قاسم جعفری، عضو هیئت علمی دانشگاه، یادداشتی را درباره تصویب تعطیلی روز شنبه از سوی مجلس شورای اسلامی با عنوان «درباره تعطیلی شنبه!» در اختیار ایکنا قرار داده که در ادامه می‌‌خوانیم:

«تبصره - تمامی دستگاه‌های اجرایی اعم از ستادی و استانی به استثنای واحدهای نظامی، انتظامی، امنیتی و بخش عملیاتی واحدهای خدمت‌رسانی از قبیل بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی ـ درمانی، مراکز بهزیستی، بانک‌ها و اماکن ورزشی موظفند ساعات کار خود را در پنج روز هفته از روز یکشنبه تا پنجشنبه تنظیم نمایند ...»

 این متن همان دستپخت پر بحث کمیسیون اجتماعی است که به تصویب صحن رسید و معروف شد به قانونی شدن تعطیلی شنبه‌ها در صورت تأیید شورای نگهبان.

مقدمتا عرض می‌کنم که در اسلام،  اصل بر کار و تلاش است، آن هم از نوع جهادی که شرایط امروز ما بر چنین روشی تأکید می‌کند پس نفس افزودن به روزهای تعطیلی آن هم در سال جهش تولید با مشارکت مردمی خود اعجاب‌انگیز است. بار مالی عمومی دولت و بخش خصوصی را  هم باید متخصصان محاسبه کنند.

 از سویی اصلا با فرض ضرورت به کاهش زمان کاری نیاز به ارائه طرح یا لایحه برای تنظیم ساعات اداری نبود و دولت می‌توانست خود تصمیم مقتضی را بگیرد کما اینکه سال‌هاست مدارس کشور با تصمیم یک وزارتخانه یا هیئت وزیران تعطیل است و همین طور ادارات تهران و برخی کلان‌شهرها روزهای پنجشنبه تعطیل‌اند.

 لایحه اولیه دولت ارائه خدمت‌رسانی از شنبه تا چهارشنبه است و نگاه اولیه مجلس هم واگذاری امر به خود دولت بود اما در طی فرایند اتفاق دیگری افتاد.

 استدلال‌های اقتصادی و تجاری در این مسئله کاملا نامطمئن بلکه مشکوک است؛ موافقان تعطیلی شنبه در عین تظاهر به پرهیز از زوایای فرهنگی، اعتقادی، اجتماعی و حتی سیاسی طرح، سعی کردند از جواب دفتر برخی مراجع که طبیعتا ناظر به نحوه تنظیم سؤال است برای قبولاندن مراد خود بهره گیرند. به عبارتی هم طرف مقابل را به ایدئولوژی‌سازی موضوع و اظهار نظر غیر تخصصی متهم کردند و هم خود با تحریک جنبه فقهی ایدئولوژی قضیه برخی مرددین را وادار به همراهی کردند.

این ملاحظه را نباید فراموش کرد که که استفتاء و فتوا ناظر به حکم کلی است و نه تعیین مصداق، حتی با این فرض که شناخت مصداق به صدور فتوای صائب‌تر کمک می‌کند باز هم مجتهد مکرم به واقع در کسوت آحادی از کارشناسان قرار می‌گیرد و از این باب نظر او محترم است اما حتی برای مقلدانش فصل‌الخطاب نیست.

 به واقع باید پرسید؛ (جدای از نظر حاکم اسلامی و ولی امر که طبعا مطاع و در حکم قانون است) در این موضوع به صرف این که عالمی یا علمایی بفرمایند تعطیلی شنبه تشبه به کفار نیست آیا واقعا چنین است؟!

جالب است که در متن فتوای منسوب به دفتر یکی از مراجع آمده است چون در تعطیلی روز شنبه، رونق اقتصادی منظور است و قصد تشبه به کفار نیست پس حرمت ندارد! اما سؤالی که مطرح است آیا در این مسئله قصد فعل، علت حکم است که فقدانش نافی حرمت باشد یا صرف تحقق موضوع تشبه و لو بدون قصد برای حرمت کفایت می‌کند؟

یادمان باشد در مسئله مشابه در فتوای معروف امام خمینی(ره) در جواز بازی شطرنج با قیود ذکر شده فرض سؤال تغییر موضوع شطرنج از آلت خاصه قمار به یک بازی فکری و مفید بود اما این که با وجود ثبات موضوع صرف عدم قصد کفایت می‌کند یا نه، بحث جدیدی است. از سویی آیا قائلان به چنین مسئله‌ای با الغای خصوصیت این حکم را در سایر موارد مثل ربا و.. می‌پذیرند؟ در مقام لطیفه آمده که به کسی گفتند شرب خمر معصیت است گفت من برای لذتش می‌نوشم نه به قصد معصیت!

در شرح این شریفه قرآنی «وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ» برخی مفسران می‌گویند این راه‌هایی که تبعیت از آن نهی شده شامل سلوک و سنت یهود نصاری مجوس و سایر اهل بدعت و گمراهی است (تفسير القرطبي (7/138)).

برخی افراد مدعی‌اند که این مصوبه فقط آثار اقتصادی (به زعم آنان مثبت) از باب هماهنگی و همزمان شدن با جریان اقتصاد جامعه جهانی دارد و عجیب آن که برخی تبعات فرهنگی، اعتقادی، سیاسی و اجتماعی آن را کلا منکر می‌‌شوند! اما واقعا آنچه به عنوان آثار اقتصادی یاد می‌کنند اگر نگوییم منفی لااقل مشکوک و ثابت نشده است. 

 خیلی عجیب است که طرفداران تعطیلی شنبه با تأکید بر بُعد مثبت اقتصادی هر گونه اثر محسوس آن بر ساحت فرهنگ، اعتقاد، اجتماع و سیاست را نادیده می‌گیرند! باید گفت اینان یا متوجه کنه مسئله نیستند- که کمی بعید است - یا دچار حالت تجاهل‌العارف هستند. البته زندگی امروز در هم‌تنیده و شبکه‌ای است و ابعاد مختلف آن به شدت در حال تأثیر و تأثر از هم می‌باشد. هر قوم و ملتی که از مبادی و ارزش‌های خود ولو با نیت خوب دست بردارد در مسیر زوال و اضمحلال فرهنگی و تمدنی قرار خواهد گرفت. قرآن کریم و شرع انور که در تعیین مصادیق برای جامعه و عرف مؤمنین ارزش خاصی قائل است، می‌فرماید: «خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ...» یکی از معانی عرف همین توجه به ارزش‌های شناخته‌شده و حاکم بر جامعه است. 

پر واضح است بسیاری موارد به صورت تدریجی اتفاق می‌افتد همان چیزی که امروز از آن به «سیاست قورباغه آب پز» یاد می‌شود. امروز تعطیلی شنبه، فردا موردی دیگر و اندک اندک به قول شاعر:

عابدی به آب روشن می طهارت کرد   و رفته رفته به این کار زشت عادت کرد

رسول خدا(ص) فرمود «لَتَتْبَعُنَّ سَنَنَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ؛ شِبْرًا شِبْرًا، وَذِرَاعًا بِذِرَاعٍ، حَتَّى لَوْ دَخَلُوا جُحْرَ ضَبٍّ تَبِعْتُمُوهُمْ، قُلْنَا: يَا رَسُولَ اللَّهِ! الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى؟ قَالَ: فَمَنْ؟!». شما وجب به وجب و قدم به قدم راه گذشتگان را می‌روید تا جایی که اگر وارد لانه سموری شده باشند، تقلید خواهید کرد پرسیدند یا رسول الله(ص) مقصودتان تبعیت از یهود و نصاراست؟ فرمود: پس کی ؟!

اسلام از تابعانش انتظار دارد که فردی و جمعی، غیور و خودباور باشند. حتی حضور در جمع کافران و محافلشان و نحوه تهنیت و تعزیت به آنها در مناسبات باید حساب‌شده باشد. حضور بدون حکمت در مجالس آنان چه بسا مصداق عدم عمل به «وَالَّذِينَ لَا يَشْهَدُونَ الزُّورَ» (فرقان، آیه 72)، باشد. بر قول و فعل باطل و شبهه‌دار نباید صحه گذارد. پس با همه احترام برای مجلسیان و تصمیماتشان حق داریم بپرسیم چگونه نهادی که در رأس امور جمهوری اسلامی است به کاری که لااقل شبهه‌انگیز است رسمیت می‌بخشد؟ در جایی دیگر فرمود: «من تشبَّهَ بقومٍ فهوَ منهم» هر کس هم‌راستایی و تشبه به قومی را در پیش گیرد جزء آنان می‌شود. چرا برخی با ساده‌انگاری می‌گویند ما شنبه را در کشور اسلامی تعطیل رسمی می‌کنیم ولی شبیه آنان نخواهیم شد؟! حکایت کنند که کسی منزلش در حاشیه جاده خودروهای سنگین بود خبرنگار پرسید این همه تردد و سر و صدای خودروها اثری بر روح و روان شما ندارد؟ گفت: به نام خدا، ن ن ن ..نه !

خلاصه ما در اسلام به مخالفت، عدم همراهی غیرحکیمانه و حتی به جهاد کبیر با مشرکان و کافران امر شده‌ایم و این نقطه ناروشن و سؤال برانگیز که تعطیلی شنبه و شبهه تشبه به کفار آن را نمی‌شود در محاق برد و صورتش را پاک کرد. فرمود «فَلا تُطِعِ الْكافِرِينَ وَ جاهِدْهُمْ بِهِ جِهاداً كَبِيراً» (فرقان، آیه ۵۲) پر واضح است که مقصود از جهاد کبیر ورای جنگ و فراتر از اقدامات نظامی است. خوب است مجلسیان گرامی پاسخ دهند نسبت این مصوبه با عدم اطاعت از کفار و جهاد کبیر چه نسبتی دارد؟ البته برخی نینگارند که ما وضعیت نظام بین‌الملل و تعاملات جاری و الزامات و واقعیات آن را انکار می‌کنیم و کشور را جزیره‌ای جدا می‌پنداریم، زیرا داستان در واقع عکس است و طرفداران تعطیلی شنبه در عمل کارکرد معجزه‌گون تکنولوژی تفاوت کار در شب و روز و بعد و قرب زمانی و مکانی را بی‌معنا کرده و تفاوت ساعات شرق و غرب ربع مسکون - که حصه تعطیلی هر روزی از هفته را در مراودات کاری و اقتصادی بین کشورها کم بلکه بی‌اثر می‌نماید – داده‌های آماری و چیزهای دیگر را انکار می‌نمایند.

امیدواریم شورای محترم نگهبان با فراست و فطانت کافی و بر اساس اصول مربوطه قانون اساسی موضوع را بررسی و اعمال نتیجه نمایند.

از سویی یادمان نرود بدنه متدین  جامعه باز هم راه روشن خود را خواهد رفت و در نتیجه دوقطبی‌گری در جامعه بر تلخی حکمرانی و شکاف اجتماعی خواهد افزود.آثار چنین تصمیماتی سال‌ها بلکه دهه‌های بعد ظاهر خواهد شد پس چنان مباد که این نظر بر اذهان غالب آید که آنچه در قواره برخی مجالس نمی‌شد، طرح کرد با دست عزیزانی که به خیرخواهی و نیت نیکشان باور هست می‌شود به کرسی نشاند.