تاثیر قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ قم در انقلاب اسلامی ایران

رویداد ۱۵ خرداد قم که در تاریخ انقلاب اسلامی ایران به قیام پانزده خرداد نیز معروف است، نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران و نهضت امام خمینی محسوب می‌شود. این رویداد که در اعتراض به دستگیری امام خمینی و تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی رخ داد، تاثیرات عمیقی بر روند انقلاب اسلامی ایران گذاشت که می‌توان آنها را در ابعاد مختلف و ۱۲ عنوان بررسی کرد:

ابعاد سیاسی

۱. معرفی رهبری نهضت: امام خمینی با سخنرانی‌های تند و آتشین خود در مخالفت با رژیم پهلوی، به عنوان رهبری برجسته و مقتدر در میان مردم شناخته شد. این امر انسجام و وحدت را در میان مخالفان رژیم افزایش داد و مسیر مبارزه را روشن‌تر کرد.

۲. بیداری سیاسی: قیام ۱۵ خرداد، مردم ایران را از ظلم و ستم رژیم پهلوی آگاه کرد و نشان داد که دیگر حاضر به تحمل دیکتاتوری و وابستگی به بیگانگان نیستند. این بیداری و بصیرت سیاسی، زمینه را برای مبارزات گسترده‌تر در سال‌های بعد فراهم کرد.

۳. ایجاد مقبولیت: قیام ۱۵خرداد قم، نخستین جرقه‌های انقلاب اسلامی را رقم زد و به نهضت اسلامی امام خمینی مشروعیت و مقبولیت مردمی بخشید. این رویداد نشان داد که مردم ایران خواهان تغییر هستند و از رهبری امام خمینی حمایت می‌کنند.

ابعاد اجتماعی

۴. موج همبستگی: قیام پانزده خرداد، اقشار مختلف قم و مردم ایران را از روحانیون و بازاریان تا دانشجویان و کارگران متحد کرد. این همبستگی اجتماعی، قدرت نهضت امام خمینی را افزایش داد و رژیم پهلوی را در انزوای سیاسی قرار داد.

۵. افزایش نفرت از رژیم پهلوی: سرکوب خونین قیام ۱۵ خرداد، نفرت مردم از رژیم پهلوی را به شدت افزایش داد و عطش انتقام‌جویی را در دل آنها شعله‌ور کرد. این امر، رژیم را در تنگنای بیشتری قرار داد و به تضعیف پایه‌های قدرت آن منجر شد.

۶. ترویج فرهنگ شهادت: فداکاری و جانفشانی مردم قم در قیام ۱۵ خرداد، فرهنگ شهادت را در جامعه ایران ترویج کرد و آمادگی مردم را برای مبارزات سخت‌تر در آینده افزایش داد.

ابعاد مذهبی

۷. تقویت باورهای دینی: قیام ۱۵ خرداد، نشان داد که دین اسلام در قلب مردم ایران جایگاه ویژه‌ای دارد و آنها حاضرند برای دفاع از ارزش‌های دینی خود جانفشانی کنند. این امر، به تقویت باورهای دینی مردم و انسجام جامعه حول محور دین کمک کرد

۸. رهبری روحانیت: نقش برجسته روحانیت، به ویژه امام خمینی، در هدایت و رهبری قیام ۱۵ خرداد، جایگاه و نفوذ روحانیت را در میان مردم افزایش داد و به تثبیت رهبری امام خمینی در نهضت اسلامی کمک کرد.

۹. مبارزه با سکولاریسم: قیام ۱۵ خرداد، به عنوان یک قیام دینی، در برابر تلاش‌های رژیم پهلوی برای ترویج سکولاریسم و غرب‌زدگی ایستادگی کرد و به حفظ هویت اسلامی جامعه ایران کمک کرد. در مجموع، می‌توان گفت که حادثه ۱۵خرداد ۱۳۴۲، نقطه عطفی در تاریخ ایران و نهضت امام خمینی بود که تاثیرات عمیقی بر روند انقلاب اسلامی ایران گذاشت.

ابعاد سیاسی مبارزاتی:

۱۰. تشدید مبارزات ضد رژیم: پس از قیام ۱۵ خرداد، مبارزات ضد رژیم پهلوی در ابعاد مختلف شدت گرفت؛ نه تنها متوقف نشد، بلکه به نقطه عطفی در نهضت اسلامی امام خمینی تبدیل شد و مبارزات را به سراسر ایران گسترش داد.

۱۱.‌ افزایش محبوبیت امام خمینی: امام خمینی با رهبری قیام ۱۵ خرداد، به رهبری محبوب و مقتدر و عالمی مبارز و مجاهد در میان مردم ایران تبدیل شد.

۱۲. ایجاد تشکل‌های انقلابی: پس از قیام ۱۵ خرداد، هیات های مذهبی، جنبش ها و گروه های سیاسی و مبارزاتی و مجامع حوزوی متشکل از علمای مبارز و انقلابی از جمله "جامعه مدرسین حوزه علمیه قم" تشکیل شد که در به ثمر نشستن این قیام و پیروزی انقلاب اسلامی نقش بسیار موثری داشتند.

محمدباقر مشکاتی