تاکنون حدود 100 فیلم از این مجموعه تولید و قرار است زین پس به شکل رایگان در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. اما هدف اصلی از طراحی، تدوین و تولید این بسته حفظ عمومی قرآن ويژه كودكان پيش از دبستان است و در واقع این بسته هديه‌ای به مربيان محترم و مركز پيش از دبستان کشور و نيز خانواده‌های محترم است تا «زمينه‌سازی برای انس كودكان با قرآن كريم» تحقق یابد.
فیلم‌های توجیهی این بسته را اینجا ببینید.
به این مناسبت، پیرامون تدوین و تولید این بسته آموزشی حفظ عمومی قرآن کریم، در گفت‌و‌گو با رضا نباتی؛ کارشناس تدوین کتب درسی قرآن به پرسش‌هایی در مورد چند و چون تولید این بسته، هدف از طراحی و تولید آن پاسخ‌هایی داده است که در ادامه می‌خوانید:
ـ هدف از طراحی، تدوين و توليد بسته تربيت و يادگيری حفظ عمومی قرآن ويژه پيش از دبستان چيست؟
هدف از طراحی، تدوين و توليد تربيت و يادگيری حفظ عمومی قرآن ويژه كودكان پيش از دبستان كه در واقع هديه‌ای از سوی وزارت آموزش و پرورش به مربيان محترم و مركز پيش از دبستان و نيز خانواده‌های محترم كشور است، تحقق «زمينه‌سازی برای انس كودكان با قرآن كريم» است. این بسته محصول توجه به رويكرد اُنس با قرآن، علاقه و ارتباط مستمر كودكان با قرآن است كه به تدريج حاصل می‌شود. كودكان با توجه به ويژگی‌های فرد و استعدادهاس ذهنی خود به بخشی از اين توانايی ها دست می‌يابند. از اين رو ضمن دوری از الزام و اجبار در هر نوع آموزش به كودكان و پرهيز از اصرار بر دست‌يابی كودكان به حد خاصی از يادگيری، زمينه سازی براي يادگيری قرآن كريم مورد نظر و تأكيد است.
اين بسته تربيتی كه تا اين لحظه حدود 100 قطعه فيلم آن توليد و به صورت رايگان در اختيار همگان قرار مي‌گيرد، كار مشترك گروه پژوهش و برنامه ريزی دوره پيش از دبستان و گروه درسی قرآن كريم و عربي سازمان پژوهش و برنامه ريزی آموزشی است كه با محوريت حفظ عمومی سوره‌های كوتاه و پيام‌های قرآنی و احاديث نورانی است كه به تدريج كامل تر می‌شود.
ـ آيا گروه‌های ديگر هم می‌توانند از اين فيلم‌ها استفاده كنند؟
بله، از اين بسته می توان برای آموزش قرآن دانش‌آموزان كلاس اول ابتدايي و نيز دانش‌آموزان كم‌توان ذهنی هم استفاده كرد كه روش تدريس آن برای مربيان مركز استثنايی در ادامه بيان خواهد شد.
ـ منظور از «تربيت» چيست و چه اصراری بر آموزش قرآن در پيش از دبستان است؟
طبق تعريفي در مقدمه كتاب نهج القرآن بر اساس اسناد تحولي آمده است «تربيت يعني زمينه سازي براي رشد و شكوفايي فطرت توحيدی دانش‌آموزان» دوره دبستان و پيش از آن از بهترین فرصت‌های زمينه‌سازی براي انس مخاطبان با قرآن کريم است. همچنان كه امير المومنين امام علي (ع) در نامه 31 در كتاب شريف نهج‌البلاغه به امام حسن مجتبی (ع) می فرمايد: «وَ اَن اَبـتَـدِئَـكَ بِـتَعـليـمِ كِـتابِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ ...» (مصمم شدم كه نخست كتاب خدا را به تو بياموزم) و نيز حضرت زهرا سلام الله عليها فرمودند: «پدرم سوره‌هايی از قرآن را به فرزندانم حسن و حسين آموختند.» از اين روی بر شيعيان و محبان اهل بيت (ع) لازم است در خصوص تربيت قرآنی فرزندان خود در مقام عمل پيرو سيره افعالی و اقوالی اهل بيت (ع) باشند. از منظر عقلی و منطقی و تجربی نيز اين مطلب كاملاً صحيح و در آينده تربيتی ايشان مؤثر است.
ـ منظور از رويكرد انس با قرآن چيست؟
رويكرد يا جهت گيری همان چتری است كه بر همه عوامل و عناصر يک برنامه درسی و آموزشی مانند هدف، محتوا، روش آموزش و ارزشيابی سايه می‌افكند تا ضمن رعايت وحدت انديشه به انسجام عمل كمك كند. انس نيز همان ارتباط معنادار، دائمی و عاطفی كودک با قرآن و ارزش های اسلامی است. ارتباط زمانی معنادار می‌شود كه كليه عوامل، عناصر و اجزاء برنامه با نياز، ذائقه و توان مخاطب مطابقت داشته باشد. اين مطابقت هر چه بيشتر، اطمينان از انس با قرآن به همان اندازه مؤثرتر و موفق تر خواهد بود.
ـ منظور از حفظ عمومی قرآن در دوره پيش از دبستان چيست؟
راهبرد حفظ عمومی قرآن يک راهبرد عملياتی و در واقع يک الگوی آموزشی است كه در مقابل حفظ تخصصی مطرح می‌شود. در تعريف حفظ عمومی گفته شده: «از برخوانی جمله‌ها، قطعات، آيات و سوره‌های منتخب همراه با قرائت الگو يا به صورت دسته جمعی يا با كمک معلم و يا با نگاه كردن به متن در مواقع لزوم» كه درباره كودكان پيش از دبستان، همه اين موارد (به جز نگاه كردن به متن) امكان وقوع دارد. همين كه گوش كودک با سوره ها آشنا مي شود و مي تواند همراه با سايرين و يا قرائت الگو از حفظ بخواند، قدم بسيار مؤثری برداشته شده است.
ـ آيا به عمل به قرآن در كنار حفظ عمومی قرآن در دوره پيش از دبستان توجه شده است؟
از آنجا كه حفظ قرآن یک هدف اصلی نیست، بلکه بیش‌تر یک وسیله برای زمینه‌سازی جهت «انس مستمر و مادام‌العمر با قرآن كریم» است، در صورت توجه مربی و معلم و نيز خانواده می‌تواند زمینه‌ساز عمل بیش‌تر و بهتر كودكان به دستورات قرآن نيز باشد. حفظ پيام‌های قرآنی، احاديث نورانی و ابيات معروف تربيتی نيز در همين راستا پيش بينی و توصيه شده است.
ـ ضرورت حفظ عمومی قرآن در دوره پيش از دبستان چگونه تعيين شده است؟
چیستی، چرایی و چگونگی هر علمی را فلسفه آن علم می‌گوید؛ بنابراین در بحث حفظ عمومي قرآن كریم در پيش از دبستان هم باید به سمت تبیین تک تک حوزه فعالیت در اين دوره حرکت کند. تلاش برای ارائه پاسخ به این هشت سؤال اساسی «ضرورت هر آموزشی» است:
1ـ «برای چه» باید قرآن را حفظ كند؟ (هدف از آموزش)
2-«چه كسی» باید حفظ كند؟ (تعیین مخاطب با توجه به ویژگی‌ها)
3-«چه چیز را» باید حفظ كنیم؟ (تولید محتوا)
4ـ«چگونه» قرآن را حفظ كنیم؟ (تعیین روش آموزش)
5- «چطور» از حفظ فرد مطمئن شویم؟ (روش ارزش یابی پیشرفت تحصیلی)
6ـ «چه زمانی» قرآن را حفظ كند؟ (زمان آموزش)
7-«كجا» قرآن را حفظ كند؟ (مكان و موقعیت یادگیری)
8ـ «با چه ابزاری» قرآن را حفظ كند؟ (تعیین وسایل آموزشی و كمك آموزشی)
عدم پاسخ دقیق به این هشت سؤال، «امكان آموزش» را نيز با تهدید جدی رو به رو كرده و امكانات و سرمایه‌های انسانی و مادی را ضایع می‌گرداند. سعي شده در طراحي، تدوين و توليد اين بسته تربيتی به موارد يادشده توجه لازم صورت گيرد.
ـ قبل از ورود مربی و معلم به تدريس، چه نكاتي بايد مورد توجه قرار گيرد؟
قبل از استفاده از اين بسته بايد به چند نكته مهم توجه كرد :
1ـ نقش مربي و معلم
اولاً - مربي و معلم، يك هدايت گر است، براي هدايت دانش آموزان بايد از طريق توجه و تمركز به نقش الگويي عمل شود.
ثانياً - معلم در امر تدريس، نقش راهبري و ر اهنمايي دارد. او بايد بتواند خوب تدريس كند و به سؤال ها و ابهامات مخاطبان به صورت دقيق و كامل پاسخ دهد.
2- نقش والدين
والدين نقش هاي موثر و متعددي دارند كه نبايد از آنها غفلت بورزند.
3ـ نقش الگويی
او و معلم بايد الگوي عملي كودكان باشند و به آنچه مي گويند عمل كنند و نيز كودكان ايشان را در حال خواند قرآن و نماز ديده باشند. اين مهمترين و موثرترين نقش است.
4ـ نقش تشويقی
پيگيري كار معلم در منزل و بررسي ميزان يادگيري قرآن فرزندان نقش بسزايي در احقق اهداف قصد شده دارد.
5 ـ نقش تعاملی
خانواده نيز می‌تواند با فراهم كردن شرايط لازم در منزل و يا حضور در مجالس و محافل قرآني در انس كودك خود با قرآن به معلم كمك رسانند.
ـ روش اجرا و تدريس اين بسته چگونه است؟
اگر مربی و معلم و يا والدين مبناي آموزش قرآن در يش از دبستان را فهميده باشند، راهبردهاي تدريس، بسيار ساده خواهد بود. حضرت علي عليه السلام: «تَعَلَّم حُسنَ الاِستِماع ؛ كَما تَتَعَلَّم حُسنَ القَول» خوب گوش كردن يک مهارت است و بلكه مقدمه لازم براي حرف زدن و خواندن؛ لذا توجه به دو عامل مهم «استماع» (گوش كردن) و «اتباع» (تبعيت و تكرار) لازم و ملزوم همديگر و در اين برنامه دو محور اساسی هستند.
مراحل تدريس:
1ـ هر آيه در دو جلسه تدريس و تمرين مي شود؛ يعني هر روز يك آيه از سوره را در كلاس پخش و تمرين كنيد.
2- هر آيه به صورت هر جمله نه بار خوانده مي شود. (سه تا سه بار)
3- حتما آموزش آيه در ابتداي هر جلسه به صورت جمع خواني باشد.
4- سپس در جلسه اول از داوطلبان بپرسيد تا از حفظ بخوانند.
5- ساير دانش اموزان در جلسه بعد مي خوانند.
6- جلسات بعدي ابتدا دانش اموزان آيات قبلي را كه در فيلم و صوت آمده به صورت دسته جمعي مي خوانند.
7- سپس آيه جديد به آيات قبلي اضافه مي شود.
8- با توجه به اين كه هر آيه دو جلسه بايد تدريس شود، در فيلم به اين موضوع توجه شده است.
ـ اگر تدريس قرآن برای مربی سخت به نظر برسد چه بايد بكند؟
نكته بسيار مهمی است؛ چرا كه ابتداي هر كار و هر روشي كمي دشوار به نظر مي‌رسد. در چنين شرايطی كه مربي و والدين، تصور می كنند يادگيری و حفظ قرآن كار دشوار و يا ناممكنی است؛ درخواست می شود مربی و خانواده بايد صبور و با استقامت باشند. زيرا پرحوصله بودن شرط موفقيت در هنر معلمي است. قرآن كريم در آيه 30 سوره فصلت و آيه 13 سوره احقاف می فرمايد: «اِنَّ الَّذينَ قالوا رَبُّنَا اللهُ ثُمَّ استَقاموا ...» و تاكيد می كند كه «معجزه يادگيری در گرو استقامت و پايداری» ميسر می شود.
در همين زمينه چند نكته به مربيان و والدين عزيز توصيه می شود :
1ـ فيلم های روش تدريس هر سوره را قبل از ورود به كلاس ببينيد. اين فيلم ها با عنوان آسيب شناسی حفظ جزء 30» در همين بسته ارائه شده و قابل مشاهده است.
2- تاكيد مي‌شود تمرين آخر هر فيلم را حتماً با دقت انجام دهيد.
3- اين شيوه را تا حصول اطمينان از كسب مهارت خود در تدريس ادامه دهيد. يقيناً پس از تمرين و ممارست چند سوره، امكان تعميم روش برای ساير سوره ها امكان پذير خواهد بود.
ـ آيا رعايت لحن و لهجه عربی توسط نوآموزان ضرورت دارد؟
رعايت لحن و لهجه عربی در فردخوانی ضرورت ندارد. چرا كه هدف از آموزش قرآن لزوماً رسيدن نوآموزان به حد خاصی از يادگيری نيست؛ بلكه هدف اصلی تقويت علاقه نوآموزان به قرآن كريم است. كودكان را هنگام جمع خوانی با دوستان يا اعضای خانواده و نيز همخوانی با قرائت الگو (فايل صوتي و تصويري) به قرائت آهنگين (رعايت لهجه عربي) تشويق كنيد.
ـ شيوه آموزش این بسته را در مدارس استثنايی هم توضيح دهيد؟
شيوه تدريس اين بسته آموزشی در مدارس استثنايی چندان فرقی با مدارس عادی ندارد. فقط چند ملاحظه وجود دارد كه توجه به آنها به اشتياق معلم و دانش آموزان كمک مي كند.
1ـ در نظر گرفتن حوصله، علاقه و توان اين دسته از دانش آموزان عزيز بسيار مهم است؛ لذا تنها يك آيه تدريس شود.
2- در آموزرش قرآن به دانش آموزان استثنايي به همان «جمع خواني يک آيه» بسنده شود.
3- در اين مدارس، اتمام آموزش سوره تا آيه آخر ضرورتی ندارد. لذا از هر سوره، فقط دو آيه اول آموزش داده شود. البته در صورت مشاهده علاقه و رغبت دانش آموزان، مي توان آموزش آيات بعدي را نيز ادامه داد.
ـ در آموزش قرآن در پيش از دبستان بايد به چه اصولی جدی شود؟ آيا در طراحی و توليد اين بسته به اين موارد توجه شده است؟
با توجه به مفيد و امكان‌پذير بودن آموزش قرآن در پيش از دبستان، در طراحی و تدوين و توليد اين بسته به رعايت اصول زير توجه شده است؛ كه البته اين موارد بيشتر بايد توسط مربی رعايت شود:
1 -آموزش قرآن بايد لذت‌بخش و زمينه‌ساز علاقه‌مندی كودک به قرآن باشد.
2 -پيام‌ها و آموزه‌های قرآنی بايد متناسب با سن كودک انتخاب شود.
3- آموزش قرآن دوره پيش‌دبستان بايد مبتنی بر ظرفيت و توانايی كودك باشد.
4 -در آموزش قرآن بايد بر جنبه‌های رحمت و لطف الهی تأكيد شود.
5 - برنامه آموزش قرآن كريم مبتن بر دستورات الهی و سنت معصومين عليهم السلام است.
6 - آموزش قرآن دوره پيش‌دبستان بايد مطابق رغبت و علاقه او بوده و از هرگونه الزام و اجبار به دور باشد.
7 - هر نوع آموزش قرآن بايد در قالب فعاليت‌های جذاب ياددهی ـ يادگيری عرضه شود.
8 - آموزش قرآن در پيش از دبستان بايد در راستای هدف و در چارچوب برنامه درسی دوره پيش‌دبستان باشد.
9 - آموزش قرآن دوره پيش‌دبستان نبايد در تعارض با برنامه رسمی آموزش دوره ابتدايی باشد.
10- ارزشيابي بايد به منظور سنجش ميزان دست‌يابی به اهداف برنامه بوده و از شيوه‌های اضطراب‌آور، مقايسه كودكان با يكديگر و نيز انتظار رسيدن همه كودكان به حد خاصی از يادگيری به‌دور باشد.
11- در فرايند ياددهی- يادگيری به نقش الگو بودن مربی توجه شود به نحوي كه نوآموز نتيجه آموزش قرآن را در رفتار مربی مشاهده كند.
نظر شما