه کاظم رود سیلاب خیلی گسترده داشتیم که میزان بارندگی آن بر اساس گزارش بیش از ۱۲۰ میلی‌متر بارندگی در منطقه کاظم رود بود، اما وجود این سد سرشاخه گیر باعث شد که هیچ خسارت مالی و جانی را در پایین دست نداشته باشیم و حتی در حدود ۴۰۰ تن رسوب را در پشت همین سد سرشاخه گیر در منطقه کاظم رود به همراه قطعات بسیار زیادی از چوب آلات شکسته و افتاده‌ای که در داخل جنگل بود و حمل شده بود در پشت این سد نشست کرد و توانستیم بعداً آن را خارج کنیم.
سوال: حالا علاوه بر اینکه کنترل سیلاب کردید و از این اثرات مخرب جلوگیری کردید، اثر مثبت دیگری هم می‌توانیم مثلاً در حوزه آب شرب وکشاورزی داشته باشد؟.
خزایی: کل عملیات آبخیزداری به سه بخش تقسیم می‌شود بخش اصلی عملیات بیولوژیکی است یعنی هدف اصلی نفوذ آب به داخل سفره‌های آب زیرزمینی است، بعد از آن کار‌های بیومکانیکی یا مختلط مکانیکی و بیولوژیک است و نهایتاً باید برویم سراغ درمان و همان کار مکانیکی به دلیل این که بعضی از حوزه‌های آبریز در پایین دست آن متاسفانه دچار تغییراتی شده و حتی بستر اصلی رودخانه‌ها دچار تغییر و تحول شده وناچار هستیم مستقیماً به سراغ عملیات مکانیکی برویم و با این کار جان و مال مردم را بتوانیم در پایین دست حفظ کنیم ولی هدف اصلی همان ذخیره نزولات آسمانی در بالا دست استدر حوزه آبخیز دربند هیچ گونه تغییر کاربری یا ساخت و سازی را نداشتیم ۳۲ میلیمتر بارندگی در مدت یک و نیم ساعت باعث شد حجم رسوبات و آورده‌ها به قدری باشد که در پایین دست هم به دلیل عدم امکان خارج شدن آب رودخانه اصلی باعث اتفاقات ناگواری بشود که همه عزیزان متوجه شدند که چه اتفاقی افتاده است.
سوال: اجرا کردن چنین پروژه‌ای در منطقه‌ای که هستید چقدر هزینه می‌برد و چند طرح دیگر برای آبخیزداری دارید که یا معطل سرمایه است یا کار‌های دیگری نیاز دارد که کار را جلو ببرید؟.
خزایی: برای محاسبه میزان اعتبار مورد نیاز، این سالیانه است، چون هر سال طبق فهرست بهایی که اعلام می‌شود می‌توانیم بگوییم مثلاً در حوزه کاظم رود در سال ۸۶ با ۶۰۰ میلیون این پروژه احداث شد همین امروز اگر بخواهیم چنین پروژه‌ای را اجرا کنیم بالغ بر ۲۰ تا ۲۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز داریم، در منطقه دربند هم احتمالاً به جز پروژه سرشاخه‌گیر نیاز به دو سد رسوبگیر داریم، چون میزان آورده‌ها در آن حوزه ۳۱۵۰ هکتاری به قدری است که باید قبل از آن هم اقدامات حفاظتی برای خود این سد سرشاخه گیر داشته باشیم.
سوال: آقای وحید، مناطق دیگری که نیازمند اجرای عملیات در سراسر کشور هستند چقدر هستند اگر آماری بگویید؟.
وحید: در کل در کشور، حوزه آبخیزی که تا الان کار آبخیزداری در آن انجام نشده بیش از ۹۰ میلیون هکتار است که در قالب یک برنامه جهادی که به دستور رئیس جمهور شهید برنامه‌ریزی کردیم قرار بر این شد در طول دو برنامه هفتم و هشتم این موضوع آبخیزداری در سطح ۹۰ میلیون هکتار، چون وسعت هم بسیار زیاداست بتوانیم برنامه‌ریزی کنیم هم در بخش مطالعات و بعد اجرا که بتوانیم انجام بدهیم که در سازمان منابع طبیعی تا الان بیش از ۲۰ میلیون هکتار مطالعات آبخیزداری آماده اجرا داریم همزمان با این که بتوانیم اینها را اجرا کنیم قاعدتاً مطالعات هم صورت خواهد گرفت که الباقی سطوح هم بتوانیم مدیریت کنیم و برنامه را برایش انجام بدهیم.
سوال: دو برنامه اشاره کردید دو برنامه می‌شود ده سال، اما این ۹۰ میلیون هکتاری که همیشه نقدی که وارد می‌شود این است که سالی یک میلیون می‌شود نود سال؟.
وحید: برنامه اولی که ارایه شد این بود که در هر صورت در مجموعه سازمان منابع طبیعی در مجموعه وزارت جهادکشاورزی هم توان اجرایی هم توان علمی وجود دارد بتوانیم حداقل در طول دو برنامه این را به اتمام برسانیم ولی براساس اقتضائاتی که کشور داشت و شرایط مالی که در برنامه‌های مختلف در سطح کشور می‌توانیم درنظر بگیریم قاعدتا در برنامه هفتم نهایتا به ۲۰ میلیون هکتار رسید ولی این توان در مجموعه سازمان منابع وجود دارد.
سوال: کل نود میلیون هکتار چقدر سرمایه می‌خواهد؟.
وحید: عدد دقیقش را حضور ذهن ندارم ولی این بیست میلیون هکتاری که الان برنامه ریزی برای آن شده حدود ۹۱ همت اعتبار لازم داردچون اگر نود میلیون هکتار را همین الان بخواهیم ارزیابی بکنیم باید نسبت به سال‌های گذشته هم بسنجیم ولی بیست میلیون هکتار اعتباری که برای بیست میلیون هکتار نیاز است حدود ۹۱ همت است که بتوانیم این را هم اجرا کنیم، البته این هم بگویم که مدیریت عرصه‌های منابع طبیعی قاعدتا باید در قالب مدیریت جامعه حوزه آبخیز باشد یکی از دلایل عمده‌ای که سیلاب در سطح کشور اتفاق می‌افتد و همچنین فرسایش داریم هم رسوب داریم هم روان آب داریم هم خسارت داریم الان متاسفانه در کشور حدود فرسایش خاک که بسیار مهم‌تر است از بحث آب، چون بالاخره امکان بازیافت خاک خیلی خیلی سخت‌تر یک سانتی متر شاید بیش از صد سال زمان نیاز دارد که تولید شود حدود ۱۵ و ۴ دهم تن در هکتار در سال است که در سال در کشور میشود بالغ بر دو میلیارد تن که عملا حجم خاکی که قاعدتا بازه اقتصادی باید برای ما داشته باشد در بخش‌های مختلف هم کشاورزی هم منابع طبیعی به عناوین مختلف در حال فرسایش این موضوع را به نوعی داریم از دست می‌دهیم. 
سوال: بیشترین علت کندی چیست مالی است یا اختلاف دستگاه‌ها هم می‌تواند باشد؟.
وحید: در قالب مدیریت جامعه حوزه آبخیز ببینیم دلایل این مسایل چیست و آشفتگی‌هایی که در حوزه آبخیز وجود دارد.
سوال: آشفتگی منظور مدیریتی است؟.
وحید: هم مدیریتی هم اجرایی در بخش‌های مختلف وجود دارد، عدم یکپارچگی مدیریتی در حوزه آبخیز است توجه کنید که در یک حوزه آبخیز اگر بخواهیم به حساب با یک مدل درستی مدیریتش بکنیم که نهایتا حوزه آبخیز که آب است آب سالم تولید کند باید عملا این انسجام را در برنامه مدیریت دولت‌ها را داشته باشیم هم مشارکت مردم را داشته باشیم البته مشارکت مردم به معنا و مفهوم این است که بتوانیم مردم را سهیم بکنیم در منافع بهینه حوزه آبخیزداری. 
سوال:، چون در مورد مدیریتی آن صحبت می‌کنیم مثلا در یک حوزه آبخیزداری که می‌خواهد کار انجام بشود چند دستگاه متولی دارند؟.
وحید: تقریبا همه دولت به نوعی دخیل هستند ولی نکته‌ای که وجود دارد مثلا در بحث تغییر کاربری‌ها قاعدتا باید کار بکنیم در بحث الگوی کشور کار بکنیم مهمترین مبحثش در بحث مدیریت منابع آب باید کار کنیم در بحث تصرفات باید کار کنیم نوع بهره برداری‌ها باید کار کنیم یعنی این که تا زمانی که مسایل اقتصادی اجتماعی حوزه آبخیزداری با مسایل اکولوژیکی با همدیگر هماهنگ نکنیم عملا امکان این که بتوانیم مدیریت درست و صحیحی در حوزه آبخیز انجام بدهیم امکان ندارد و این هم نیاز به این است که همدلی و هم افزایی وجود داشته باشد که بتوانیم یک مدیریت خوبی را در حوزه آبخیزداری کشور داشته باشیم. 
خانم هراتیان/ خبرنگار: دستور تدوین لایحه آبخیزداری در همان سال اول ریاست جمهوری شهید رئیسی داده شد و مدیریت جامعه آبخیز مورد تاکید ایشان بود.
وحید: بعد از دستوری که صادر کردند بیش از هفت میلیون هکتار مطالعه مدیریت جامع حوزه آبخیزداری انجام دادند آخرین دستوری که آقای رئیس جمهور دادند این بود که در بخش آبخیزداری ۳۰ همت اعتبار بدهند در این قسمت.
خبرنگار: به گفته معاون آبخیزداری سازمان منابع طبیعی از آغاز دولت سیزدهم تاکنون عملیات آبخیزداری در کشور به نزدیک دو میلیون هکتار رسیده است. 
سوال: خود شهید رئیسی چقدر دغدغه در حوزه آبخیزداری داشت؟.
وحید: دغدغه خیلی زیادی در این زمینه در سطح کشور وجود داشت آقای شهید رئیسی هم به آن اشاره کردند البته دستوراتی که ایشان گفتند مخصوصا در بخش‌های مختلفی که خودشان بازدید داشتند از حوزه آبخیزمان در مناطق بحرانی مثل جیرفت، شمال و جنوب کرمان کار بسیار خوبی انجام شد حتی در بعضی از مناطق مخصوصا در جنوب کرمان، جنوب کرمان یک پروژه کوچک آبخیزداری باعث شده بود که مهاجرت معکوس به روستا صورت بگیرد زمانی که منابع آب و خاک کشور حفظ می‌شود باعث رونق اقتصادی مخصوصا در بخش کشاورزی می‌شود که این اثرات مفیدی بود که این پروژه‌های آبخیزداری در این مناطق داشت در جنوب کرمان مخصوصا باتوجه به شرایطی در آن منطقه داشتیم و افت شدید آب‌های زیرزمینی جیرفت یکی از قطب‌های کشاورزی کشور است در بحث‌های مربوط به تغذیه سفره آب‌های زیرزمینی، جلوگیری از فرسایش در حوزه بالادست روستا‌ها و شهر‌ها کار‌های بسیار انجام شد که اثرات خوبی هم برای مردم داشت. 
سوال: لایحه آبخیزداری که به دستور شهید رئیسی انجام شد سال ۱۴۰۱ قرار بود دو ماهه این لایحه به جمع بندی برسد آخرین خبر‌ها را بگویید از آن دو ماه خیلی گذشته بگویید آخرین خبر‌ها چیست به کجا رسید؟.
وحید: لایحه آبخیزداری لایحه فرابخشی است بخواهیم مدیریت کنیم حوزه آبخیزمان نیاز است که هم این هماهنگی در بدنه‌های مختلف اداری و دستگاه‌های اجرایی در کشور وجود داشته باشند نقش و مشارکت مردم را در این موارد ببینیم در کلیات لایحه به این معنا و مفهوم بود البتهاتفاقات خوبی هم افتاده که جای تشکر از کمیسیون زیربنایی دولت دارد این بود که عملا در کشور شش کلان حوزه داریم سی حوزه رده دو داریم این که استراتژی ماهم در حوزه‌های اصلی که همان رویه‌ای که آنهم است هم در حوزه‌های رده دو باید به چه صورت باشد به چه مبنایی این استراتژی‌ها تدوین شود در سند حوزه این بحثی بود که در لایحه آبخیزداری به آن اشاره شد. 
یک نکته‌ای که در لایحه آبخیزداری ماند که در کشور شورای عالی آبخیزداری و منابع طبیعی را باید داشته باشیم یک اختلاف نظر کوچیکی بین دو دستگاه وجود داشت که اختلاف نظر نبود بیشتر همپوشانی وظایف بود.
سوال: بحث کارشناسی وزارت جهاد و وزارت نیرو؟.
وحید: بله، چون در کشور شورای عالی آب داریم ولی نیازی به شورای عالی آب و آبخیزداری و منابع طبیعی نداریم این ماهیت موضوع متفاوت بود، چون در لایحه آبخیزداری به مدیریت سرزمین می‌پردازد مدیریت جامع حوزه آبخیز یعنی این که مدیریت سرزمین انجام بدهیم مدیریت جامع حوزه آبخیز انجام بدهیم همه عوامل را کنار هم ببینیم دنیا هم به این سمت رفته حالا دوستاندر بخش آب هم آن بحث‌های مربوط به آن لایحه بحث آب شورای عالی آب را داشتند نهایتا با تدبیری که کمیسیون زیربنایی دولت انجام داد تدبیر بسیار ارزشمندی هم بود این بود که در لایحه آبخیزداری شورای عالی آب بشود شورای عالی آب و آبخیزداری و منابع طبیعی که بحث بسیار مهمی است یعنی یک بحث استراتژیک بسیار مهمی است که در کشور صورت گرفته باتوجه به این موضوع حل شد و می‌بایست آن شرح وظایفی که در شورای عالی آب است و شرح وظایفی که در لایحه آبخیزداری منابع طبیعی وجود داشت را همدیگر تلفیقش می‌کردیم بعد از آن جلسه هم دو جلسه برگزار شده که نهایتا این که به نظرم می‌رسد که یک یا دو جلسه آینده بتوانیم این لایحه آبخیزداری هم جمع بشود به مجلس ارسال شود.
سوال: این جلسات بعدیش چه زمانی است اولین جلسه‌ای که می‌گذارید؟.
وحید: آخرین جلسه‌ای که برگزار شد دو هفته پیش بودقرار بر این شد که دوجلسه کارشناسی برگزار کنیم یک جلسه برگزار شد یک جلسه کارشناسی دیگر هم برگزار می‌شود در بدنه ما و وزارت نیرو که نهایتا اعلام کنیم که نحوه کار به چه صورت باشد ولی یک خواهشی دارم آن هم این که در هر صورت که می‌خواهیم مدیریت سرزمین انجام بدهیم، چون ماحصل لایحه آبخیزداری این است که مدیریت بکنیم منابع زیستی مان در سطح حوزه آبخیز و بحث آب بسیار مهماست بحث فرسایش هابسیار مهماست مباحث اقتصادی اجتماعی مباحث بسیار مهمی است اگر بخواهیم این ارتباط برقرار کنیم هم بست برقرار کنیم میان این مسایل وجود دارد در حوزه آبخیز قاعدتا باید این همدلی وجود داشته و برقرار شود و هرچه زودتر این لایحه ارسال شود به مجلس و مصوب بشود.
سوال: به نظرتان بیشتر همکاران خودتان در دولت منظوراست؟.
وحید: بیشتر به نظرم می‌آید که روی وظایفی که وجود دارد یک لایحه.
سوال: یک نکته‌ای هم سر صنعت و معدن بود که آنجا موافقت شد فقط الان کار کارشناسی شمابا وزارت نیرو است؟.
وحید: بیشتر بحث‌هایی است که مربوط به بحث آب است اصلا در بحث لایحه آبخیزداری به منابع و مصارف نمی‌پردازیم به مدیریت آب و خاک کشور.
سوال: آخرین خبر از شما این شد که تا همین دوشنبه‌ای که می‌آید جمع بندی دو وزارتخانه انجام می‌شود؟.
وحید: در مجموعه خودمان و وزارت نیرو قرار شد که جمع بندی انجام شود اعلام بکنیم به دولت که به کمیسیون زیربنایی که به حساب جمع بندی مان به چه صورت است که جلسه اش برگزار شود و بتوانیم لایحه آبخیزداری بهمجلس ارسال کنیم. 
سوال: در آستانه انتخابات قرار داریم نامزد‌ها برنامه‌های شان را ارایه می‌دهند فکر می‌کنید در دولت چهاردهم رئیس جمهور یا وزرای شان مشخصا بر این موضوع مهمی که صحبت می‌کنیم بحث آبخیزداری برای تسهیل وتسریع اقداماتی که دارد صورت می‌گیرد چه اقدامی باید انجام بشود؟ رئیس جمهور و وزرای باید چکار کنند؟.
وحید: چون فصل انتخابات است کاندیدا‌های محترم برنامه‌های خودرا دارند ارایه می‌دهند چند مطلب که جزو مطالب اصلی کشور است اعلام می‌کنم اول این که ببینیم الان کشوریم که مواجهه با سیلاب یعنی عملا با کوچکترین بارندگی در خیلی از مناطق کشورروان آب اتفاق می‌افتد سیلاب اتفاق می‌افتد، دوم این که فرسایش خاکم در حد نرم‌های جهانی نیست ۱۵ و ۴ دهم تن در هکتار فرسایش خاک داریم، سوم این که کسری شدید سفره‌های آب زیرزمینی داریم یعنی حدود ۱۴۰ میلیارد طبق آخرین آماری که همکاران در وزارت نیرو دادند بیش از ۱۴۰ میلیارد مترمکعب کسری سفره آب‌های زیرزمینی است جبران این مسایل بالاخره در دنیا راهکار علمی خودش را دارد، و ما هم به این سمت و سو رفتیم، آبخیزداری بخشی از این راهکار است بخشی از آن همه اش نیست یعنی مدیریت جامعه حوزه آبخیز است که می‌تواند این مسایل را حل کند.
الان نکته‌ای که وجود دارد ببینید در بحث آمایش سرزمین به آمایش در سطح واحد‌های سیاسی می‌پردازد یعنی در سال استان‌ها به آن می‌پردازید قاعدتا استان‌های بالادست توسعه خودش را می‌بیند و ممکن است که این توسعه در استان‌های بالا در یک حوزه آبخیز استان پایین دست هم تحت تاثیر خودش قرار بدهداگر آمایش را بیاوریم مبتنی کنیم بر حوزه‌های آبخیز حداقل در سی حوزه رده دویی که در کشور وجود دارد ممکن است یک استان دو استان چهار استان دربر بگیرد اگر آمایش سرزمین را یعنی مدیریت بهینه منابع آب و خاکمرا و مباحث اقتصادی اجتماعی مان در این پروژه که در این حوزه‌ها در قالب آمایش حوزه بخواهیم درنظر بگیریم خیلی از این آشفتگی‌هایی که در حوزه آبخیز وجود دارد حل می‌شود یکی از اهداف اصلی که لایحه آبخیزداری داشت این مساله بود که در مباحث کارشناسی که تا الان برگزار شده سازمان برنامه هم این مسایل را پذیرفت که باید آمایش، آمایش حوزه‌ای باشد. 
نکته دوم این که بالاخره باید تکلیف موارد مربوط به طرح‌ها و پروژه‌هایی که مرتبط با آب و خاک است را روشن کنیم الان حوزه‌های بحرانی بسیار زیادی داریم بیشتر از ۲۱ میلیون هکتار حوزه بحرانی داریم بیش از ۲۵ میلیون هکتار حوزه مرزی است قاعدتا اگر بخواهیم آب و خاک کشور را به یک نحوی مدیریت کنیم یکی از راهکارهایش اجرای پروژه‌های بحث منابع طبیعی و آبخیزداری است که می‌تواند اثرات بسیار خوبی هم در این زمینه وجود داشته باشد الان حجم بارش کشور بیش از ۴۰۰ میلیارد مترمکعب است یعنی حجم بارشی که در کشور اتفاق می‌افتد ولی آب در دسترس مان یا آبی که داریم مدیریت می‌کنیم حدود صد میلیارد مترمکعب عدد‌ها متفاوت است بین هشتاد، نود تا صد میانگین می‌گویم حدود صد میلیارد مترمکعب یعنی سیصد میلیارد مترمکعب عملا دارد تبخیر می‌شود قاعدتا باید راهکار‌های جلوگیری از تبخیر هم وجود دارد یعنی آبخیز یعنی یک از اهدافش این است که از تبخیر جلوگیری کند با پوشش گیاهی، چون آبخیزداری فقط سازه که نیست مدیریت هم است یعنی ده درصد از این سیصد میلیارد مترمکعب را بخواهید مدیریتش کنید و این توان در کشور وجود دارد در بخش‌های مختلف هم در بخش آب وجود دارد هم در بخش مراتع هم در بخش کشاورزی و در بخش‌های مختلف کشور وجود دارد.
این جزو برنامه‌هایی است که اگر در برنامه‌های کلان محور کشورلحاظ کنیم ده درصد این سیصد میلیارد را بخواهیم بگوییم می‌شود سی میلیارد مترمکعب علاوه بر این آن صد میلیارد مترمکعب دیگر هم که آب در دسترس آن حجم زیادش قاعدتا تبدیل به سیلاب و روان آب می‌شود واقعا هم از دسترس مان خارج می‌شود وارد حوزه دریا‌ها یا اقیانوس‌ها می‌شود این هم می‌توانیم مدیریتش کنیم.
سوال: امسال سال مشارکت مردم در اقتصاد است در بحث آبخیزداری بحث مشارکت مردم، چقدر زمینه فراهم کردید که بخش خصوصی بتواند منتفع بشود از مزایای آبخیزداری که راغب باشد برای سرمایه گذاری با مردم و کشاورزانی که آنجا حضور دارند یا به صورت سرمایه گذاری که عایدی مالی و بهره مندی مالی هم داشته باشند؟.
وحید: نظام نامه مردمی سازی منابع طبیعی را ابلاغ کردیم یعنی فروردین ماه نظام نامه مردمی سازی منابع طبیعی را ابلاغ کردیم اگر معتقدیم مدیریت در حوزه آبخیز باید صورت بگیرد واحد‌های اجرایی مان محدوده روستا‌هایی که قاعدتا در حوزه آبخیز وجود دارند بحث بسیار مهمی است اگر سامانه‌های عرفی را به عنوان یک واحد اقتصادی درنظر بگیریم که هم می‌تواند از منابع وهم از مصالح بتواند استفاده کند و این اختیار را به بهره برداران بدهیم و این اختیار را هم دادیم در قالب نظام مردمی سازی در ماده سه قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع که عملا طرح‌های اقتصادی شان در زمینه مدیریت سامانه عرفی شان تهیه و اعلام بکنند. 
یک نکته که این دارد انجام می‌شود این که نه تنها از امسال از سال گذشته هم شروع شده بود و دارد انجام می‌شود توسط بهره بردار این یک نکته درخصوص بهره بردارانکه هم بتوانند از منافع حوزه آبخیز استفاده کنند ببینید الان در حوزه آبخیز در سامانه عرفی کشاورزی داریم دامداری داریم زنبورداری داریم مرتع داریم جنگل داریم گردشگری داریم شیلات داریم و خیلی مسایل دیگری که بسته به شرایطی که در اکولوژیکی که در حوزه آبخیز دریا در سامانه عرفی وجود دارد به عنوان یک پتانسیل وجود دارد اگر ارزش گذاری کنیم این مجموعه پتانسیل‌هایی که در این سامانه عرفی وجود دارد و این‌ها را با یک مدل اقتصادی در قالب بند ب ماده ۲۹ قانون احکامی که دولت این اختیار را به ما داد که تشکل سازی کنیم و صورت بگیرد قاعدتا هم وضعیت اقتصادی مردم بهتر می‌شود هرچه قدر بهتر بشود میزان وابستگی به منابع طبیعی کمتر می‌شود و استفاده معقولانه تری دارد انجام می‌شود بهره برداری مقرون تری دارد انجام می‌شود نکته بعداین که هیچ وقت مسئولیت‌های اجتماعی را فراموش نکنیم خواهشم این است که ببینید دستگاه‌های مختلف دارند کار می‌کنند هم بخش خصوصی و هم بخش دولتی خیلی از مسایل و آشفتگی‌هایی که وجود دارد مخصوصا در بحث‌های مربوط به فرسایش خاک و ریزگرد‌ها بحث بسیار مهمی است در بحث‌های مربوط به سیلاب ناشی از این است که یکسری اقدامات در بخش‌های مختلف عمرانی دارد صورت می‌گیرد و اگر پیوست‌های زیست محیطی که در قالب طرح‌های عمرانی دارد انجام می‌شود به درستی انجام بشود باید بخش زیادی از این معضلات حل و فضل بشود. 
الان ملاحظه بکنید به دلیل این که بخش زیادی از منابع حوزه آبخیز در بالادست، سدسازی را می‌گویم البته سدسازی اثرات اقتصادی خودش را دارد ولی حق آبه‌های دشت‌های سیلابی و تالاب هایمان را عملا در خیلی از مناطق کشور از دست دادیم اگر این حق آبه محقق باشد البته بخشی هم برمی گردد به خشکسالی دوستان مان در وزارت نیرو حق دارند می‌گویند عملا آبی وجود نداشت ولی اگر حق آبه‌ها به درستی اقدام شود ریزگرد نداریم بحران زیست محیطی در این زمینه نداریم.
سوال: آماری دارید که بگویید برای این که چقدر سرمایه گذاری بوده چقدر خیرین ورود کردند؟.
وحید: خیرین آبخیزداری حجم زیادی از این اقدامات توسط خیرین انجام شده در سال حدود صد تا صد و پنجاه هزار هکتار به این صورت است که صد تا صد و پنجاه هزار هکتار خیرینم ان دارند کار را انجام می‌دهند البته این عدد کم است، چون فقط بحث خیرین نیست بحث‌های مصرفی اجتماعی قاعدتا باید انجام شود انجام هم می‌شود الان هم شرکتی داریم که سالیانه چهل تاپنجاه میلیارد دارد در بخش‌های مربوط به آبخیزداری برای خودش برای منافع خودش البته دارد انجام می‌دهد به حق هم است ولی نکته‌ای که باید به آن بپردازیم این است که بالاخره اگر بخواهد مشارکت بکند در بحث‌های مربوط به آب و خاک منافعش هم باید لحاظ کنیم. 
سوال: الان لحاظ نشده؟.
وحید: چرا لحاظ می‌شود ولی بعضی از اختلاف نظر‌ها در این زمینه‌ها وجود دارد که قابل حل است ولی عملا این که در یک حوزه‌ای مخصوصا دستور آقای رئیس جمهور گفتند در بحث آبریز تا جالیز تحول عظیمی ایجاد کرد در بخش‌های مربوط به مخصوصا قنوات در کشور حدود چهل هزار رشته قنات داریم تا الان ده هزار رشته قنات را اجرا کردیم و بازسازی کردیم آبخیزداریش را هم انجام دادیم عملا دبی قنوات مان که یک دبی است که عملا تاثیر زیادی هم روی بحث‌های منابع آب‌های زیرزمینی ندارد بین یک و نیم تا سه برابر افزایش پیدا کرده در کنار آن بحث‌های الگویی کشور است در کنار استفاده بهینه از منابع آب است این هاست که می‌تواند اثرات بسیار خوبی را داشته باشدنکته بعدی در مورد بازسازی‌های معادن است بحث بسیار مهمی است که باید انجام شود البته بخش‌های دیگر هم معدنکاران مان دارند انجام می‌دهند یا در مباحث مربوط به صنایعاست که دارند بخش زیادی را انجام می‌دهند و نیاز است که شتاب بیشتری بگیرند.
سوال: آمار دارید بگویید؟ یک شرکت را گفتید به طور کلی سرجمع آماری دارید؟.
وحید: حدود صد تا صد و پنجاه هزار هکتار تمام مواردی که گفتم.
سوال: با سرمایه گذاری و این‌ها چقدر می‌شود؟ چقدر سرمایه گذاری این ۱۵۰ هزار هکتار یعنی چقدر پول آوردند؟.
وحید: هر هکتاری حدود چهار و پانصد، پنج میلیون تومان در نظر بگیرید که آن بیلانش را البته منافعی که ایجاد می‌کنند بعضی از صنایع که گا‌ها این کار‌ها را انجام دادند اعلام می‌کنند که عملا توانستیم بخش زیادی از کسر آب‌های چاه‌های مان را تامین کنیم علاوه بر این که خسارت به تاسیسات شان وارد نشده توانستیم بخش زیادی از این به حساب کسری که داریم در بخش‌های مربوط به آب را.
سوال: عملا انتفاع شان این است که، چون سفره‌های زیرزمینی با این عملیات آبخیزداری پر می‌شود از چاه‌های شان استفاده می‌کنند، درست است؟.
وحید: یکی بحث خسارت سیلاب است این همه برکت را در غرب تهران شرکت برکت ملاحظه بکنید یک حوزه‌ای بوده که قبلا سیلاب می‌آمده، آمده مشارکت کرده شرکت عملا کار آبخیزداری انجام داده آنجا سیلابی اتفاق نمی‌افتد یعنی از خسارت سیلاب در این مناطق جلوگیری کرده است.
سوال: جمع بندی.
وحید: چند خواهش دارم در بخش‌های مختلف منابع طبیعی انتظاراین است که منابع طبیعی به عنوان اکوسیستم پیوسته باید درنظر بگیریم حالا علاوه بر بخش‌های مربوط به آبخیزداری ومدیریت جنگل‌های مان نباید هیچ وقت فراموش بشود موارد مربوط به حفاظت مان نباید هیچ وقت فراموش نشود موارد مربوط به بیابان ها، ریزگردهاپس فردا روز جهانی بیابان زدایی را داریم از همه مهمتر این که در کشور به مدیریت جامعحوزه آبخیز کشور بپردازیم که از این آشفتگی راحتی پیدا کنیم.