پیامبر اکرم (ص) درباره فضیلت و جایگاه روز عرفه می‌فرمایند: «خداوند در هیچ روزی به اندازه روز عرفه، بندگان را از آتش دوزخ نمی‏‌رهاند». روز عرفه، روز دعا و استغاثه به درگاه پروردگار متعال است و خداوند این روز را روز با ارزش، بافضیلت و پرشکوه قرار داده است. در روایاتی آمده است که خداوند در شب عرفه درهای مغفرت خویش را بر بندگان باز می‌کند و در روز عرفه خداوند متعال گناهان توبه‌کنندگان را عفو می‌کند، هرچند به اندازه ریگ‌های بیابان و قطرات باران و تعداد روزهای عالم باشد.

اعمال روز عرفه عبارتند از:

روزه گرفتن برای کسی که ضعف پیدا نکند و مانع دعا خواندن او نشود

شیخ کفعمی در مصباح فرموده مستحب است روزه روز عرفه برای کسی که ضعف پیدا نکند و مانع دعا خواندن او نشود.

غسل پیش از زوال آفتاب

تسبیحات حضرت رسول (ص)

خواندن این اذکار متعالی در روز عرفه بسیار سفارش شده است و متن عربی و ترجمه آن در ادامه می‌آید:

سُبْحانَ الَّذی فِی السَّمآءِ عَرْشُهُ سُبْحانَ الَّذی فِی الاَْرْضِ حُکْمُهُ
منزه است خدایی که در آسمان است عرش او منزه است خدایی که در زمین است فرمان و حکمش

سُبْحانَ الَّذی فِی الْقُبوُرِ قَضآؤُهُ سُبْحانَ الَّذی فِی الْبَحْرِ سَبیلُهُ
منزه است خدایی که در گورها قضا و فرمانش جاری است منزه است خدایی که در دریا راه دارد

سُبْحانَ الَّذی فِی النارِ سُلْطانُهُ سُبْحانَ الَّذی فِی الْجَنَّةِ رَحْمَتُهُ
منزه است خدایی که در آتش دوزخ سلطنتش موجود است منزه است خدایی که در بهشت رحمت او است

سُبْحانَ الَّذی فِی الْقِیامَةِ عَدْلُهُ سُبْحانَ الَّذی رَفَعَ السَّمآءَ سُبْحانَ
منزه است خدایی که در قیامت عدل و دادش برپا است منزه است خدایی که آسمان را بالا برد منزه است خدایی

الَّذی بَسَطَ الاْرْضَ سُبْحانَ الَّذی لا مَلْجَأ وَ لا مَنْجا مِنْهُ اِلاّ اِلَیْهِ
که زمین را گسترد منزه است خدایی که ملجا و پناهی از او نیست جز بسوی خودش

سپس بگو سُبْحانَ اللّهِ وَالْحَمْدُ لِلّهِ وَلا اِلهَ اِلا اللّهُ وَاللّهُ اَکْبَرُ صد مرتبه
منزه است خدا و حمد از آن خدا است و معبودی جز خدا نیست و خدا بزرگتر از توصیف است.

۱۰۰ مرتبه خواندن سوره «توحید» و «آیة الکرسی» و ذکر معطر صلوات بر محمّد و آل محمّد.

سوره توحید صد مرتبه و آیة الکرسی صد مرتبه و صلوات بر محمّد و آل محمّد صد مرتبه خوانده شود و دعای ذیل ۱۰ مرتبه خوانده شود:

لااِلهَ اِلا اللّهُ وَحْدَهُ لا شَریکَ لَهُ لَهُ الْمُلْکُ وَ لَهُ الْحَمْدُ یُحْیی وَ یُمیتُ
معبودی جز خدا نیست یگانه ای که شریک ندارد پادشاهی خاص او است و از آن او است حمد زنده کند و بمیراند

وَیُمیتُ وَیُحْیی وَهُوَ حَیُّ لا یَموُتُ بِیَدِهِ الْخَیْرُ وَهُوَ عَلی کُلِّشَیْءٍ َقدیرٌ
و بمیراند و زنده کند و او است زنده ای که نمیرد هرچه خیر است بدست او است و او بر هر چیز توانا است.

۱۰ مرتبه اَسْتَغْفِرُ اللّهَ الَّذی لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ اَتوُبُ اِلَیْهِ
آمرزش خواهم از خدایی که معبود بحقی جز او نیست که زنده و پاینده است و بسویش توبه کنم

و ۱۰ مرتبه یا اَللّهُ و ۱۰ مرتبه یا رَحْمنُ و ۱۰ مرتبه یا رَحیمُ
ای خدا ای بخشاینده ، ای مهربان

و ۱۰ مرتبه یا بَدیعَ السَّمواتِ وَالاْرْضِ یا ذَاالْجَلالِ وَالاِْکْرامِ و ۱۰ مرتبه یا حَیُّ یا قَیُّومُ
ای پدیدآرنده آسمان‌ها و زمین ای صاحب جلالت و بزرگواری * ای زنده و ای پاینده*

و ۱۰ مرتبه یا حَنّانُ یا مَنّانُ و ۱۰ مرتبه یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ و ۱۰ مرتبه آمینَ
ای پرعطا ای پرنعمت، ای که معبودی جز تو نیست، اجابت کن!

ذکر صلوات از حضرت صادق (ع)

متن و ترجمه این ذکر در ذیل می‌آید:

اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ یا مَنْ هُوَ اَقْرَبُ اِلَیَّ مِنْ حَبْلِ الْوَریدِ
خدایا از تو خواهم ای کسی که او نزدیکتر است به من از رگ گردن ای

یا مَنْ یَحوُلُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَ قَلْبِهِ یا مَنْ هُوَ بِالْمَنْظَرِ الاَْعْلی
که حائل شود میان انسان و دلش ای که او در دیدگاه اعلی است و در افق

وَبِالاُْفُقِ الْمُبینِ یا مَنْ هُوَ الرَّحْمنُ عَلَی الْعَرْشِ اسْتَوی یا مَنْ لَیْسَ کَمِثْلِهِ
آشکاری است ای که او بخشاینده است و بر عرش استیلا دارد ای که نیست مانندش

شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ اَسْئَلُکَ اَنْ تُصَلِّیَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ محمد
چیزی و او شنوا و بینا است از تو خواهم که درود فرستی بر محمد و آل محمد؛ و بخواه حاجت خود را که برآورده خواهد شد ان‌شاءالله تعالی.

پس بخوان این صَلَوات را که از حضرت صادق (ع) منقول است که هر که بخواهد مسرور کند محمّد و آل محمّد را در صَلَوات بر ایشان بگوید:
اَللّهُمَّ یا اَجْوَدَ مَنْ اَعْطی وَ یا خَیْرَ مَنْ سُئِلَ
خدایا ای بخشنده‌ترین عطابخشان و ای بهترین

وَ یا اَرْحَمَ مَنِ اسْتُرْحِمَ اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ
درخواست شدگان و ای مهربانترین کسی که از او مهربانی جویند خدایا درود فرست بر محمد و آلش در

فِی الاَْوَّلینَ وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الاَّْخِرینَ وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ و َآلِهِ
زمره پیشینیان و درود فرست بر محمد و آلش در زمره پسینیان و درود فرست بر محمد

فِی الْمَلاَءِ الاَْعْلی وَصَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ فِی الْمُرْسَلینَ
و آلش در ساکنین عالم بالا و درود فرست بر محمد و آلش در زمره مرسلین

اَللّهُمَّ اَعْطِ مُحَمَّداً وَآلَهُ الْوَسیلَةَ وَالْفَضیلَةَ وَالشَّرَفَ وَالرِّفْعَةَ
خدایا عطا کن به محمد و آلش مقام وسیله و فضیلت و شرف و رفعت

وَالدَّرَجَةَ الْکَبیرَةَ اَللّهُمَّ اِنّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ
و درجه بلند خدایا من ایمان آوردم به محمد صلی الله علیه و آله

وَلَمْ اَرَهُ فَلا تَحْرِمْنی فِی الْقِیمَةِ رُؤْیَتَهُ وَارْزُقْنی صُحْبَتَهُ وَ تَوَفَّنی
با اینکه او را ندیده ام پس در روز قیامت از دیدارش محرومم مفرما و مصاحبت و همنشینی او را روزیم فرما

عَلی مِلَّتِهِ وَاسْقِنی مِنْ حَوْضِهِ مَشْرَباً رَوِیّاً سآئِغاً هَنیئاً لا اَظْمَاءُ بَعْدَهُ اَبَداً اِنَّکَ عَلی کُلِّشَیْءٍ قَدیرٌ اَللّهُمَّ اِنّی آمَنْتُ بِمُحَمَّدٍ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَلَمْ اَرَهُ فَعَرَِّفْنی فِی الْجِنانِ وَجْهَهُ اَللّهُمَّ بَلِّغْ مُحَمَّداً
و بر کیش او بمیرانم و بنوشانم از حوض او (حوض کوثر) نوشاندنی سیراب و جانبخش و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم که براستی تو بر هرچیز توانایی خدایا من ایمان آورده‌ام به محمد صلی الله علیه وآله و او را ندیده‌ام پس در بهشت رویش را به من نشان ده خدایا برسان به محمد صلی الله علیه و آله

صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ مِنّی تَحِیَّةً کَثیرَةً وَ سَلاماً.
ز جانب من تحیتی بسیار و سلامی بر او بفرست.

خواندن دعای عرفه، ام داوود و مشلول

زیارت امام حسین (ع) در کربلای معلی و یا سلام به آن حضرت از راه دور

در آخر روز عرفه این دعا خوانده شود:

یا رَبِّ اِنَّ ذُنُوبی لا تَضُرُّکَ وَاِنَّ مَغْفِرَتَکَ لی لا تَنْقُصُکَ فَاَعْطِنی
پروردگارا همانا گناهان من زیانی به تو نزند و محققاً آمرزش تو از من نقصانی به تو نرساند پس عطا کن به من

ما لایَنْقُصُکَ وَاغْفِرْ لی ما لایَضُرُّکَ و ایضا بخوان: اَللّهُمَّ لا تَحْرِمْنی خَیْرَ ما
آنچه را نقصانت نرساند و بیامرز برایم آنچه را زیانت نزند * خدایا محرومم مکن از آن خیری که

عِنْدَکَ لِشَرِّ ما عِنْدی فَاِنْ اَنْتَ لَمْ تَرْحَمْنی بِتَعَبی وَ نَصَبی
نزد تو است بخاطر آن شری که در پیش من است پس اگر تو به رنج و خستگیم رحم نمی‌کنی پس

فَلاتَحْرِمْنی اَجْرَ الْمُصابِ عَلی مُصیبَتِهِ
محرومم مدار از پاداش مصیبت دیده ای بر مصیبتش.

خواندن دعای مشلول نیز در این روز سفارش شده است.

خواندن این تسبیح را که ثواب آن بسیار است گفته شود:

سُبْحانَ اللّهِ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ مَعَ کُلِّ اَحَدٍ
منزه باد خدا پیش از هر کس و منزه باد خدا پس از هرکس و منزه باد خدا با هرکس و منزه باد

وَسُبْحانَ اللّهِ یَبْقی رَبُّنا ویَفْنی کُلُّ أحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ
خدا که باقی ماند پروردگار ما و فانی شود هرکس و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد بر تسبیح

الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ
تسبیح گویان فزونی بسیاری پیش از هرکس و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد ب

تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً
تسبیح تسبیح گویان فزونی بسیاری پس از هرکس و منزه باد خدا تنزیهی که

یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحینَ فَضْلاً کَثیراً مَعَ کُلِّ اَحَدٍ وَ سُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَفْضُلُ تَسْبیحَ الْمُسَبِّحِینَ
فزونی گیرد بر تسبیح تسبیح گویان فزونی بسیار با هر کس، و منزه باد خدا تنزیهی که فزونی گیرد بر تسبیح تسبیح گویان

فَضْلاً کَثیراً لِرَبِّنَا الْباقی وَیَفْنی کُلُّ اَحَدٍ وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً لا یُحْصی وَلا یُدْری وَلا یُنْسی
برتری بسیاری برای پروردگار ما که باقی ماند و جز او فانی شودهر کس و منزه باد خدا تنزیهی که به شماره در نیاید و دانسته نشود و فراموش نگردد و

وَلا یَبْلی وَلا یَفْنی وَلَیْسَ لَهُ مُنْتَهی وَسُبْحانَ اللّهِ تَسْبیحاً یَدوُمُ
کهنه نشود و فنا نپذیرد و انتهایی برایش نباشد و منزه باد خدا تنزیهی که دوام داشته باشد

بِدَوامِهِ وَیَبْقی بِبَقآئِهِ فی سِنِی الْعالَمینَ وَشُهوُرِ الدُّهوُرِ وَاَیّامِ
به دوام او و باقی ماند به بقای او در طول سالهای این جهان و سایر جهانیان و ماه‌های این روزگار و هر روزگار و روزهای

الدُّنْیا وَساعاتِ اللَّیْلِ وَالنَّهارِ وَسُبْحانَ اللّهِ اَبَدَ الاَْبَدِ وَمَعَ الاَْبَدِ مِمّا
دنیا و ساعات شب و روز و منزه باد خدا تا جاویدان است جاوید و همراه با جاوید بدانسان که

لا یُحْصیهِ الْعَدَدُ وَلا یُفْنیهِ الاَْمَدُ وَلا یَقْطَعُهُ الاَْبَدُ و َتَبارَکَ اللّهُ اَحْسَنُ الْخالِقینَ
شماره‌اش نتوان کرد و زمان و مدت آنرا به فنا نکشاند و قطعش نکند (هرگز) و بزرگ است خدا

پس بگو: وَالْحَمْدُ لِلّهِ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ وَالْحَمْدُ لِلّهِ بَعْدَ کُلِّ اَحَدٍ تا آخر دعا لکن بجای هر سُبْحانَ اللّهِ، الْحَمْدُلِلّهِ بگو و، چون به اَحْسَنُ الْخالِقینَ رسیدی بگو: لا اِلهَ اِلا اللّهُ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ تا به آخر بجای سُبْحانَ اللّهِ، لا اِلهَ اِلا اللّهُ می گوئی و بعد از آن بگو: وَاللّهُ اَکْبَرُ قَبْلَ کُلِّ اَحَدٍ تا به آخر که بجای سُبْحانَ اللّهِ، اَللّهُ اَکْبَرُ می‌گوئی پس می‌خوانی دعای: اَللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّأ وَتَهَیَّأ را که در اعمال شب جمعه خوانده می‌شود.

سفارش به خواندن دعای امام حسین (ع) در روز عرفه

یکی از دعاهای سفارش شده در اعمال مربوط به روز عرفه دعای عرفه امام حسین (ع) است. این دعا توسط سیدالشهدا در روز عرفه و در صحرای عرفات ایراد شده است. دعای عرفه را شیعیان در روز عرفه و در صحرای عرفات و دیگر مناطق جهان به‌صورت جمعی می‌خوانند.

در منابع مستند، درباره سال قرائت دعای عرفه توسط امام حسین (ع) مطلبی عنوان نشده است؛ اما با توجه به برخی شواهد، این دعا توسط حضرت اباعبدالله مربوط به آخرین حج آن حضرت نیست؛ چون که او در سفر حجی که قبل از حادثه کربلا بود، در عرفات توقف نداشت. سیدالشهدا (ع) در ذی‌الحجه سال ۶۰ قمری که به مکه رفت، و به دلیل توطئه عوامل یزید حج را به عمره تبدیل کرد و به سمت شهر کوفه حرکت کرد.

زیارت امام حسین (ع) که از هزار حج و هزار عمره و هزار جهاد بالاتر است و احادیث، در کثرت فضیلت زیارت آن حضرت در این روز متواتر است و اگر کسی توفیق یابد که در این روز در تحت قُبّه مقدس آن حضرت باشد ثوابش کمتر از کسی که در عرفات است نیست.

دعای عرفه شامل مضامین بسیار بلندی به معنای معرفتالله است. در این دعا امام حسین (ع) طریقه سخن گفتن با خداوند را به بندگان مؤمن خدا رهنمون میدهند. در این دعا امام حسین (ع) طریقه خداشناسی و چگونگی دعا کردن به درگاه خداوند متعال را به تمام بندگان نشان میدهند. دعای عرفه راهی است که در آن طریقه سخن گفتن با خداوند متعال توسط بهترین بندگان خدا به مؤمنان نشان داده شده است.

دعا عرفه را از ایـنــجا بخوانید

در دعای عرفه نکته مهم و اساسی توجه به محتوای دعا است چراکه بسیار دیده شده است که بعضی افراد به جای توجه به محتوای آن به بلندی دعا بیشتر توجه دارند که همین نکته مؤمن را از توجه اصلی منحرف میکند. دعای عرفه آنقدر دارای مضامین الهی است که انسان را در خود غرق میکند و اصلاََ گذر زمان را متوجه نخواهد شد. دعای عرفه در صیقل دادن روح انسان‌ها بسیار تأثیرگذار است. جلسه دعای عرفه گویی مجلسی است که زنگارها را از قلب‌ها می‌زداید.

خداوند در ماه مبارک رمضان نیز به واسطه شب قدر گناه بندگان گناهکار خود را می‌بخشد و پس کسانی که آنقدر شقی و گناهکار باشند که بهواسطه شب قدر از سوی خدا بخشیده نشوند تنها راه بخشش آنان از سوی خدا در صحرای عرفات است و در این روز است که گناه آنان نیز بخشیده می‌شود. این بخشش نیز در چارچوب ایمان به خدا، نبوت رسولالله و ولایت امیرالمومنین علی (ع) است و در این صورت است که خداوند انسان را در صحرای عرفات می‌بخشد.