روسیه از دیرباز به خاطر جت‌های جنگنده اش که اغلب زمخت و ارزان‌تر از همتایان غربی خود دیده می‌شدند، مورد توجه بوده است.

به گزارش روزیاتو، روسیه صنعت هوانوردی نظامی بزرگی را از اتحاد جماهیر شوروی به ارث برده و بعد از فروپاشی شوروی نیز همچنان یکی از دو صادرکننده اصلی جت‌های جنگنده بوده است. جت جنگنده پیشرو روسیه، خانواده Sukhoi Su-۲۷ Flanker (شامل نسخه‌های سوخو-۳۰، سو-۳۴ و سو-۳۵) است.

در حالی که تحریم‌ها نقش بزرگی در کاهش تولید هواپیما‌های روسیه ایفا کرده است، اما این تحریم‌ها تنها بخشی از داستان سقوط صادرات جت‌های جنگنده روسیه است.

یک طوفان کامل

در سال‌های اخیر، صادرات جت روسیه کاهش یافته است. در حالی که جنگ در اوکراین و تحریم‌های غرب بدون شک اوضاع را در این زمینه برای روسیه بدتر کرد، اما همه چیز قبل از سال ۲۰۲۲ شروع شد.

در چند سال اخیر تقریباً هیچ سفارش جت جنگنده جدیدی برای جت‌های جنگنده روسی وجود نداشته است. بر روی کاغذ، برخی از کشور‌ها مانند هند جت‌های روسی خریداری کرده اند. با این حال، اگر کمی عمیق‌تر نگاه کنید متوجه خواهید شد که این هواپیما‌های روسی تحت لیسانس تولید شده بودند که در هند و بر اساس قراردادی قدیمی ساخته شدند. میانمار در سال ۲۰۲۳ چند فروند Su-۳۰ دریافت کرد، اما این‌ها نیز تحقق یک سفارش قدیمی متعلق به سال ۲۰۱۸ بود. برخی کشور‌ها نیز در چند سال گذشته سفارشات خود را برای جت‌های روسی لغو کرده اند.

روسیه در زمینه صادرات جت‌های جنگنده خود با یک طوفان کامل روبرو است. برخی از این عوامل عبارتند از:

تحریم‌های پیش از سال ۲۰۲۲ به رهبری ایالات متحده بر صادرات دفاعی روسیه

تحریم‌های غرب پس از حمله به اوکراین در سال ۲۰۲۲

بلوغ جت‌های جنگنده بومی در چین و هند

آسیب بالقوه به شهرت جنگنده‌های روسی ناشی از عملکرد ضعیف در اوکراین

عدم وجود جنگنده‌های نسل جدید

روسیه احتمالاً نیاز‌های تولیدی خود در زمان جنگ را در اولویت قرار می‌دهد

روسیه برای سال‌ها توانست هواپیمای Su-۲۷ Flanker را ارتقا دهد و آن را به عنوان جایگزینی برای هواپیما‌های غربی (مانند F-۱۶) معرفی کند. با این حال، یک هواپیما را فقط می‌توان چندین بار قبل از از دست دادن جذابیتش ارتقا داد. در طی این مدت، ایالات متحده جنگنده کاملاً جدید نسل پنجم F-۳۵ را برای صادرات توسعه داد (و همچنین F-۱۶ محبوب را نیز ارتقا داد). روسیه از این موضوع آگاه است و سعی در توسعه هواپیما‌های جایگزین دارد. با این حال، Su-۵۷ Felon در بهترین حالت هواپیمایی مبهم است (و هند از پروژه مشترک آن منصرف شد)، در حالی که Su-۷۵ ‘Checkmate’ بیشتر به عنوان یک ترفند برای بازاریابی تلقی می‌شود تا یک جت واقعی در حال توسعه. برخی ادعا‌ها در مورد جت جنگنده جدید روسیه از پروژه نسل ششم MiG-۴۱ می‌گویند، گمانه زنی‌هایی که وارد دنیای فانتزی شده اند.

از دست دادن دو بازار بزرگ

از نظر تاریخی، چین و هند واردکنندگان بزرگ جت‌های جنگنده روسیه بوده اند. اما اکنون این کشور‌ها جنگنده‌های خود را توسعه داده یا به دنبال تنوع بخشیدن ناوگان هوایی خود هستند. به عنوان مثال، چینی‌ها اکنون در حال ساخت جنگنده J-۲۰ Mighty Dragon هستند (که از جت‌های روسی پیشرفته‌تر است). هند صنعت هوافضای خود را دارد و در حال خرید رافال فرانسوی است. فرانسه یکی از کشور‌هایی است که سفارش‌هایی را از کشور‌هایی دریافت می‌کند که به‌طور سنتی جت‌های روسی را خریداری می‌کردند (فرانسه با دریافت این سفارش‌ها، اکنون تولید جت جنگنده رافال خود را افزایش داده است).

در بدتر شدن اوضاع برای روسیه، چین و هند در تلاش هستند تا اتکای خود را به موتور‌های جت روسی کاهش دهند. به نظر می‌رسد چینی‌ها اکنون موتور بومی خود را برای J-۲۰ ساخته اند (موتور‌های Emei Woshan-۱۵ (涡扇-۱۵ یا WS-۱۵) ساخت کمپانی Xi’an) در حالی که هند به تلاش طولانی خود برای ساخت موتور هواپیمای بومی ادامه می‌دهد. اگر این روند ادامه یابد (و هواپیما‌های چین سریعتر از روسیه به توسعه خود ادامه دهند)، از دست دادن چین به عنوان یک مقصد صادراتی می‌تواند دائمی شود. هند نیز ممکن است به طور دائمی از خرید جت‌های روسی عقب نشینی کند (اگرچه هنوز در حال ساخت سوخوی Su-۳۰MKI تحت لیسانس در خاک خود است).

تحریم روی تحریم

وبلاگ دیفنس بلاگ مدعی شده است که «به گفته افراد مطلع از ماجرا، دولت‌های مصر، الجزایر و اندونزی خرید بالقوه جنگنده‌های مدرن سوخو سو-۳۵ روسیه را در بحبوحه تحریم‌های اقتصادی علیه روسیه، هدف قرار دادن صنعت نفت، دفاع، کالا‌های دو منظوره و فناوری‌های حساس آن رد کرده اند». با این حال، آنچه قابل توجه است این است که این مقاله در ژانویه ۲۰۲۲ – یک ماه قبل از تهاجم گسترده روسیه به اوکراین و تحریم‌های مرتبط با آن – نوشته شده است. ایالات متحده سال‌ها (با موفقیت) برای تحریم صادرات تسلیحات روسیه و منصرف کردن کشور‌های ثالث از خرید جت‌های روسی (و سایر تجهیزات) تلاش کرده است.

مصر چند سال پیش قرارداد خرید ۳۰ جنگنده روسی سوخو-۳۵ را متوقف کرد. اکنون ایران در حال مذاکره برای خرید جنگنده‌هایی از روسیه است که برای مصر در نظر گرفته شده بود. این امر ایران را شاید به تنها کشوری در جهان (خارج از حوزه نفوذ روسیه، مانند قزاقستان و بلاروس) تبدیل می‌کند که به دنبال خرید جدید جت‌های جنگنده روسی است. ایران نیز یک مورد خاص است، زیرا در حال حاضر به شدت مورد تحریم قرار دارد و عملاً گزینه دیگری برای خرید یک جت جنگنده مدرن ندارد. وضعیت الجزایر در خرید جت‌های روسی کمی مبهم است.

وقتی صحبت از دفاع می‌شود، خطر بسیار بالا است. کشور‌هایی که امروز به روسیه سفارش تسلیحات نظامی می‌دهند می‌دانند که در معرض تحریم‌های غرب قرار می‌گیرند، علاوه بر اینکه جت‌هایی که دریافت می‌کنند احتمالاً مملو از قطعات غربی تحریم شده خواهند بود (کاملاً شناخته شده است که روسیه خانواده سوخو سو خود را با فناوری ایالات متحده فعال نگه داشته است).

در شرایطی که روسیه در جنگ با اوکراین به سر می‌برد، مشخص نیست که این کشور چه زمانی می‌تواند سفارش‌های احتمالی دریافتی را تحویل دهد یا آیا اصلاً توان تحویل سفارش‌های احتمالی را دارد یا خیر. به گزارش نشنال اینترست، روسیه اعلام کرده است که تحویل سامانه‌های S-۴۰۰ SAM به هند را به تعویق می‌اندازد. روسیه احتمالاً نیاز‌های خود در زمان جنگ را در اولویت قرار می‌دهد، بنابراین هر اس-۴۰۰ ساخته شده برای هند ممکن است توسط روسیه استفاده شود که بیش از پیش روسیه را به عنوان یک شریک دفاعی ناجذاب از چشم شرکایش خواهد انداخت.