به گزارش سرویس مسجدپژوه پایگاه تخصصی مسجد به نقل از شبستان؛ نادر سقاء»، نویسنده و پژوهشگر حوزه مسجد در یادداشتی بر لزوم برگزاری جشنواره ها و همایش های علمی و پژوهشی با حضور اندیشمندان و اساتید برجسته با موضوع معرفی مساجد و اهتمام به تهیه کتبی با موضوع مساجد شهرهای ایران و عرضه آنها در نمایشگاه کتاب تهران تاکید کرد.

مشروح این یادداشت به شرح زیر است:

ایران با چندین قرن پیشینه تاریخی و فرهنگی در زمینه معماری مذهبی، خصوصاً در زمینه ساخت مساجد، یکی از کشورهای برجسته جهان است. مساجد زیبا و تاریخی ایران نه تنها به عنوان نمادهایی از هنر و تکنیک ساختمانی بلکه به عنوان نمونه‌هایی از فرهنگ، تمدن، اعتقادات و تاریخ ملت ایرانی به شمار می‌آیند. این مساجد با ویژگی‌های معماری خاص، کاشی‌کاری‌های بی‌نظیر، محراب‌های هنرمندانه و مناره‌های خاص، نه تنها مکان‌های عبادت مذهبی بلکه مراکزی برای تجمع، فرهنگ و هنر در طول تاریخ بوده‌اند. به طور کلی، مساجد تاریخی ایران نقش بسزایی در ترویج و حفظ میراث فرهنگی، هنری و معماری بویژه در افزایش مسائل اعتقادی و ارزشی این سرزمین داشته و همچنان به عنوان یکی از اصلی‌ترین و موثرترین مراکز جاذبه‌های گردشگری ایران مطرح هستند.

از این حیث کشورمان گنجینه عظیمی از مساجد را درخود جای داده است و شخصیت ها و مشاهیر، مفاخر، علما، و شهدا را در دامان خود پرورش داده و در مقابله با انواع بحران‌ها و رخدادها و فراز و نشیب طول تاریخ از اماکن تاثیرگذار،حیاتی و کلیدی در سرنوشت افراد جامعه محسوب می شود. خوشبختانه در دوره های مختلف نه شرایط اقلیمی و طبیعی بر آن قهری را، روا داشته و نه دست دشمنان به تخریب آن رسیده است.

از طرفی با بررسی و مشاهده ساخت و معماری مساجد با شیوه های مختلفی در عمران و طراحی مساجد مواجه می شویم و براساس خواست ها، نیازها و زیباشناسی هم در دوره های تاریخی در مقایس های مختلف شهری تا مساجد محلی و فامیلی به وجود آمده است، به طوری که سیر تحول روشن و چشمگیری را فرا روی محققان و علاقمندان قرار می دهد در این میان مساجد بسیاری در طول تاریخ و ادوار گذشته در شهرهای مختلف بنا شده که تعدادی به عالی ترین مرتبه معماری ارتقاء یافته اند و تعداد زیادی در حداقل ترین مرتبه و در حد ساختمانی متعارف ایجاد شده است اما حتی به نظر مساجدی که در مرتبه ساختمان هستند در تمنای متجلی کردن وجه معنوی نماز را در خود دارند حال ممکن است این خواسته در جزیی از نما یا عنصری تزیین شده و یا هر جای دیگر مسجد به نمایش گذاشته شده است هرچه چنین مساجدی امکان فرصت و تمکن لازم به لحاظ هنری و بنیه اقتصادی نداشته باشند ولی جای جای وجودشان پر از معنویت و تمنا می باشد، با این حال در ساخت و بنای مساجد کوشش بر این است که معماری با دستگاه تشیع و باورهای بومی و محلی اقلیمی همساز شود.

در این میان کشورمان به دلیل سابقه تاریخی و فرهنگی دارای آثار و اماکن تاریخی فراوان را در خود جا داده و می توان به آسانی قدمت و تاریخ این شهر را با توجه به گذشته کهن و قدیمی آن تشخیص داد، نمونه بارز و دردسترس مساجد تاریخی با سوابق کهن می باشد که هم اکنون در برخی از شهرهای کشورمان پس از سالیان طولانی همچنان محکم و پابرجا باقی مانده اند و شگفتی و تعجب انسان را برمی انگیزد، طی بررسی های به عمل آمده با وجود دستگاه های مختلف ذیربط مساجد هنوز اقدام موثری درخصوص شناسایی و معرفی مساجد شهرهای مختلف(به جز برخی از مساجد شاخص کشورمان) به عمل نیامده و حتی در شناسایی و ارائه آمار تعداد مساجد موجود به یک عدد واقعی، علمی و متمرکز نرسیده ایم.

با بررسی و مطالعه چگونگی معرفی اماکن مقدسه در سایر کشورهای پیشرفته می بینم در آن جوامع حتی به حداقل ترین و دورترین آثار اماکن دینی کشورشان اهمیت و مورد تحقیق و نگارش قرارداده اند ولی متاسفانه اماکن دینی و مساجد کشورمان با وجود قدمت فراوان و داشتن منابع عظیم علمی ، معنوی و تاریخی مورد فراموشی و غفلت قرار گرفته است. بدیهی است برای پیشرفت و موفقیت در این زمینه و نیل به این اهداف از جمله شناسایی و معرفی مساجد ایران در جهت ارتقاء جایگاه مسجد در تمدن نوین اسلامی و مسجد تراز اسلامی، ارتقاء اطلاعات و آگاهی های عمومی نسبت به مساجد کشور، ارائه خدمات آموزشی و فرهنگی به مساجد مناطق محروم و دورافتاده، شناسایی استعدادها، توانمندی‌های مسجد و محله و استفاده از این ظرفیت ها برای فعالیت در مسجد، فراهم نمودن منبع و مرجعی برای علاقمندان ، پژوهشگران و گردشگران، لازم است یک همت جمعی برای مطالعه تاریخی و علمی جهت تهیه و انتشار مجموعه کتاب مساجد شهر های ایران توسط دستگاه های دولتی؛ فرهنگی و مسجدمحور در اولویت و اسرع وقت مورد برنامه ریزی و اجرا قرار گیرد.

معرفی مساجد در قالب مجموع کتب تاریخی و علمی در سطح نقاط گوناگون در کشورمان تلاشی است برای معرفی مساجد شاخص شهرهای کشورمان که از دیر باز مامن و ماوای خداپرستان و دین باوران که در شهرشان معروف گشته است که قطعا مورد توجه و استقبال علاقمندان، گردشگران پژوهشگران و اصحاب فرهنگ و هنر مساجد را در پی خواهد داشت.

پیشنهادات برای اجرا

ـ برگزاری جلسات تخصصی با حضور دستگاه های فرهنگی و ذی ربط مساجد در جهت تبیین، تشریح و اهمیت نهادن به مسئله به همراه تقسیم بندی و مطالبه گری در این خصوص در جهت عملیاتی نمودن این طرح
هماهنگی با مراکز دانشگاهی و پژوهشی در خصوص اولویت بندی در برنامه ریزی طرح ها و فراخوان های پژوهشی و پایان نامه های دانشجویان با موضوع معرفی مساجد شهرهای ایران در سال جاری و سال های آتی؛
پیش بینی و تامین اعتبارات طرح های پژوهشی با موضوع معرفی مساجد توسط مراکز و دستگاه های ذی ربط و مسجد محور در تفاهم نامه ها و اولویت دهی در بودجه بندی های سال جاری؛

_ برگزاری جشنواره و همایش علمی و پژوهشی با حضور اندیشمندان و اساتید برجسته با موضوع معرفی مساجد؛

_ برگزاری جلسات تخصصی و هماهنگی با مراکز نشر و وابسته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری و.... در خصوص اولویت بندی وپیش بینی در تهیه ،تولید و چاپ کتب معرفی مساجد شهرهای ایران به صورت ملی و استانی؛

_ تشکیل گروه کارشناسی قوی و کاردان پژوهشی مساجد جهت بازآفرینی در هویت شناسی و ارایه اطلاعات و آگاهی و به روز کردن آن؛

_ استفاده از ظرفیت و منابع انسانی فعالان مساجد در شهرهای مختلف کشور در نگارش و تکمیل طرح های پژوهشی و کتاب مساجد ازقبیل نمونه ­گیری و جمع ­آوری داده ­ها نظیر پرسشنامه و مصاحبه و...

ـ در جهت سهولت و موفقیت در اجرای طرح پیشنهاد می شود در مرحله نخست، از مساجد شاخص شهرهای مراکز استانها شروع کرده و در مراحل بعد می توان به تدریج در سایر شهرها اجرای طرح را ادامه داد.

ـ در راستای انگیزه دهی و تکریم بانیان و مجریان طرح می توان از استان ها و شهرهای موفق و پیشتاز توسط دستگاهای فرهنگی و ذیربط در مراسمی تجلیل و تشویق به عمل آورد.

ـ مشاوره با کارشناسان در خصوص شناسایی و برنامه ریزی در خصوص مدل و شاخص های پژوهشی و مطالعاتی مساجد.

ـ پس از اتمام طرح و هچنین تهیه کتاب مساجد شهر مطالعات و پژوهش حاصله برای هر مسجد در اختیار آن مکان و محله قرار گیرد تا علاقمندان و فعالان آن مسجد از آن بهره برداری کنند. و به شکلی برنامه ریزی کنیم تا در هر کتابخانه مسجدی کتاب مساجد آن شهر موجود باشد.